Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen

Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen Angst is het resultaat van een psychische aandoening, een lichamelijke aandoening, de effecten van medicijnen of een combinatie hiervan. Personen met angst voelen zich nerveus of bang, ze vrezen (van) iets of ze maken zich ergens zorgen over. Angst heeft een invloed op hoe mensen zich voelen en gedragen en bovendien leidt deze angst tot fysieke symptomen, zoals bijvoorbeeld een verhoogde bloeddruk. Milde angstgevoelens zijn normaal, terwijl personen met ernstige angst mogelijk diverse gevolgen ervaren in het dagelijks leven. Wanneer een persoon kampt met ernstige angst of een angststoornis, is medische aandacht vereist.

Wat is angst?

Geschiedenis van vecht-of-vlucht-reactie

Het is normaal dat mensen bij schadelijke of verontrustende situaties gevoelens van angst ervaren. Deze angstgevoelens zijn noodzakelijk om te kunnen overleven en stammen voort uit de vroegste dagen van de mensheid. De nadering van roofdieren en aankomend gevaar zorgde namelijk voor alarmsignalen in het lichaam, waardoor mensen tijdig een ontwijkende actie konden ondernemen. Deze alarmen werden merkbaar in de vorm van een verhoogde hartslag (tachycardie), zweten en een verhoogde gevoeligheid voor de omgeving. Een grote toevloed van adrenaline als reactie op gevaar veroorzaakt deze reacties. Deze adrenalinetoevloed is gekend als de 'vecht-of-vlucht'-reactie’. Het bereidt mensen voor om bedreigingen van de veiligheid fysiek het hoofd te bieden of om deze te ontvluchten.

Angst nodig om te overleven

Mensen zijn tegenwoordig bezig met werk, geld, het gezinsleven, de gezondheid en andere belangrijke thema’s. De 'vecht-of-vlucht'-reactie is hierdoor niet noodzakelijk meer vereist. Het nerveuze, angstige gevoel vóór een belangrijke levensgebeurtenis of tijdens een moeilijke situatie is een natuurlijke weergave van de originele 'vecht-of-vlucht'-reactie. Angst is echter soms nog steeds essentieel om te overleven. Wanneer een persoon bijvoorbeeld angstig is om bijvoorbeeld door een auto aangereden te worden als hij de straat oversteekt, betekent dit dat hij instinctief op beide manieren zal kijken om gevaar te vermijden.

Angststoornis

Sommige mensen zijn heel erg of langdurig angstig. Hierdoor vertonen ze buitensporige gedragingen of extreme emoties op de oorspronkelijke uitlokkende situatie. Lichamelijke symptomen, zoals een verhoogde bloeddruk (hypertensie) en misselijkheid, komen dan ook tot stand. Deze reacties die verder gaan dan angst, zijn het teken van een angststoornis. Angststoornissen treden op als een reactie die niet in verhouding staat tot wat normaal in een situatie kan worden verwacht. De persoon heeft dan ‘terugkerende intrusieve gedachten of zorgen.’

Soorten angststoornissen

Fobie

Een fobie is een irrationele angst waarbij mensen een object of situatie vermijden. Fobieën verschillen van andere angststoornissen, omdat ze betrekking hebben op een specifieke oorzaak. De angst is irrationeel of onnodig, maar de persoon kan deze angst niet onder controle krijgen. Mensen zijn bang van bepaalde situaties, dieren of alledaagse objecten.

Enkele fobieën zijn bijvoorbeeld:

Gegeneraliseerde angststoornis (GAS)

Een gegeneraliseerde angststoornis (constante, irrationele angst en zorgen) is een chronische aandoening waarbij een persoon overmatig en langdurig angstig is en zich zorgen maakt over niet-specifieke gebeurtenissen, objecten en situaties in het leven. Het is de meest voorkomende angststoornis. Personen met dit type angststoornis zijn niet altijd in staat om de oorzaak van hun angst te identificeren.

Obsessief-compulsieve stoornis (OCS)

De handelingen en gedachten van een persoon met een obsessief-compulsieve stoornis zijn herhalend, verontrustend en opdringerig. Patiënten met een OCS beseffen meestal dat hun ze kampen met onredelijke of irrationele gedachten en gedragingen, maar voor hen dienen ze om de angst te verlichten. Personen met deze angststoornis reinigen bijvoorbeeld obsessief persoonlijke voorwerpen of ze wassen vaak hun handen.

