Bruxisme, problemen met tandenknarsen

Tandenknarsen, in mooie medische taal ook bruxisme genoemd, bestaat in allerlei vormen en gradaties. Het 'waakbruxisme' waarbij de tandenknarser de tanden en kiezen achteraan in de mond af en toe heel hard op elkaar klemt, meestal overdag, is niet zo schadelijk voor de tanden. Een gevaarlijkere variant is het slaapbruxisme of het 's nachts knarsen van de boven- en ondertanden over elkaar.

Slaapbruxisme

De tanden en kiezen worden met geweld, soms urenlang, over elkaar geschuurd en maken daarbij een snerpend, knarsend geluid. Dit gebeurt onbewust, maar kan zo oorverdovend zijn dat het de rust van de bedgenoten verstoort. Tandenknarsen komt op alle leeftijden voor, maar wordt met de leeftijd iets minder. Af en toe wat knarsetandend door het leven gaan, is niet zo erg. Maar als je tanden door deze gewoonte abnormaal beginnen te slijten, als je wakker wordt met kaak- of hoofdpijn, of als je partner door het nachtlawaai wordt geteisterd, is het tijd om in te grijpen.

Oorzaak onbekend

Tandenknarsen is een eeuwenoude gewoonte, maar niemand weet waarom we het doen. Sowieso maakt 60% van de volwassenen 's nachts kauwbewegingen. Erfelijke factoren spelen een belangrijke rol: als het in je familie voorkomt, heb je 40 to 60% kans om ook te tandenknarsen. Een 'maloclusie', of het niet goed op elkaar passen van tanden en kiezen, is geen verklaring. Tandenknarsen of klemmen komt zowel bij goed als minder goed in elkaar passende tanden voor. Tegenwoordig wordt 'slaapbruxisme' meer en meer als een slaapstoornis gezien, die wordt veroorzaakt door het centrale zenuwstelsel of bepaalde hersenprocessen. Een 'slaaponderzoek' kan dan uitwijzen of je inderdaad aan deze aandoening lijdt. Stress speelt ook een rol, maar is minder doorslaggevend als vroeger werd aangenomen. Spanningen, roken, alcoholgebruik, cafeïne en bepaalde medicatie kunnen het tandenknarsen wel versterken. Dat tandenknarsers vooral perfectionisten zouden zijn, of meer agressief of angstig gedrag zouden vertonen, is door onderzoek weerlegd. Tandenknarsen is complex: vele factoren spelen een rol, maar de oorzaak is moeilijk aan te wijzen.

Getrainde kaakspieren maar minder tanden

Vooral bij nachtelijke tandenknarsen kunnen de gevolgen ernstig zijn, omdat hierbij veel meer kracht wordt gebruikt dan overdag. Meestal weet je het zelf niet en zullen je slaapgenoten je hierop wijzen. Na een nachtje tandenknarsen voel je je vermoeid en kun je last hebben van pijnlijke kaakspieren en -gewrichten, hoofdpijn, tandpijn, oorpijn of nek- en schouderklachten. Maar vooral de slijtage aan je tanden kan ernstige vormen aannemen: na enkele maanden tandenknarsen kunnen je tanden al enkele millimeters korter zijn. Soms gaat het zover dat volledige tanden wegslijten. Ook het glazuur kan afbrokkelen, tanden komen los te staan en vullingen kunnen afbreken, met een risico op kwikvergiftiging bij zilverkleurige amalgaamvullingen tot gevolg. Ook het bot- en tandvleesweefsel kunnen worden aangetast. Door nachtelijk te tandenknarsen kan ook een verdikking van de kaakspieren optreden: de kauwspieren worden zo herhaaldelijk getraind dat ze dikker en meestal ook pijnlijker worden.

De opbeetplaat en andere behandelingen

Tandenknarsen is jammer genoeg niet te genezen. Wel zijn er een aantal hulpmiddelen of therapieën die de slijtage van de tanden door slaap bruxisme kunnen beperken, of de pijn kunnen verlichten.

• Het meest toegepast is de 'opbeetplaat'. Dit is een op maat gemaakt plaatje, uit stevige kunststof, dat 's nachts gedeeltelijk over de boventanden wordt geschoven. Dit plaatje verhindert dat de tanden elkaar nog raken. Sommigen gaan hierdoor ook minder tandenknarsen of klemmen, maar als het plaatje niet meer wordt gedragen, herneemt het tandenknarsen vrij vlug.
• Ook ontspanningstechnieken, gedragstherapie, of zelfregistratie in een dagboek kunnen helpen om het tandenknarsen meer onder controle te krijgen. Deze psychologische aanpak boekt vooral resultaat bij tandenknarsers overdag, maar is bij nachtelijke problemen zelden een oplossing.
• Sommige geneesmiddelen tegen angstaanvallen hebben succes, maar de bijwerkingen zijn talrijk en er is sprake van gewenning: na een tijdje heb je steeds een hogere dosis nodig, en dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.
• Massage en kinesitherapie kunnen helpen bij pijnlijke kaakspieren of -gewrichten.
• Overleg tenslotte met je tandarts welke technieken er zijn om de slijtage te herstellen, maar wacht niet tot de schade te groot is.

Lees verder

• Gezond leven - Test je gezondheids-IQ