Gunstig effect van spiegeltherapie

Wat is een beroerte en welke gevolgen kan dat hebben? Wat is spiegeltherapie en welke betekenis heeft deze behandelmethode voor mensen die een beroerte hebben doorstaan? Het Erasmus MC voert (financieel gesteund door de Hersenstichting) onderzoek uit naar de precieze werking van de spiegeltherapie. Onderstaand artikeltje probeert hiermee al diegenen die een beroerte hebben doorgemaakt een hart onder de riem te steken.

Wat is een beroerte?

Een beroerte wordt met de medische term apoplexie aangeduid. Het is een plotselinge uitschakeling van een groter of kleiner deel van de hersenen en gaat meestal gepaard met bewusteloosheid en verlammingen. Een beroerte is dikwijls het gevolg van het springen van een bloedvat in de hersenen door te hoge bloeddruk. De verschijnselen worden veroorzaakt door de druk die de uitgevloeide bloedmassa uitoefent op het hersenweefsel.

De gevolgen van een beroerte

Behalve bewusteloosheid en dikwijls verlies van het spraakvermogen (afasie) ontstaan na een beroerte vaak verlammingen. Deze verlammingen kunnen wanneer zij niet in vitale delen (ademhalingscentrum, vaatcentrum) plaats vinden of wanneer niet te grote delen van de hersenen zijn aangedaan, vaak weer voor een groot deel verdwijnen. Na een beroerte heeft ongeveer de helft van de patiënten een halfzijdige verlamming. Bij bloedingen in de linker hersenhelft, is de rechter lichaamszijde verlamd, en andersom. Dit komt omdat de voornaamste motorische zenuwen die van de hersenen naar het ruggemerg lopen, elkaar in het verlengde merg kruisen. Ten gevolge van de bloeding in de hersenen is de aansturing van de spieren aan één kant verstoord. De verlamde ledematen zijn in het begin slap; later gaan zij over in het krampachtige (spastische) stadium. Maar zoals gesteld: soms kunnen bewegingen geheel of gedeeltelijk terugkomen. Dat is mede afhankelijk van de plek waar de bloeding is opgetreden. Soms echter komen de bewegingen helemaal niet terug.

Wat houdt spiegeltherapie in?

Algemeen

Spiegeltherapie is ongeveer 15 jaar geleden ontwikkeld in de Verenigde Staten. In eerste instantie was deze therapie bestemd voor de behandeling van fantoompijn bij patiënten met een geamputeerde arm. Zij bewogen hun intacte arm, terwijl ze door middel van de spiegel keken naar het spiegelbeeld daarvan. Op die manier leek het of de geamputeerde arm er weer was en dat verminderde de fantoompijn. Deze spiegeltherapie bleek later ook een gunstig effect te hebben bij patiënten met het Complex Regionaal Pijn Syndroom (Dat is een aandoening waarbij pijn aan de hand of voet voorkomt). Tenslotte bleek spiegeltherapie ook na een beroerte een positief effect te hebben.

Bewegingsoefeningen met behulp van een spiegel

Spiegeltherapie betreft bewegingsoefeningen met een spiegel. Deze bewegingsoefeningen kunnen helpen de handvaardigheid na een beroerte te verbeteren. Het is nog niet precies bekend hoe dit werkt, maar wel is duidelijk dát het werkt. Al gaat het daarbij om relatief kleine verbeteringen van de aangedane hand, toch kan deze verbetering de patiënt net dat zetje geven om de hand weer te gaan gebruiken.

De illusie

Bij spiegeltherapie zit de patient aan een tafel waarop de spiegel staat. De aangedane hand ligt achter de spiegel. Omdat deze hand onzichtbaar op de plek ligt, waar de patiënt het spiegelbeeld ziet van de gezonde hand, ontstaat de illusie van twee gezonde handen. Wanneer nu de gezonde hand eenvoudige oefeningen doet, is dat een stimulans voor de aangedane hand om diezelfde bewegingen te maken. Deze visuele illusie is heel sterk. De patiënt heeft echt het idee dat beide handen bewegen. Soms kijkt de patiënt even achter de spiegel en kan dan teleurgesteld zijn, wanneer het niet zo is.

Verbetering van de handvaardigheid

Door het oefenen met de spiegel kan de handvaardigheid van de aangedane hand verbeteren. Na een tijdje kan de patiënt de hand bijvoorbeeld weer openen en iets pakken. De spiegel mag mee naar huis waardoor de patiënt er dagelijks mee oefenen kan. Omdat de therapie simpel is en goedkoop spreekt het erg aan.

Theoriën ter verklaring van het effect van spiegeltherapie

Het is nog niet duidelijk hoe spiegeltherapie precies werkt. Daarom bestaat er een tweetal theoriën:

Motor imagery

Deze theorie gaat ervan uit dat de visuele illusie de zogenoemde 'motor imagery' ondersteunt. Wanneer de patiënt namelijk denkt aan een beweging, dan is dat al een soort training om die beweging daarna goed uit te voeren. De motor imagery wordt veel toegepast in de sport. Bijvoorbeeld als een hoogspringer de hele sprongbeweging vooraf in zijn hoofd doorloopt. Bij spiegeltherapie stimuleer je dat extra met visuele informatie.

Activering van de spiegelneuronen

Spiegelneuronen zijn neuronen die zowel actief worden bij het maken van een beweging, als bij het observeren van die beweging. Dat kan zorgen voor extra activiteit van de betrokken hersengebieden. Met een spiegel creëer je daarvoor de meest optimale situatie, want je ziet dan beweging op de plek waar de aangedane hand is.

Opmerking
In een onderzoek uitgevoerd door het Erasmus Medisch Centrum, afdeling revalidatiegeneeskunde, is met MRI gevonden dat hersendelen van het spiegelneuronsysteem inderdaad worden geactiveerd.

Onderzoek naar de precieze werking van spiegeltherapie

Een gevolg van het onderzoek naar spiegeltherapie is, dat het belangrijk nieuw inzicht oplevert over de hersenen. Het bevestigt dat ook bij oudere mensen de hersenen nog steeds flexibel zijn, hoewel vroeger werd gedacht dat bij mensen op leeftijd geen reorganisatie van de hersenen meer mogelijk was. De wetenschap is daar nu van teruggekomen. Omdat hersenen veel meer plasticiteit hebben dan altijd was verondersteld, wordt in de studie van het Erasmus Medisch Centrum gewerkt met mensen een jaar na hun beroerte, terwijl 20 jaar geleden iedereen had beweerd dat men daar niet meer aan hoefde te beginnen. In die tijd was men na zes maanden uitbehandeld. Het tegenwoordige onderzoek richt zich verder op de precieze werking van spiegeltherapie om nog gerichter deze therapie te kunnen aanbieden. Het Erasmus MC wil echter ook uitzoeken welke patiënten in welke fase het best getraind kunnen worden.

Bewegingswetenswaardigheden

• Het lijkt erop dat regelmatig bewegen cognitieve achteruitgang tegengaat en het risico op vasculaire dementie vermindert;
• Regelmatige fysieke activiteit alsmede gezond en matig eten zijn een goedkope en effectieve manier om de hersenen te beschermen;
• Fysieke activiteit verkleint het risico op een beroerte en de ernst daarvan;
• Fysieke activiteit verbetert op de lange termijn de revalidatieresultaten na een beroerte.