Paniekstoornis

Korte of plotselinge aanvallen van intense angst en vrees zijn kenmerkend bij een paniekstoornis. Deze aanvallen leiden tot bevingen, verwardheid, duizeligheid, misselijkheid en ademhalingsmoeilijkheden. Paniekaanvallen treden meestal op en escaleren snel en pieken na circa tien minuten. Ze houden soms uren aan. Paniekstoornissen treden meestal op na angstaanjagende ervaringen of langdurige stress, maar soms kampt een persoon ook zonder bekende oorzaak met dit type angststoornis. Een persoon die een paniekaanval ervaart, denkt soms dat hij lijdt aan een levensbedreigende ziekte. Paniekaanvallen leiden bovendien mogelijk tot drastische gedragsveranderingen om toekomstige aanvallen te voorkomen.

Posttraumatische stressstoornis (PTSS)

Personen met een posttraumatische stressstoornis hebben angst als gevolg van eerdere trauma's zoals een militaire strijd, een aanranding, een gijzeling of een ernstig ongeval. PTSS leidt vaak tot flashbacks. De persoon ervaart mogelijk gedragsveranderingen om de uitlokkende situaties, mensen of objecten te vermijden.

Scheidingsangst

Personen met scheidingsangst zijn erg angstig wanneer ze worden gescheiden van een persoon of plaats die gevoelens van veiligheid biedt. Een scheiding resulteert soms in panieksymptomen. Artsen spreken over een angststoornis wanneer de reactie na de scheiding te groot of niet passend is.

Sociale fobie

Sociale fobie is een angst waarbij mensen angst hebben om negatief beoordeeld te worden door anderen in sociale situaties, of mensen zijn angstig om in het openbaar verlegen te worden. Dit uit zich in bijvoorbeeld plankenkoorts, een angst voor intimiteit en een angst voor vernedering. Door deze stoornis vermijden personen openbare situaties en menselijk contact, zodat het dagelijks leven ernstig verstoord is.

Oorzaken en risicofactoren van ernstige angstgevoelens

Angststoornissen zijn het gevolg van (een combinatie van) diverse mogelijke oorzaken en risicofactoren.

Aandoeningen

Enkele aandoeningen leiden sneller tot angstgevoelens:

Alcoholmisbruik leidt mogelijk tot angststoornissen / Bron: Jarmoluk, PixabayAlcoholmisbruik leidt mogelijk tot angststoornissen / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Omgevingsfactoren

Diverse omgevingsfactoren worden geassocieerd met angst:
  • emotioneel inconsistente of overbezorgde ouders
  • ervaringen uit het verleden of uit de kindertijd zoals fysiek of emotioneel misbruik, verwaarlozing, een ouder verliezen, gepest worden of sociaal uitgesloten zijn, ...
  • genetische factoren
  • hersenchemie
  • het gebruik van of terugtrekking van een ongeoorloofde stof (medicatieverslaving, drugsmisbruik, alcoholmisbruik en de terugtrekking hiervan)
  • bijwerkingen van medicijnen
  • persoonlijkheid
  • stress rond een persoonlijke relatie, een baan, de school, financiën, een traumatische gebeurtenis, …

Meestal is overmatige angst een reactie op externe factoren, maar het is mogelijk dat angstige gevoelens optreden wanneer iemand zegt dat het ergste zal gebeuren.

Symptomen

De persoon heeft bij een angststoornis reeds ten minste zes maanden overmatige zorgen en is ongerust over verschillende evenementen of activiteiten. Hij vindt het tevens lastig om het piekeren onder controle te houden. Verder heeft hij de laatste zes maanden ten minste drie angstsymptomen ontwikkeld, waaronder rusteloosheid, vermoeidheid, prikkelbaarheid, spierspanning, slaapproblemen en concentratieproblemen. De symptomen verstoren het dagelijkse leven, waardoor de persoon niet meer kan werken of naar school kan gaan.

Hoofdpijn treedt mogelijk op bij angstgevoelens / Bron: Geralt, PixabayHoofdpijn treedt mogelijk op bij angstgevoelens / Bron: Geralt, Pixabay

Fysieke tekenen

Veel mogelijke lichamelijke symptomen treden mogelijk op als gevolg van angstgevoelens:

Mentale tekenen

Ook mentale symptomen verschijnen als gevolg van angststoornissen:
  • angst
  • concentratieproblemen
  • depersonalisatie (verstoorde perceptie van lichaam en gedachten) / derealisatie
  • een depressie
  • een overweldig gevoel
  • nervositeit
  • verwardheid
  • weinig energie

Diagnose en onderzoeken

Een professional in de geestelijke gezondheidszorg diagnosticeert de angststoornis en stelt de mogelijke oorzaken vast. Hij doorloopt de medische en persoonlijke geschiedenis van de patiënt vast, voert een lichamelijk onderzoek uit en bestelt indien nodig laboratoriumtesten. Deze testen bieden nuttige informatie over een medische aandoening die angstsymptomen veroorzaakt.

