Vitamine B12: structuur, functies en deficiëntie

Het is ons allemaal bekend dat voldoende inname van vitamines belangrijk is voor een gezond functionerend lichaam. Zo ook vitamine B12. Vitamine B12 bevindt zich uitsluitend in dierlijke bronnen en is belangrijk bij vele lichaamsprocessen zoals bij de productie van rode bloedcellen. In dit artikel bespreken we de structuur en de functies van van vitamine B12 in het menselijk lichaam. Ook komen de mogelijke gevolgen van een tekort aan vitamine B12 aan bod.

Algemeen en structuur

Vitamine B12 wordt ook wel cobalamine genoemd.
Vitamine B12 bestaat uit drie chemische onderdelen, namelijk:

• Een corrinering
• Een ribonucleotide
• En een R-groep

Er bestaan zes biologisch werkzame vormen van vitamine B12. Welke vorm het is, is afhankelijk van de R-groep.
Namelijk:

• Aqua-cobalamine
• Cyano-cobalamine
• Nitro-cobalamine
• Hydroxy-cobalamine
• Methyl-cobalamine
• Adenosyl-cobalamine

De laatste twee, methyl-cobalamine en adenosyl-cobalamine, zijn als enige rechtstreeks biologisch actief in het menselijk lichaam. Het lichaam kan echter de andere cobalamines omzetten in deze twee.

Functies

• Vitamine B12 is essentieel bij de productie van rode bloedcellen.
• Verder is het in het algemeen belangrijk voor groei en ontwikkeling. Vitamine B12 speelt namelijk een rol bij DNA synthese en regulatie.
• Het is nodig voor een goede werking van het zenuwstelsel. Vitamine B12 is onder ander betrokken bij de vorming van myeline.
• Het is essentieel bij het metabolisme van macronutriënten. Vooral de aanmaak van bepaalde koolhydraten en vetten kan verstoord worden.

Vitamine B12 speelt een belangrijke rol als co-factor in de volgende reacties:

• Methionine synthase is essentieel voor de synthese van purines en pyrimidines. De reactie hangt af van methylcobalamine als cofactor, bovendien hangt het ook af van folaat.
• Methylmalonyl-CoA-mutase zet methylmalnyl-CoA om in succinyl CoA. Hierbij is adenosyl cobalamine nodig als cofactor. Deze reactie is belangrijk bij het katabolisme van enkele vertakte keten aminozuren en oneven keten vetzuren.

Bronnen en bij een tekort

Vitamine B12 wordt gesynthetiseerd door bepaalde bacteriën in het maagdarmkanaal van dieren en worden vanuit daar geabsorbeerd. Daarom is vitamine B12 dan ook alleen te vinden in voedsel afkomstig van dieren. Voedsel dat veel vitamine B12 bevat is o.a. (µg/100g):

• lever (26–58)
• rundvlees en lam (1–3)
• kip (spoor-1)
• eieren (1–2.5)
• melkproducten (0.3–2.4)

Er zijn geen nadelige effecten bekend van een hoge inname van vitamine B12. Daarom is er geen bovengrens aan te geven. Een tekort kan wel kwaad. Over het algemeen krijgen we in Nederland meer binnen dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, Veganisten vormen echter wel een risicogroep, omdat B12 natuurlijk alleen van dierlijke producten afkomstig is. Verder kan het wel zijn dat er een tekort ontstaat doordat de opname minder goed werkt.

Mogelijke gevolgen van vitamine B12 tekort zijn:

• Een geremde celdeling. Dit zal zich als eerste voordoen in de weefsels met snel delende cellen. Weefsels met snel delende cellen zijn het beenmergweefsel (hier wordt het bloed aangemaakt) en het deklaagweefsel (van onder andere het maag-darmkanaal). Er kan dan macrocytaire anemie optreden. Dit is een vorm van bloedarmoede waarbij de rode bloedcellen groter zijn dan normaal.
• Ook zorgt een geremde celdeling voor een verminderde werking van de darmen. Dit heeft als gevolg onder andere gewichtsverlies en gebrek aan eetlust. Bovendien is er een verhoogde kans op ontstekingen aan mond, tong, slokdarm en urineleider. Ook kan er een verstoring van de ovulatie optreden.
• Beschadiging van het zenuwstelsel. Deze beschadiging kan veroorzaakt worden doordat de synthese van bepaalde vetten en koolhydraten verstoord raken die een belangrijke functie hebben voor het in stand houden van het zenuwweefsel. Deze aantasting kan op vele manieren tot uiting komen.Het kan bijvoorbeeld ook leiden tot insensitiviteit voor temperatuur, aanraking, pijn, etc. Er kunnen verder evenwichts- en coördinatiestoornissen optreden, en in een ernstig geval ook verlammingsverschijnselen
• Verder kunnen er ook mentale stoornissen optreden.