Atorvastatine – een effectieve cholesterolverlager

Atorvastatine verlaagt het lipidegehalte (cholesterol en triglyceriden) in het bloed. Het is een van de vele soorten cholesterolverlagers die de arts tot zijn beschikking heeft. Atorvastatine (Lipitor) wordt vooral ingezet bij bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en suikerziekte (diabetes) of een verhoogd risico daarop. Het middel heeft een positieve invloed op de verhouding tussen het slechte cholesterol (LDL) en het goede cholesterol (HDL) en vermindert bovendien de synthese van overbodige lipiden. Vooral een ongunstige ratio tussen deze twee soorten cholesterol beïnvloedt het risico op een hartziekte zeer sterk. Vanzelfsprekend is een gevarieerd voedingspatroon in combinatie met een cholesterolarm dieet van groot belang. Een verhoogde lipidespiegel in het bloed is immers, naast erfelijke factoren, mede te wijten aan overgewicht in combinatie met te vet eten.

Inhoud

• Hart- en vaatziekten
• Is atorvastatine een fibraat of een statine?
• Wanneer wordt atorvastatine (Lipitor) voorgeschreven?
• Aandoeningen
• Vetarm en cholesterolarm dieet
• Gebruik geen atorvastatine bij onder andere de volgende aandoeningen
• Rhabdomyolyse
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Bijwerkingen van atorvastatine (Lipitor)
• Symptomen
• Nederlands Bijwerkingen Centrum
• Dosering
• Zwangerschap en atorvastatine

Hart- en vaatziekten

Atorvastatine wordt vooral voorgeschreven bij hart- en vaatziekten, ter voorkoming ervan en als aanvulling op zowel een adequaat cholesterolverlagend dieet als een gevarieerd voedingspatroon en voldoende beweging. Vetten, zoals cholesterol en kalk, veroorzaken plaques in de bloedvaten. Ze maken de vaatwanden stugger, minder soepel. Daardoor ontstaan vernauwingen in de vaten. Indien dit in de kransslagaderen plaatsvindt, zijn klachten als angina pectoris vaak de voorbode van een (dreigend) hartinfarct.

Roken en hoge bloeddruk
Niet alleen een ongezond voedingspatroon, en in het verlengde daarvan vetzucht, kan deze aandoening veroorzaken. Ook bij roken, hoge bloeddruk en diabetes (type 2) is in veel gevallen het cholesterolgehalte in het bloed verhoogd. Naast het feit dat ook erfelijke factoren vaak een zeer grote rol spelen.

Is atorvastatine een fibraat of een statine?

Vetten zijn als zodanig niet slecht. Integendeel, het lichaam heeft ze hard nodig voor de aanmaak van hormonen en een effectief verloop van de energiestofwisseling. De triglyceriden en het LDL- en HDL-cholesterol kunnen echter uit balans raken met de bekende nadelige effecten. Atorvastatine vermindert dat risico. Deze cholesterolverlager blokkeert de aanmaak van cholesterol in de lever dankzij de remming van een bepaalde enzymwerking. Het middel wordt dan ook een cholesterolsyntheseremmer genoemd.

Fibraten
Dit in tegenstelling tot de fibraten, zoals gemfibrozil, die de enzymen juist aanzetten tot een hogere verbranding van vetten om het triglyceridengehalte in het bloed te verlagen. Het werkingsveld van statines, zoals Lipitor (atorvastatine), is dus fundamenteel anders dan van fibraten, waaronder gemfibrozil. Fibraten zijn het effectiefst bij een adequaat cholesterolverlagend dieet en voldoende beweging.

Wanneer wordt atorvastatine (Lipitor) voorgeschreven?

De werkzame stof atorvastatinecalcium is onder andere verkrijgbaar onder de merknaam Lipitor en wordt voorgeschreven aan mensen met een te hoog triglyceridengehalte, doorgaans indien er ook sprake is van een verkeerde verhouding tussen het HDL- en LDL-cholesterol. Atorvastatine verhoogt het HDL en verlaagt het LDL en de triglyceridespiegel. Het middel is alleen op recept verkrijgbaar en in de handel in 10, 20, 40 en 80 mg tabletten en als kauwtabletten.