Behandeling

De behandeling van een persoon met angst is afhankelijk van de oorzaken van de angst alsook wat de persoon zelf verkiest. Vaak is een combinatie van zelfzorgmaatregelen, psychotherapie, gedragstherapie en medicatie nodig. Verder behandelt de arts de onderliggende aandoening, zoals alcoholisme.

Lichaamsbeweging uitvoeren is aanbevolen / Bron: Skeeze, PixabayLichaamsbeweging uitvoeren is aanbevolen / Bron: Skeeze, Pixabay

Zelfzorg

Volgende adviezen verlichten de symptomen van angststoornissen:
  • contactgroepen of ondersteuning zoeken (vrienden, familieleden)
  • leren omgaan met stress / stress verminderen
  • lichaamsbeweging uitvoeren
  • oefeningen om negatieve gedachten te vervangen door positieve gedachten
  • ontspanningstechnieken

Psychologische begeleiding

Een standaardbehandeling van angst is psychologische begeleiding: cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), psychotherapie of een combinatie van therapieën.

Cognitieve gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie heeft als doel om de denkpatronen van de persoon en de lastige gevoelens te herkennen en te veranderen. Op deze manier leren mensen beter reageren op objecten of situaties die angst oproepen. Een persoon leert bijvoorbeeld dat hij geen hartaanval krijgt bij een paniekstoornis. Hij leert bovendien via blootstellingstherapie om geleidelijk de angsten onder ogen te zien en de gevoeligheid van de gebruikelijke angstgevoelens te verminderen.

Psychotherapie
Psychotherapie bestaat uit praten met een medewerker uit de geestelijke gezondheidszorg, zoals een psychiater, psycholoog, maatschappelijk werker, … De zorgverstrekker onderzoekt de oorzaken van de angst en leert de persoon mogelijke manieren aan om om te leren gaan met de symptomen.

Diverse medicijnen behandelen de angsten / Bron: Stevepb, PixabayDiverse medicijnen behandelen de angsten / Bron: Stevepb, Pixabay

Medicijnen

Diverse medicijnen zijn inzetbaar voor het behandelen van angstgevoelens.

Onderliggende oorzaak
De arts zet medicatie in wanneer angst een lichamelijke oorzaak heeft, zoals een onbalans in de chemie van de hersenen of een hoge bloeddruk.

Gevolgen van angst
Andere geneesmiddelen behandelen de lichamelijke en geestelijke symptomen, zoals antidepressiva, benzodiazepinen, tricyclische middelen en bètablokkers.

Benzodiazepinen
Deze medicijnen zijn mogelijk verslavend maar hebben weinig bijwerken (buiten sufheid en mogelijke medicatie-afhankelijkheid). Diazepam of Valium is een voorbeeld van een vaak voorgeschreven benzodiazepine.

Antidepressiva
De arts schrijft antidepressiva vaak voor om angst en depressies te behandelen. Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) hebben minder bijwerkingen dan oudere antidepressiva. Ze veroorzaken in het begin van de behandeling vaak nervositeit, misselijkheid en seksuele disfunctie. Bekende antidepressiva omvatten fluoxetine of Prozac en citalopram of Celexa.

Tricyclische antidepressiva
Deze geneesmiddelen zijn ouder dan SSRI’s en werken voor alle angststoornissen buiten een obsessief-compulsieve stoornis. Wel ervaren patiënten vaak bijwerkingen, zoals duizeligheid, slaperigheid, een droge mond en een gewichtstoename. Bekende tricyclische antidepressiva zijn imipramine en clomipramine.

