Bibliotherapie: boeken lezen in plaats van pillen slikken

In plaats van het voorschrijven van medicatie, schrijven therapeuten in Engeland steeds vaker romans voor, oftewel bibliotherapie. Reden hiervoor, stellen zij, is dat lezen heelt, boeken, romans, poëzie en andere verhalen geven het antwoord op prangende levensvragen, dilemma’s, trauma's en depressies. En dan gaat het hier niet alleen om de zogenoemde zelfhulpboeken. Het is juist literatuur en poëzie die kunnen helpen jezelf en de wereld een beetje beter te leren begrijpen. Om het beter te begrijpen, mee te identificeren en mee om te gaan.

Bibliotherapie: geen prozac maar proza

Bij bibliotherapie maakt men gebruik van verhalen, literatuur en het lezen als therapeutisch instrument om emotionele en psychische klachten weg te nemen. Met name bij depressiviteit en kinderpsychologie wordt bibliotherapie toegepast. De gedachte achter bibliotherapie is dat lezen heelt. Door middel van lezen bereikt ons een andere wereld om in te verdiepen, we identificeren ons met het verhaal en de helden in een roman. Het biedt afleiding van de realiteit, maar tegelijkertijd ook inzichten die we in diezelfde realiteit kunnen toepassen. Lezen maakt ons sterker. Hierbij grijpt men niet alleen terug naar zelfhulpboeken, maar ook naar de literaire werken zo vroeg als Shakespeare.

De wetenschap achter het lezen van boeken

Lezen in plaats van slikken
Er wordt veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de helende werking van lezen. Bibliotherapie is (nog) niet wereldwijd erkend als therapeutische wetenschap, toch wijzen vele onderzoeken op de effectiviteit van lezen van boeken. Zo heeft in Nederland het Trimbos-instituut onderzoek gedaan naar bibliotherapie. Hierbij bleek dat het lezen van zelfhulpboeken minstens zo effectief is voor mensen met psychische klachten als het volgen van individuele of groepstherapieën.

Bron: StockSnap, Pixabay

Bibliotherapie voor kinderen

Omdat jonge kinderen vaak verbaal niet sterk genoeg zijn of kunnen herleiden wat de achterliggende redenen zijn van hun gevoelens (bijvoorbeeld van boosheid, verdriet of onzekerheid) kunnen boeken en verhalen uitkomst bieden. Zo kan een boek helpen om gevoelens en situaties herkenbaar te maken en te herleiden. Ook kan een kind zichzelf beter leren begrijpen en door het verhaal vooral ook te beseffen dat het niet alleen is. De helden in de boeken krijgen te maken met dezelfde gebeurtenissen. Het lezen of voorlezen helpt kinderen zich met de verhalen te identificeren; verhalen waarin oplossingen en hoop worden geboden. In bibliotheken en boekhandels verschijnen meer en meer kinder- en jeugdboeken waarin de held van het verhaal voor dezelfde gebeurtenissen wordt geconfronteerd, variërend van verhuizen, ouders die scheiden, pesten en noem maar op.

Zelfhulpboeken, literatuur, leesgroepen en bibliotheken

Bij bibliotherapie is de meest voor de hand liggende vraag: wat te lezen? De selectie van de te lezen boeken is het belangrijkste in de wereld van bibliotherapie. Welk boek helpt inzicht te brengen en helpt prangende levensvragen van de individuele persoon te beantwoorden? Vaak wordt bibliotherapie in samenhang met psychotherapie toegepast.

Bron: Pexels, Pixabay

Bibliotheken en therapie

Books on prescription
In Engeland hebben therapeuten en bibliotheken de handen ineengeslagen. Een toenemend aantal mensen wordt door hun artsen doorverwezen naar de bibliotheek waar zij boekenplanken of reading pharmacies vol toepasselijke literatuur vinden. De arts schrijft boeken voor. Boeken die de bibliotheken aanbieden en die in lijsten zijn samengesteld door therapeuten. Voor ieder probleem en iedere situatie is een lijst met toepasselijke boeken beschikbaar. Een lijst met titels voor welke vraag, probleem en kwestie dan ook. In ruim de helft van de Engelse bibliotheken vind je nu deze Books on prescription. Ook sommige bibliotheken in Nederland hebben hiermee een begin gemaakt.

School of Life

Een andere variant van bibliotherapie is School of life. Bibliotherapeuten van de School of Life bieden hier hun diensten aan voor iedereen die zich verder wil ontwikkelen. Samen met de klant wordt tijdens een gesprek gezocht naar literatuur die past bij de levensfase waarin de klant zich nu bevindt en waarbij literatuur hem of haar verder in kan helpen.

Verschillende vormen van bibliotherapie: Jane Davis’ Get into Reading Scheme

Zijn de meeste books on prescription in de Engelse bibliotheken zelfhulpboeken om te lezen, er is ook een andere tendens in bibliotherapie. In Engeland is het programma Get into Reading Scheme onder leiding van Jane Davis opgezet. Haar therapeutische groepen zijn kleine leesgroepen. Een groep van zo’n tien personen, elk met hun eigen verhaal, hun eigen probleem, komen samen om een literair werk te lezen. Ze lezen om beurten hardop het werk van bijvoorbeeld een Charles Dickens voor. Het gaat hierbij dan ook niet om zelfhulpboeken, maar om literaire romans en poëzie.

Samen (literatuur) lezen

In het artikel The Reading cure in de Guardian onderzoekt Blake Morrison de opkomst van deze vorm van bibliotherapie. Daarbij wordt opgemerkt dat het niet alleen om de groepsactiviteit zelf gaat, maar om de wereld van de fictie, de verhalen die men leest. Een van de deelnemers van Jane Davis’ leesgroep vertelt dat het haar (fysieke reumatische) pijn ver weg stopt als zij verdwijnt in de wereld van het boek. Zeker als het boek verwoordt waar in het dagelijks leven niet over gesproken wordt, zoals ouderdom en de dood. Blake Morrison vat het geheel samen met de woorden van de schrijver D.H. Lawrence:
Hij vervolgt met andere voorbeelden van beroemde literaire schrijvers die verhalen lazen om een bepaalde fase in hun leven te verwerken. Zo had George Eliot 'Dante’s Inferno' nodig om het verlies van haar overleden echtgenoot te verwerken. Dat is precies wat Jane Davis wil bereiken met haar leesgroepen: het bieden van een handreiking om gebeurtenissen te helpen verwerken door middel van het gezamenlijk lezen van romans en poëzie.

Dementerende personen poëzie voorlezen

Dat het niet alleen om de verhalen gaat, bewijst een ander project van het programma Get into Reading. Dit project richt zich op het voorlezen van poëzie aan dementerende personen. De gedachte hierachter is dat het ritme, de verhalen, de poëzie van vroegere tijden hen helpt te ontspannen.