Alcohol en ouderen: Geestelijke en lichamelijke effecten

De zorgen, de eenzaamheid, het verdriet of de pijn vergeten door alcohol te drinken gebeurt bij iedereen wel eens, ook bij ouderen. Soms is dit echter een gewoonte geworden en is sprake van alcoholmisbruik. Oudere mensen drinken veelal minder alcohol dan jongere mensen. Niettemin drinkt één op de vijf mannen en één op de tien vrouwen eigenlijk te veel. Te veel alcohol drinken op oudere leeftijd brengt echter heel wat lichamelijke en geestelijke gevolgen met zich mee. Ook ontstaan vaak problemen ten gevolge van de medicatie die ouderen vaker dan jongeren nemen. Deze aandoening is daarnaast moeilijk op te sporen door gezondheidsmedewerkers en ook ouderen zelf schuiven de problemen vaak op de oudere leeftijd af. Diverse behandelingen zijn beschikbaar om ouderen te helpen.

• Alcoholmisbruik bij ouderen?
• Veilige eenheden om te drinken?
• Alcohol en de effecten met medicatie
• Alcohol en de lichamelijke gezondheid
• Alcohol en de geestelijke gezondheid
• Diagnose van alcoholmisbruik bij ouderen
• Behandeling van drankmisbruik bij oudere personen

Alcoholmisbruik bij ouderen?

Het lichaam verandert bij het verouderen, denk maar aan de lijntjes, rimpels, het extra gewicht en de niet meer zo sterke of flexibele huid (veroudering van de huid) wat vaak te zien is. Aan de binnenkant is de veroudering ook te merken. Het afbreken van alcohol verloopt trager, en daarnaast verliest de patiënt spieren en ontstaat meer vet. Tevens is het reactievermogen langzamer en ontstaan evenwichtsproblemen. Door deze veranderingen zijn ouderen meer gevoelig voor de effecten van alcohol, zelfs al is de hoeveelheid hetzelfde dan bij jongeren.

Veilige eenheden om te drinken?

Alcohol drinken is niet schadelijk tot 14 eenheden alcohol per week voor vrouwen, en tot 21 eenheden voor mannen. Meer drinken verhoogt het risico dat alcohol schade aan het lichaam toebrengt. Het is wel belangrijk te weten dat de alcoholeenheden eerder misleidend zijn. Zo bevat een pint licht bier (4%) of een dubbele whisky allebei twee eenheden. 8 tot 10 eenheden zijn te noteren bij een fles wijn van 75 cl. Zo varieert een glas wijn van 1¼ tot 3¼ eenheden afhankelijk van de grootte. Eigenlijk is het werken met eenheden moeilijk, en daarom drinken mensen boven de 65 jaar best niet meer dan zeven glazen per week en niet meer dan drie drankjes op een bepaalde dag.

Alcohol en de effecten met medicatie

Het effect van pijnstillers en slaapmiddelen neemt toe met het drinken van alcohol. Maar het vermindert ook de werkzaamheid van bepaalde medicijnen zoals bijvoorbeeld van bloedverdunners. Hierdoor verhoogt het risico op een bloedstolsel of een verstopping in de bloedbaan. Bij het nemen van antihistaminica tegen allergieën (allergische reactie door contact met uitlokkende stof), ontstaat veel slaperigheid bij ouderen. Alcohol in combinatie met hoge doses paracetamol (pijnstiller) beschadigt bovendien de lever. Sommige geneesmiddelen, zoals hoestsiropen en laxeermiddelen (geneesmiddelen bij obstipatie), hebben een hoog alcoholpercentage. Drinkt de persoon dan tegelijkertijd alcohol, dan stijgt het alcoholgehalte in het bloed (sterk). Indien de patiënt bijgevolg bepaalde medicatie neemt, is het nuttig om met de arts te overleggen of het wel is aangewezen om alcohol te consumeren.

Alcohol en de lichamelijke gezondheid

Alcohol veroorzaakt in vele lichaamsdelen mogelijk schade. Niet iedereen die te veel alcohol drinkt, ontwikkelt gezondheidsproblemen. Maar des te meer iemand drinkt, des te meer kans de persoon heeft op het krijgen van medische problemen.