Bijkomende geneesmiddelen die angst behandelen zijn onder andere bètablokkers, buspiron en monoamine oxidase remmers (MAOI's)

Complicaties van angststoornissen

Een angststoornis leidt soms tot andere mentale en fysieke tekenen of anders verergeren deze symptomen door de angsten:
  • chronische pijn
  • drugmisbruik
  • een depressie (die vaak voorkomt bij een angststoornis) of andere psychische stoornissen
  • een verminderde kwaliteit van leven
  • hoofdpijn
  • problemen die functioneren op school of op het werk
  • slaapproblemen (slapeloosheid)
  • sociale isolatie
  • spijsverterings- of darmproblemen
  • zelfmoord

Het nuttige van een gezonde voeding is belangrijk / Bron: Jill111, PixabayHet nuttige van een gezonde voeding is belangrijk / Bron: Jill111, Pixabay

Preventie van angsten

Angststoornissen zijn niet te voorkomen en de angstige gevoelens zijn altijd aanwezig in het dagelijks leven. Toch zijn er manieren om het risico op een complete angststoornis te verminderen.
  • alcohol, cannabis en andere recreatieve drugs vermijden
  • een gezond voedingspatroonhandhaven
  • een regelmatig slaappatroon hanteren
  • met de arts contact opnemen bij het gebruik van vrij verkrijgbare geneesmiddelen of kruidengeneesmiddelen (deze verergeren namelijk mogelijk de angst)
  • tijdig hulp zoeken
  • zo weinig mogelijk cafeïne, thee, cola drinken en chocolade eten

Lees verder

© 2018 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Angst symptomen, verschijnselen en kenmerkenAngst symptomen, verschijnselen en kenmerkenVeel mensen hebben last van angst, angstgevoelens, angstaanvallen of een angststoornis. De een heeft last van een lichte…
Herken angst, herkent de huisarts angst?Herken angst, herkent de huisarts angst?Leven met angsten brengt lichamelijke klachten mee. Een traumatische ervaring roept hevige angst en paniek op. Als react…
Jouw angststoornis behandelen: welke therapieën zijn erJouw angststoornis behandelen: welke therapieën zijn erAngst kan je verlammen, je kwaliteit van leven beperken. Maar met een angststoornis ben je niet alleen. Veel mensen hebb…
Angststoornis door een somatische (lichamelijke) aandoeningAngststoornis door een somatische (lichamelijke) aandoeningDe angststoornis door een somatische (lichamelijke) aandoening is één van de twaalf angststoornissen die door de DSM-IV…

Myxoedeem: Complicatie van te traag werkende schildklierMyxoedeem: Complicatie van te traag werkende schildklierDe schildklier, die zich aan de voorzijde van de nek bevindt, is verantwoordelijk voor de productie van schildklierhormo…
Gele ogen en gele huid: oorzaken, symptomen en behandelingGele ogen en gele huid: oorzaken, symptomen en behandelingGele ogen en een gele huid wijst op geelzucht (icterus), wat geen aandoening op zich is maar een verschijnsel van versch…
Bronnen en referenties
  • Geraadpleegd op 23 mei 2018:
  • All Possible Symptoms of Anxiety - The Angst Guide, https://www.calmclinic.com/anxiety-guide/symptoms
  • Anxiety and panic attacks, https://www.mind.org.uk/information-support/types-of-mental-health-problems/anxiety-and-panic-attacks/causes-of-anxiety/#.WwWsZ0iFNR1
  • Anxiety, https://www.medicalnewstoday.com/info/anxiety
  • Anxiety, https://www.psychologytoday.com/us/basics/anxiety/causes-anxiety
  • Causes of Anxiety, https://www.webmd.com/anxiety-panic/guide/causes-anxiety
  • Coëlho, Medisch Zakwoordenboek, digitale editie, versie 2010
  • Common symptoms of anxiety, https://www.medicalnewstoday.com/info/anxiety/symptoms-of-anxiety.php
  • Diagnosis, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anxiety/diagnosis-treatment/drc-20350967
  • Overview, https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/anxiety/symptoms-causes/syc-20350961
  • Treatments for anxiety, https://www.medicalnewstoday.com/info/anxiety/anxiety-treatments.php
  • What Are Anxiety Disorders?, https://www.webmd.com/anxiety-panic/guide/anxiety-disorders#1
  • WHAT CAUSES ANXIETY? 10 REASONS WHY YOU ARE SO ANXIOUS, https://www.healthyplace.com/blogs/anxiety-schmanxiety/2017/08/why-am-i-anxious-ten-causes-of-anxiety
  • What causes anxiety?, https://www.medicalnewstoday.com/info/anxiety/what-causes-anxiety.php
  • Afbeelding bron 1: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Skeeze, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 5: Jill111, Pixabay
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 20-04-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 19
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.