Soorten antibiotica: chinolonen (Avelox, Ciproxin, Noroxin)

Voor vele infecties zijn de antibiotica uit de groep chinolonen geschikt. Ze werken tegen veel verschillende soorten bacteriën, ook tegen die soorten die niet gevoelig zijn voor andere middelen. Als het niet nodig is moeten ze niet te gauw gebruikt worden; dit om resistentie te voorkomen. Deze groep antibiotica wordt eigenlijk beschouwd als 'reserve' antibiotica. Direct naar Merknamen

Wat zijn chinolonen antibiotica?

De (fluor)chinolonen zijn een groep antibiotica met een breedspectrumwerking. Het eerste antibioticum in deze groep dat op de markt kwam was nalidixinezuur, in de jaren '60 van de vorige eeuw. Dit had een smalspectrumwerking en werd alleen gebruikt bij eenvoudige urineweginfecties. Later bleken bacteriën al snel resistent te worden voor nalidixinezuur. Inmiddels is dit middel niet meer te krijgen. Een jaar of twintig geleden kwamen van nalidixinezuur afgeleide antibiotica op de markt, en inmiddels zijn er steeds nieuwere zogenaamde generaties van verschenen. Chinolonen worden ook veelvuldig in de diergeneeskunde gebruikt.

De werking van chinolonen

Chinolonen grijpen in bij de opbouw van DNA in de bacteriën; er wordt door deze middelen een enzym geremd dat betrokken is bij de DNA synthese. Daardoor wordt de groei van voor deze middelen gevoelige bacteriën geremd. De nieuwere generaties chinolonen werken tegen bijna alle Gram-negatieve bacteriën, waaronder Campylobacter, Legionella en Neisseria gonorroeae ofwel gonokok, de verwekker van gonorroe.

Ook zijn deze middelen werkzaam tegen Gram-positieve bacteriën zoals stafylokokken. Daarnaast zijn ze inzetbaar tegen Chlamydia en Mycoplasma. Om de beruchte Pseudomonas aeruginosa te kunnen bestrijden bij infecties is ciprofloxacine het beste middel uit deze groep antibiotica. Er komt wel steeds meer resistentie voor bij een aantal bacterien tegen deze antibiotica, bijvoorbeeld bij genoemde gonokok, Campylobacter en de verschillende soorten Pseudomonas.

Toepassing

Pipemidinezuur en norfloxacine zijn chinolonen zonder de fluor-groep en die zijn alleen te gebruiken bij eenvoudige urineweginfecties. Voor gecompliceerde urinweginfecties zijn de fluorchinolonen wel geschikt omdat die in de benodigde concentratie in het bloed voorkomen. Verschillende middelen uit deze laatste groep worden ook gebruikt voor de behandeling van bijvoorbeeld luchtweginfecties, infecties van het maag-darmkanaal en infecties van zachte weefsels en de huid. Het gaat dan bijvoorbeeld om ciprofloxacine, levofloxacine en ofloxacine. Moxifloxacine wordt alleen gebruikt voor infecties van de luchtwegen. Norfloxacine en ofloxacine worden ook gebruikt bij de behandeling van ooginfecties.

De fluorchinolonen, zoals ciprofloxacine, worden beschouwd als 'reserve' antibiotica. Het ontstaan van resistentie tegen de middelen uit deze groep wil men zoveel mogelijk voorkomen; daarom worden de antibiotica uit deze groep alleen gebruikt als blijkt dat ander antibiotica niet (meer) werkzaam zijn.

Toediening

Afhankelijk van het middel en de toepassing worden de antibiotica uit deze groep in verschillende vormen gebruikt. Er zijn tabletten, drank, oogdruppels, infuusvloeistof en vloeistof voor injecties.

Bijwerkingen

Er kunnen soms bijwerkingen optreden bij het gebruik van antibiotica uit deze groep. De meest voorkomende zijn klachten van het maag-darmkanaal zoals misselijkheid, braken, diarree. Ook kunnen hoofdpijn en allergische reacties optreden waar bij de laatste vooral gaat om huiduitslag en jeuk. Zeer zelden voorkomende bijwerkingen zijn overgevoeligheid voor zonlicht, bloedafwijkingen en hartritmestoornissen.

Omdat er ook peesontstekingen kunnen ontstaan mogen deze middelen niet worden gebruikt door kinderen jonger dan 16 jaar. Aangezien kinderen extra gevoelig zijn voor deze bijwerking, mogen deze middelen alleen worden voorgeschreven als er sprake is van een ernstige infectie aan de longen, als andere antibiotica onvoldoende werken.

Wisselwerking

Antibiotica uit deze groep hebben een wisselwerking met een aantal andere medicijnen. Zo zijn er medicijnen die de opname van het antibioticum belemmeren. Dit is onder andere het geval bij: ijzerpreparaten, maagzuurbindende middelen, middelen die magnesium, zink of calcium bevatten. Van sommige ander medicijnen wordt de werkzaamheid versterkt door het gebruik van antibiotica uit deze groep, zoals van de 'bloedverdunners' Sintrom en Marcoumar. Met deze wisselwerkingen moeten de arts en de apotheek rekening houden en eventueel voorgeschreven medicijnen worden aangepast.

Merknamen