Hormonen - Schildklier en bijschildklier

De schildklier regelt de stofwisseling d.m.v. afgifte van hormonen. Schildklierhormonen hebben een functie bij o.a. regulering van de hartslag en bloeddruk, verbranding van vetten, energieverbruik, bevordering van het geestelijk welzijn en de groei. Bij kinderen is de schildklier van belang voor de groei van botten, spieren en zenuwweefsel. De schildklier is een belangrijke hormoonklier met grote invloed.

Schildklier en bijschildklier, hormoonklieren onder invloed van hypofyse

De schildklier en bijschildklier staan net als (bijna) alle andere hormoonklieren onder invloed van de hypofyse.

Schildklier (thyroïd) en thyroxine

De schildklier of thyroïd ligt vlak onder het strottenhoofd in de hals en bestaat uit twee kwabben, voor en opzij van de luchtpijp. Deze kwabben zijn door weefsel verbonden, zogenaamde weefseleilandjes en zijn opgebouwd uit follikels (blaasjes). Tussen de follikels liggen cellen.

Hormoon thyroxine

De schildklier maakt het hormoon thyroxine. De follikels bevatten colloïde, een eiwit waaraan het thyroxine verbonden is en waarvan het vrij gemaakt kan worden door middel van enzymen. De schildklier wordt van bloed voorzien door vier slagaders en is hiermee het meest doorbloede orgaan van het menselijk lichaam

Hormoonklieren, endocriene klieren en schildklier

Hypofyse - TSH

Zoals (bijna) alle hormoonklieren (endocriene klieren), staat de schildklier onder controle van de hypofyse. De hypofyse (hersenaanhangsel, zie verwijzing aan het begin van het artikel)) stimuleert de schildklier tot de aanmaak en afgifte van schildklierhormoon door middel van TSH (Throid Stimulating Hormone) oftewel het schildklierstimulerend hormoon.

TSH - Thyroxine

Wanneer de hypofyse TSH produceert, wordt de hoeveelheid thyroxine die de klier afgeeft, verhoogd. De hoeveelheid TSH van de hypofyse gaat omhoog als het thyroxine gehalte in het bloed omlaag gaat en vice versa. Zo wordt het thyroxinegehalte in het bloed relatief constant gehouden.

TRH - Hypothalamus

De hypofyse zelf staat weer onder invloed van de hypothalamus en het TSH gehalte wordt hoger, als de hypothalamus een stof TRH afgeeft.

Hormoon thyroxine T4 T3: Stofwisselingsproces

De schildklier produceert het schildklierhormoon T4, hetgeen in de lever wordt omgezet in T3. T3 is een hormoon dat op celniveau actief is. De grootste afgifte is van T4, dat in de weefsels in T3 wordt omgezet. Normaal gesproken wordt precies voldoende T4 hormoon gemaakt en in T3 omgezet. Beide hormonen beïnvloeden stofwisselingsprocessen. De functie van thyroxine is niet op een specifiek gebied gericht. Het wordt door de schildklier afgestaan en vervolgens door alle cellen van het bloed opgenomen. Hoewel de exacte werking van dit hormoon niet tot in de finesses bekend is, lijkt er een receptor die op het hormoon reageert, aan de oppervlakte van de celkern aanwezig te zijn. Het belangrijkste effect van dit hormoon lijkt het verhogen van de hoeveelheid energie die de cel gebruikt te zijn en van de hoeveelheid eiwit die de cel maakt.

De schildklier regelt de stofwisseling door middel van afgifte van hormonen. De schildklierhormonen hebben een belangrijke functie bij o.a:

• reguleren van de hartslag en de bloeddruk
• mede voor verbranding van een teveel aan vetten
• energieverbruik, maakt in het lichaam opgeslagen energie beschikbaar voor actie.
• bevordering van het geestelijk welzijn
• bevordering van de groei
• Bij kinderen: een belangrijke factor in groei van botten, spieren en zenuwweefsel.

Schildklier en jodium (jodide), Jozo-zout

Voor de productie van het schildklierhormoon heeft de schildklier jodium (jodide) nodig. Dit haalt hij uit het bloed. De schildklier produceert schildklierhormonen uit jodium (en tyrosine). Voor de productie van schildklierhormonen is het essentieel dat er voldoende jodium aanwezig is. Jodium is een sporenelement dat van nature in een lage concentratie voorkomt in het menselijk lichaam. Tweederde van de hoeveelheid jodium in het lichaam is in de schildklier opgeslagen. De schildklier is het enige orgaan van het lichaam dat jodium nodig heeft. Het wordt uit het bloed gehaald en een tekort aan jodium veroorzaakt een slecht functionerende schildklier. Het jodium wordt met name gebruikt als bouwsteen van de hormonen T4 (thyroglobuline, thyroxine) en T3 (triodothyronine). Jodium komt in kleine hoeveelheden voor in voedsel, levensmiddelen. Jodium zit met name in:

• zeevis
• schaal- en schelpdieren
• vlees
• broodproducten
• in mindere mate: melkproducten.