Aandoeningen

Atorvastatine is onder andere geïndiceerd bij de volgende aandoeningen en risico's:

• Bij een groot cardiovasculair risico, mede op basis van allerlei factoren waaronder roken en hoge bloeddruk.
• Na een hartinfarct, bij angina pectoris en bepaalde hartritmestoornissen.
• Doorgaans bij suikerziekte (diabetes) indien de balans tussen LDL en HDL ongunstig is.
• Ter voorkoming van een hartinfarct.
• Aan volwassenen en kinderen met hypercholesterolemie.
• Indien er sprake is van een erfelijke component (homozygote of heterozygote familiaire hypercholesterolemie).

Vetarm en cholesterolarm dieet

Cholesterolverlagende medicijnen hebben in het algemeen veel bijwerkingen, variërend van duizeligheid tot een verminderd geheugen. Gelet ook op het voorgaande horen deze middelen alleen voorgeschreven te worden aan mensen die ze ook echt nodig hebben, zoals wanneer duidelijk sprake is van een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Behandeling met cholesterolverlagers dient alleen in aanmerking te komen indien blijkt dat een vetarm en cholesterolverlagend dieet geen soelaas biedt.

Ernstige bijwerkingen
Mede gelet op de mogelijk ernstige bijwerkingen is wat betreft het voorschrijven en het gebruik van statines voorzichtigheid beslist op zijn plaats, zoals ook stoppen met roken, voldoende lichaamsbeweging en het voorkomen van overgewicht belangrijke factoren zijn die meespelen. Voeding met veel verzadigde vetzuren dient gemeden te worden. Al met al is de bovengenoemde leefstijl goed voor een vermindering van 10-15 procent van het cholesterolgehalte, en in bepaalde gevallen is dat percentage zelfs hoger.

Gebruik geen atorvastatine bij onder andere de volgende aandoeningen

Het is raadzaam geen atorvastatine te gebruiken bij lever- en nierfunctiestoornissen, zoals bij afwijkende bloedwaarden, of in geval van een doorgemaakte lever- of nierziekte. Andere contra-indicaties zijn:

• allergie voor lipideverlagende middelen.
• zwangerschap of een zwangerschapswens.
• borstvoeding.
• voorzichtigheid is geboden bij een doorgemaakte beroerte of TIA
• ... en bij een gebrekkige schildklierfunctie
• ... hoge leeftijd (>70)
• ... hoge alcoholconsumptie
• ... bij gecombineerd gebruik van andere lipidenverlagers, zoals gemfibrozil (Lopid)
• ... en bij longaandoeningen, zoals longemfyseem.

Rhabdomyolyse

Meld uw huisarts of specialist als u eerder last hebt gehad van spierzwakte. Bekend is dat atorvastatine bijwerkingen kan hebben op de spieren (rhabdomyolyse en myopathie). Ook is het van belang dat de arts bij het voorschrijven van atorvastatine controleert of dat verhoogde risico bestaat. Waarschuw altijd uw huisarts of apotheker indien bij gebruik van dit geneesmiddel erge spierpijn optreedt.

Wisselwerking met andere medicijnen

Praktisch alle medicijnen hebben bijwerkingen, maar ook wisselwerkingen met andere geneesmiddelen bij gelijktijdig gebruik. Zo ook atorvastatine (Lipitor). Wees in dat opzicht kritisch inzake zelfzorgmedicijnen en kruiden, zoals St. Janskruid, dat u beter niet samen met atorvastatine kunt nemen. Ook is het niet raadzaam om (veel) grapefruitsap te drinken bij dit middel. Een wisselwerking met andere medicijnen wil zeggen dat medicamenten bij gecombineerd gebruik elkaars werking kunnen versterken of verzwakken, of dat er ongewenste effecten optreden. Pas wat dat betreft vooral op met:

