Waarom eten wij?

Voeding speelt een belangrijke rol in ons leven. Niet alleen omdat we voedsel nodig hebben om gezond te blijven en omdat ons lichaam er dagelijks om vraagt. Eten (en drinken) doen we ook om er van te genieten, om gezellig samen te zijn, om van belangrijke gebeurtenissen een feest te maken.

• Voedingsstoffen die een belangrijke rol spelen bij opbouw en werking van het lichaam
• Eiwitten
• Voedingsstoffen die vooral energie leveren
• Koolhydraten
• Vetten
• Soorten cholesterol
• De lage-dichtheids-lipoproteïnen (LDL)
• De hoge-dichtheids-lipoproteïnen (HDL)
• Lipoproteïnen met zeer lage dichtheid (VLDL)

Wat en hoeveel we eten verschilt van mens tot mens en van dag tot dag en is afhankelijk van persoonlijke smaak en van wat er te koop is. De prijs speelt natuurlijk ook een rol. Soms ook is godsdiest of levensovertuiging een reden om bijvoorbeeld geen (varkens)vlees te eten. Maar ook de bereiding speelt een belangrijke rol. Gaan we uren in de keuken staan of kiezen we voor het gemak van een kant en klaar maaltijd? Gelukkig is er zoveel te koop, dat lekker eten voor niemand een probleem hoeft te zijn. Maar juist door al die overvloed moeten we ons wel afvragen: ‘Weten ne eigenlijk wel wat we eten en drinken en houden we voldoende rekening met onze gezondheid?’

Eten en drinken is een primaire levensbehoefte. We voorzien ons lichaam van alle voedingsstoffen en energie die we nodig hebben om lichamelijke (en geestelijke) prestaties te kunnen leveren of om ziektes te voorkomen. Kortom, we kunnen er alles aan doen om in conditie te blijven. Maar altijd moet een gezonde voeding op de eerste plaats staan.

De hoeveelheid voedsel die we nodig hebben, verschilt van mens tot mens en is afhankelijk van de leeftijd en de lichamelijke prestaties. Kinderen in de groei, topsporters en mensen die zware arbeid verrichten zullen meer moeten eten en drinken dan bijvoorbeeld mensen die dagelijks achter een bureau zitten. Echter, de soorten voedingsstoffen die we dagelijks nodig hebben, zijn voor iedereen hetzelfde. Ons voedsel bevat vetten, koolhydraten en eiwitten. Alledrie zijn ze noodzakelijk, zowel in hoeveelheid als in kwaliteit. Om deze redenen heten ze bouwstoffen. Behalve calorieën bezorgt het voedsel ons ook beschermende stoffen die ook onmisbaar zijn: Minerale zouten, spoorelementen, vitaminen en vezels.

Voedingsstoffen die een belangrijke rol spelen bij opbouw en werking van het lichaam

Eiwitten

Proteïnen of eiwitten zijn de bouwstoffen bij uitstek: ze vormen, onderhouden en herstellen de weefsels. Eiwitten zijn opgebouwd uit substanties op basis van stikstof, die aminozuren noemt. Er zijn 20 aminozuren. Door een oneindig aantal combinaties vormen ze alle eiwitten die in de natuur voorkomen. Sommige aminozuren zijn essentieel, zij kunnen alleen door het voedsel geleverd worden, doordat het menselijk lichaam ze niet kan synthetiseren of doordat het te traag gaat.

Essentiële aminozuren komen in grote hoeveelheid en in een goede verhouding voor in vlees, gevogelte, vis en in gedeeltes van: eieren, melk en kaas.
Men noemt ze voedingsmiddelen met een goed eiwitgehalte of met een ‘hoge biologische waarde'. Als het gaat over plantaardige eiwitten met een beperkte hoeveelheid essentiële aminozuren, spreekt men van 'lage biologische waarde'.

Voedingsstoffen die vooral energie leveren

Koolhydraten

Gluciden of koolhydraten zijn brandstoffen. In een evenwichtige voeding met ten minste de helft van de energie aangebracht worden door koolhydraten. Door de jaren heen is de keuze van koolhydraten gewijzigd en men stelt een vermindering vast van het gebruik van zetmeel, dus van brood, aardappelen en peulvruchten. Ze worden vervangen door suiker: losse suiker of suiker in gebak, chocolade, biscuits, limonade. Overmatig gebruik van suiker leidt tot overgewicht, zwaarlijvigheid, hart- en vaatziekten, diabetes en tandcariës.

