Biet, groente en geneeskruid

Bieten, rode biet, snijbiet, warmoes! Beta vulgaris heeft, net zoals vele andere groenten al een lange geschiedenis van gebruik achter zich. Van dit plantengeslacht is in Zuid-Europa maar ook in West- en Centraal-Azië een klein aantal wilde soorten bekend. Uit kruisingen ervan is waarschijnlijk de cultuur-variëteit ontstaan die de stamouder is van onze moderne bietensoorten.

Snijbiet

Het oudst is mogelijk de snijbiet (Beta vulgaris var. flavescens), een plant waarvan vooral de dikke, vlezige bladstelen worden gegeten. Volgens sommige historici stond dit gewas al in de paleistuinen van een zekere koning Merodach-Baladan, die omstreeks 700 voor Christus heerste over Babylonië. Deze oudste vorm van de snijbiet wordt tegen­woordig vooral verbouwd in Midden- en Zuid-Europa. Momenteel zijn vooral de witribbige rassen populair. De roodribbige zijn minder gewild, maar eveneens heel oud; ze zijn al in 1554 beschreven door de Mechelse herborist Dodonaeus. ' Die ghemeyne Roode beete es der Witte beeten van bladeren/ stelen/ saet ende wortelen seer ghelijck/ alleen van bladeren ende stelen niet wit maer bruyn root'. Dodoens adviseert het niet alleen om op te eten, maar laat het sap ook in de neus opsnuiven en in de oren druppen. Wat respectievelijk goed zou zijn om 'de hersenen te zuiveren' en 'hoofdpijn te verzachten en 'tegen oorsuizen'. 'Doet dat tuiten vergaan', zoals hij het zo mooi kan zeggen.

Rode biet

Snijbieten waarvan vooral het jonge blad 'à la spinazie' wordt gegeten zijn botanisch bekend onder de naam Beta vulgaris var. vulgaris. Bieten met een vlezige wortel worden botanisch aangeduid met de naam Beta vulgaris var. conditiva. Het bekendst is de rode biet of kroot, die waarschijnlijk omstreeks 1500 is ont­staan langs de kusten van de Middellandse Zee en vervolgens heel langzaam is opgerukt naar het noorden. De al genoemde Dodonaeus vermeldde ook dit gewas reeds in de 16de eeuw en ook andere geschriften uit die tijd maken melding van zoiets als een 'Romeinse biet', een 'vreemd geslacht met een korte, dikke wortel, gelijk koolraap, met van binnen een mooie, rode kleur'.

Uit de kroot is naar alle waarschijnlijkheid ook de suikerbiet ontwikkeld. Aan het begin van de 17de eeuw werd in Frank­rijk bekend, dat het sap van rode bieten suikers bevatte die in smaak gelijk waren aan rietsuiker. Een halve eeuw later bleek de kwaliteit van bietsuiker evenwaardig aan die van rietsuiker en in 1802 begon een Zwitser in Silezië de eerste bietsuiker­fabriek. Door tegenwerking van de gevestigde rietsuiker-fabrikanten liep dit Zwitserse initiatief op niets uit; de geeste­lijke vader ervan stierf in 1821 als een berooid man. Dat bietsuiker tegenwoordig het grootste gedeelte van de wereldsuikerproduktie vormt is in zekere zin te danken aan Napoleon. Toen als gevolg van het zgn. continentaal stelsel de aanvoer van rietsuiker stokte, liet de keizer het Zwitserse idee weer van stal halen en slaagden Franse kwekers erin de opbrengst van wat nu de suikerbiet heet te optimaliseren.

Rode biet gezond!

De rode biet heeft al vele jaren een gezonde reputatie. In het Moermandieet tegen kanker dat vooral populair was in de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw, was het samen met wortelsap zowat de pijler van die natuurlijke therapie. Ook volgens de arts Dr. Houtsmuller heeft rode bieten(sap) een sterke remming op kankerbevorderende stoffen. De anti-oxydanten die daarbij een belangrijke rol spelen, zijn anthocyanen en betaïne. Betaïne verlaagt ook het homocysteïnegehalte, waardoor het risico op hart- en vaataandoeningen verlaagd.

En zeer recent werd ook bekend dat bietensap de sportprestaties kan verbeteren. Het wordt nu dan ook door sportliefhebbers met liters tegelijk gedronken. Ja, er werd bewezen onder andere door Engelse wetenschappers dat bietensap de uithouding tot 16 procent kan verhogen. Dat heeft volgen inspanningsfysiologen te maken met de nitraten die in deze groente zitten. Deze stoffen bevorderen de aanmaak van stikstofoxide. Dat zorgt er voor dat zuurstof  in de spieren sneller zijn werk kan doen. En zo de uithouding verbetert. En ik die dacht dat veel nitraten in groenten gevaarlijk zijn, want zij kunnen zich omzetten tot nitrieten en tot nitrosamines en dan kankerverwekkend worden. Wel wat verwarrend, maar het zal wel weer met doseringen te maken hebben zeker. Rode biet, weer oude glorie die opnieuw wordt ontdekt. De geschiedenis schijnt zich steeds sneller te herhalen.