• acute pancreatitis (plotse ontsteking van de alvleesklier met buikpijn en spijsverteringsproblemen)
• alcoholische neuropathie (schade aan perifere zenuwen met symptomen aan armen, benen, darmen en urinewegen)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een black-out of toevallen
• een verergering van enkele aandoeningen waaronder osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken), diabetes mellitus, een hoge bloeddruk en huidzweren.
• een verminderd evenwichtsgevoel waardoor valpartijen en ongevallen sneller ontstaan. Dit is zelfs het geval wanneer iemand "verstandig" drinkt.
• hartspier: Deze is verzwakt wat leidt tot ademhalingsproblemen en hartfalen (slecht rondpompen van bloed door het hart). Bij het drinken van ongeveer één eenheid per dag, maakt de patiënt minder kans op een hartaanval. Maar hierbij is het wel belangrijk dat de patiënt een gezond gewicht heeft, voldoende lichaamsbeweging heeft, een gezonde bloeddruk heeft (geen hoge bloeddruk = hypertensie), een gezond cholesterolgehalte bezit en een goed geregelde diabetes heeft.
• kanker van de borst (borstkanker), mond (mondkanker), maag (maagkanker), slokdarm (slokdarmkanker) en lever (leverkanker)
• lever: In de lever ontstaat cirrose wat leidt tot leverfalen. Ook leverkanker is een mogelijke complicatie van alcoholmisbruik door ouderen.
• maagwand: In de maagwand ontstaan ulcera (medische term: zweren) of bloedingen
• ondervoeding: Alcohol bezit veel calorieën voor energie, maar geen eiwitten, vetten en vitaminen die nodig zijn om het lichaam in goede conditie te houden.
• slecht slapen: Dit resulteert in vermoeidheid overdag.
• urine-incontinentie

Alcohol en de geestelijke gezondheid

Te veel alcohol leidt mogelijk tot één van volgende problemen:

Angst

Wanneer de alcohol is uitgewerkt, voelt een persoon zich mogelijk angstig, wat een mild ontwenningssymptoom is. De oudere persoon voelt zich met andere woorden soms beter met het drankje, maar het effect verdwijnt waardoor de persoon zich angstig voelt.

Dementie

Nieuwe informatie onthouden is bemoeilijkt en schrijft de persoon soms af op de oudere leeftijd, maar wijst veelal op een effect van de alcohol. Dementie kan met andere woorden ene gevolg zijn van alcoholmisbruik.

Depressie

De patiënt met een depressie is minder hongerig, heeft slaapproblemen en is makkelijker vermoeid. De oudere persoon geniet minder van dingen waarin hij vroeger wel geïnteresseerd was. Ook het opnemen van informatie bij het lezen of televisiekijken gaat minder vlot. Daarnaast heeft de oudere persoon vaak een negatief gevoel over de toekomst. Soms vindt hij het leven zelfs niet meer de moeite waard

Het horen van stemmen

Dit minder vaak voorkomend symptoom gebeurt veelal bij het zwaar drinken gedurende langere tijd. Aanvankelijk hoort de drinker vage geluiden, zoals ritselende bladeren, en daarbij hoort hij dan geleidelijk aan verschillende stemmen. Deze zijn vaak onaangenaam en zijn meestal storend.

Verwardheid

Door veel te drinken en niet te eten, ontstaat een tekort van "thiamine", een belangrijke vitamine. Verwardheid en wankel op de benen staan zijn hiervan de gevolgen. Dit vraagt een dringende behandeling omdat dit anders resulteert in permanente schade aan het kortetermijngeheugen. Deze aandoening staat bekend als het "Korsakov-syndroom".

Diagnose van alcoholmisbruik bij ouderen

De diagnose van alcoholmisbruik bij ouderen is vaak een grote uitdaging. Hiervoor bestaan diverse verklaringen. Vaak zoekt een oudere persoon geen hulp, is hij verlegen en praat hij bijgevolg moeilijk over de drankproblemen. Hulpverleners zoeken vaak ook niet in de richting van drankproblemen bij ouderen. Hierdoor zijn gezondheidsmedewerkers onwetend over het feit dat zich een probleem vormt. Ouderen en meestal ook gezondheidsmedewerkers verwarren dan weer de effecten van alcohol voor een lichamelijke of geestelijk gezondheidsprobleem.

Behandeling van drankmisbruik bij oudere personen

• Medische hulp: Indien het drankmisbruik voortvloeit uit een lichamelijke klacht, dan is het belangrijk dat een arts dit behandelt.
• Ontgiften: Vaak gaat een oudere persoon naar het ziekenhuis en daar krijgt hij medicatie waarbij de ontwenningsverschijnselen minderen wanneer hij geleidelijk stopt met drinken. Dit verloopt soms over meerdere weken.
• Steungroepen: Veel mensen zoeken hulp en lotgenotencontact via zelfhulpgroepen zoals AA (Anonieme Alcoholisten). Deze zijn wel niet voor iedereen even nuttig en bovendien is bij ouderen mogelijk sprake van een mobiliteitsprobleem.
• Psychologische therapie: Dankzij speciale psychotherapie leert de oudere persoon omgaan met zijn mentale en/of lichamelijke problemen die het drankprobleem veroorzaken.
• Zelfzorg: Het is belangrijk dat de persoon zoekt naar activiteiten in het dagelijks leven waaruit hij plezier haalt en die hem of haar uit de sleur halen die draait rond alcohol. Het is hierbij belangrijk om te kunnen rekenen op vrienden en familie.