Voedsel bevat verschillende soorten koolhydraten:

• Enkelvoudige suikers: ook wel mono- en disachariden genoemd. Glucose, druivensuiker, honingfructose en suiker in taartjes. Ze smaken allemaal zoet.
• Samengestelde suikers: ook wel polysacchariden genoemd. Deze hebben geen zoete smaak, zoals: zetmeel in graanproducten, brood, deegwaren, rijst, aardappelen en peulvruchten. Zij hebben grote energetische kwaliteiten, maar zijn ook belangrijk voor hun gehaltes aan vitamines, mineralen en voedingsvezels. Helaas worden deze te weinig gebruikt.

Vetten

Lipiden of vetten zijn erg rijk aan energie, het dubbele van eiwitten of koolhydraten. Vetten zijn van organische oorsprong. De bouwstoffen ervan zijn vetzuren. De voornaamste vetten uit de voeding zijn triglyceriden: samengesteld uit glycerol en uit identieke of van elkaar verschillende vetzuren.
Er zijn 3 soorten vetten: verzadigde, mono-onverzadigde en poly-onverzadigde.

Gaat het over de kwaliteit van vet, dan komen essentiële vetzuren, lonoleïnezuur en alpha linoleenzuur om de hoek kijken. Zij spelen een onmisbare rol bij de groei, bij de regeling van de stofwisseling, bij de kwaliteit van de huid en bij het herstel van de weefsels. Linolzuur treft men in grote hoeveelheden (50%) aan in olie van maïs, saffloer, zonnebloem, noten, soja, en in de poly-onverzadigde margarines. Alpha linoleenzuur vindt men in olie van noten, koolzaad en soja. In geval van hart-en vaatziekten moet er gelet worden op de kwaliteit van het vet, maar ook op de hoeveelheid. Smeervet en bakvet moeten beperkt worden. De dosis vetten kan men in voeding ook beperken door magere voedingsmiddelen te eten.

Cholesterol maakt deel uit van de vetten. Elke evenwichtige voeding bevat cholesterol. Vermijd teveel cholesterol, dit kan leiden tot hypercholesterolemie. Cholesterol is een vetachtige stof. Ze is aanwezig in het omhulsel van de lichaamscellen en nodig voor de vorming van vitamine D, sommige hormonen, galzuren, hersen- en zenuwweefsel en nog in veel meer. Cholesterol is dus onmisbaar voor de werking van het lichaam. Het is afkomstig van 2 bronnen: ons lichaam maakt zelf cholesterol aan in de lever en we nemen cholesterol op via voeding.

Soorten cholesterol

Cholesterol moet in het lichaam naar de cellen en de weefsels worden vervoerd. De transportbaan in het lichaam is het bloed. Aangezien cholesterol niet in water oplosbaar is, is er een ander transportmiddel nodig. Zo gebeurt het transport van cholesterol via bepaalde eiwitten in de bloedbaan: de lipoproteïnen.

De lipoproteïnen bestaan hoofdzakelijk uit eiwitten en vetten. Afhankelijk van hun samenstelling en dichtheid onderscheidt men verschillende soorten.

De lage-dichtheids-lipoproteïnen (LDL)

Bevatten ongeveer 2/3 van de cholesterol die in het bloed getransporteerd wordt. LDL vervoert cholesterol die nodig is voor onder meer de celwanden of hormonenproductie vanuit de lever naar de verschillende lichaamsweefsels. LDL wordt ook wel ‘slechte cholesterol’ genoemd omdat het aderverkalking stimuleert.

De hoge-dichtheids-lipoproteïnen (HDL)

Halen de cholesterol uit de aders en brengt hem naar de lever voor verwerking. Een hoge HDL-spiegel vermindert de kans op ernstige aandoeningen van hart en bloedvaten. HDL wordt ook wel ‘goede cholesterol’ genoemd.

Lipoproteïnen met zeer lage dichtheid (VLDL)

Transporteren cholesterol en andere vetstoffen (triglyceriden). Een stijging van het VLDL heeft een negatieve invloed op hart- en vaatziekten.

Te veel cholesterol
De hoeveelheid cholesterol in het bloed verschilt van persoon tot persoon. Als er te veel ‘slechte’ LDL-cholesterol in het bloed aanwezig is, dan kunnen de HDL de cholesterol niet tijdig uit de cellen weghalen en zal de cholesterol zich daar opstapelen. Aangezien de verhouding LDL/HDL van groot belang is, zal bij een bloedonderzoek dus niet alleen het totale cholesterolgehalte gemeten worden.