In het verleden zijn vaak tekorten aan jodium in de bevolking aangetroffen. Dit is de reden dat het verplicht is gesteld om brood met jodiumhoudend zout te bereiden, daar op deze manier een groot deel van de bevolking wordt bereikt. Ook is er in jozo-zout jodium toegevoegd.

Bijschildklieren: Calciumgehalte voor spieren en zenuwcellen & PTH

De bijschildklieren, in totaal vier, liggen aan de achterkant van de schildklier. De bijschildklieren zijn kleine kliertjes, ongeveer de grootte van een erwt, maar soms zo klein dat ze bijna niet te vinden zijn. De bovenste twee liggen achter de schildklier; de onderste twee kunnen soms in de schildklier en soms in de keel liggen (sommige mensen hebben echter een ander aantal bijschildklieren). De bijschildklieren hebben, afgezien van de ligging, verder eigenlijk niets te maken met de schildklier.

Calcium voor spieren en zenuwcellen

De bijschildklieren controleren het calciumgehalte in het lichaam. Calcium is een noodzakelijk mineraal. Buiten dat calcium de belangrijkste factor is voor de aanmaak van beenderen en tanden, speelt het ook een centrale rol in de werking van spieren en zenuwcellen.

PTH (parathormoon)

Voor een goede spierwerking is het nodig dat het calciumgehalte van het lichaam binnen bepaalde grenzen blijft. Dit proces wordt gereguleerd door het hormoon PTH (parathormoon) van de bijschildklieren. De opname van calcium in het bloed wordt gereguleerd door vitamine D, hetgeen we krijgen via zonlicht en voedsel en door het PTH. Indien het calciumgehalte te laag is, geven de bijschildklieren een verhoogde dosis PTH. PTH zorgt ervoor dat de beenderen in het lichaam calcium afstaan aan het bloed. Indien het calciumgehalte in het bloed te hoog is, wordt er minder PTH gemaakt om de calciumspiegel te verlagen.

Schildklierproblemen en stofwisseling

De schildklier werkt in het lichaam als een soort thermostaat. Het schildklierhormoon bepaalt namelijk het tempo van vele processen in het lichaam. De schildklier wordt weleens omschreven als de kachel, de cv van het menselijk lichaam. Mensen met een te traag werkende schildklier (langzame stofwisseling) hebben het bijvoorbeeld snel koud. Degenen met een te snel werkende schildklier (te snelle stofwisseling), hebben het vaak warm.

Een tekort aan schildklierhormonen kan alle lichaamsfuncties beïnvloeden, daar deze hormonen het metabolisme (stofwisseling) in elke lichaamscel regelen. Een dergelijk tekort kan o.a. ontstaan door een verstoorde hormoonsynthese of een gebrek aan stimulering door de hypofyse (TSH-afscheiding). Daar de schildklierhormonen alle lichaamsfuncties beïnvloeden, kan een tekort of verstoring leiden tot uiteenlopende symptomen, zoals o.a.

• gewichtstoename of afname
• intolerantie van kou
• een verminderde libido bij mannen
• menstruele abnormaliteiten bij vrouwen
• symptomen als een droge, ruwe huid en droog haar of haaruitval.

Jodiumtekort - Schildklierklachten struma of krop (goiter)

Een jodiumtekort kan ontstaan wanneer er te weinig brood, zeevoedsel, zuivel of jodiumhoudend zout (jozo) wordt gegeten. Het tekort aan jodium leidt tot een lagere concentratie van de schildklierhormonen T4 en T3 in het bloed. Dit wordt door de aansturingsorganen van de schildklier - de hypothalamus en de hypofyse - gemeten. Deze geven signalen naar de schildklier dat er te weinig hormonen aanwezig zijn. De schildklier gaat harder werken om te voldoen aan de signalen. Bij voldoende jodium neemt de stimulatie van de aansturingsorganen af zodra er voldoende T3 en T4 wordt gemaakt. Bij een jodiumtekort moet de schildklier echter heel hard werken om te compenseren voor de vraag.

Hierdoor kan de schildklier vergroten en struma ontstaan, ook wel krop of goiter genoemd. In ernstige gevallen, veelal door andere oorzaken, is de vergrootte schildklier duidelijk te zien in de hals. Dit probleem komt vooral voor bij iets oudere mensen en treedt soms op in combinatie met een te snel werkende schildklier. Behandeling is absoluut noodzakelijk, aangezien de aandoening gepaard kan gaan met hartritmestoornissen. De hormoonverstoring die wordt veroorzaakt door jodiumtekort is omkeerbaar. Wanneer de concentratie jodium weer op peil is, verdwijnen de klachten weer.

Schildklierproblemen

Schildklierproblemen kunnen zich in verschillende vormen voordoen, de meest voorkomende problemen zijn:

• Te traag werkende schildklier
• Te snel werkende schildklier
• Struma, ook wel krop of goiter genoemd, een vergroting van de schildklier

Lees verder

• Hormonen - Hormoonstelsel
• Schildklierproblemen - Middelen & tips