• antibiotica.
• fibraten, zoals gemfibrozil en colestipol, en mogelijk andere statines.
• hartmedicijnen, zoals calciumkanaalblokkers, die ook gebruikt worden bij hoge bloeddruk (bijv. digoxine en amiodaron).
• geneesmiddelen die het immuunsysteem beïnvloeden.
• HIV-medicijnen.
• antischimmelgeneesmiddelen.
• orale anticonceptie.
• magnesium bevattende medicijnen tegen maag-darmstoornissen.
• st. janskruid.

Bijwerkingen van atorvastatine (Lipitor)

Houd u strikt aan de doseringsvoorschriften en lees de bijsluiter goed door. Zoals alle geneesmiddelen heeft ook atorvastatine bijwerkingen. En die zijn niet gering. Sommige zijn ernstig, weer andere van voorbijgaande en minder ernstige aard. Veel bijwerkingen komen zelden voor, maar toch... Met name bij gebruik van atorvastatine is het belangrijk om bij spierzwakte, spierpijn of bij visusstoornissen uw arts te waarschuwen. Hij schrijft u dan mogelijk een ander middel voor.

Symptomen

Hieronder volgt een greep uit de lange lijst van bijwerkingen, hoewel beslist niet iedereen die atorvastatine (Lipitor) slikt er last van zal krijgen:

• misselijkheid, braken.
• diarree.
• buikpijn.
• slapeloosheid.
• leverfunctiestoornissen (veranderde bloedwaarden).
• nierfunctiestoornissen.
• spierzwakte of spierpijn.
• vermoeidheid.
• allergische reacties.
• keelpijn.
• bloedneus.
• sinusitis.
• huiduitslag.
• huidschilfering.
• zwelling van de tong en keel.
• bemoeilijkte ademhaling.
• alvleesklierontsteking (pancreatitis).
• wazig zien en andere visusstoornissen.
• geheugenstoornissen.
• oorsuizen.
• duizeligheid.
• tintelingen in voeten.
• verminderde tastzin.

Nederlands Bijwerkingen Centrum

De lijst met mogelijke bijwerkingen is lang. Lees in dat opzicht de bijsluiter van atorvastatine goed door. Verwittig altijd uw arts als er bijwerkingen optreden waarvan u denkt dat die aan atorvastatine te wijten zijn. Hij is immers degene die bepaalt of u dit medicament kunt blijven slikken.

Meld bijwerkingen
Of een bijwerking 'onschuldig' is, hangt mede af hoe u in het leven staat. Een verminderd gehoor of (tijdelijke) duizeligheid kan bijvoorbeeld voor iemand die machines bedient of die de hele dag op de weg zit (vrachtwagenchauffeurs) zwaarwegende consequenties hebben. 'Onschuldig' en 'ernstig' zijn relatieve begrippen, gelet op de gevolgen in het dagelijks leven en in bepaalde levensomstandigheden. Meld bijwerkingen altijd, eventueel ook bij www.lareb.nl (Nederlands Bijwerkingen Centrum). Door bijwerkingen te melden, zoals dat ook geldt voor bijvoorbeeld pijnstillers, draagt u uw steentje bij aan het veiliger maken van geneesmiddelen.

Dosering

De dosering is aan de arts. Doorgaans wordt begonnen met 10 mg atorvastatine op geleiding van de bloedwaarden. De maximale dosis is 80 mg per dag (kinderen 20 mg).

Zwangerschap en atorvastatine

Atorvastatine is niet geschikt als u zwanger wilt worden of als u dat bent. Ook bij borstvoeding is dit middel sterk af te raden.

Lees verder

• Gemfibrozil (Lopid) effectief bij hart- en vaatziekten
• Cholesterolverlagers zijn slecht voor het geheugen
• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode
• Dreigend hartinfarct – de eerste signalen
• Hart in nood – cardiogene (cardiale) shock