Radioactief besmet voedsel

Het eten van radioactief besmet voedsel na een kernramp kan leiden tot acute gezondheidsproblemen. Omdat overheden daar geen enkel risico mee willen lopen is het goed dat ingeval van een calamiteit alle producten uit de omgeving van de getroffen kerncentrale worden vernietigd. Maar doorgaans is er slechts sprake van een tijdelijk probleem.

Verbod op consumptie van besmette levensmiddelen

Worden er in de buurt van de kernreactor verontreinigde landbouwgewassen gevonden dan zullen overheden de consumptie daarvan verbieden. Na de kernramp in Japan gold dat verbod onder meer voor het drinken van verse melk en het eten van spinazie. Later kwam daar het verbod op het consumeren van koolzaad en kraanwater bij.

Besmetting via vrijgekomen gaswolken

Ingeval van een calamiteit zal de actuele oogst weliswaar worden vernietigd, maar het hoeft geen blijvend probleem te geven. Dat houdt verband met de manier waarop de levensmiddelen besmet raken. In de periode vlak na de kernramp gebeurt dat via de lucht door gaswolken die vrijkomen uit de kernreactor. Het hangt er dus sterk vanaf hoe lang de lozingen met radioactief materiaal uit de wolken op de akkers terechtkomen.

Besmetting via het grondwater

Doorgaans zal men de voedselbesmetting over een aantal weken onder controle hebben. Zolang de radioactieve deeltjes niet in het grondwater terechtkomen, blijft vervuiling van de bodem binnen de perken en zal er weinig direct gevaar voor de volksgezondheid zijn. Besmetting via de wortels van gewassen blijft uiteraard wel denkbaar, maar dat leidt meestal niet tot een te hoog stralingsniveau.

Welke schadelijke radioactieve stoffen treft men aan?

De belangrijkste schadelijke stoffen die voorkomen in besmette levensmiddelen zijn radioactief jodium en cesium. Deze stoffen werden vijfentwintig jaar geleden in Nederland ook aangetroffen na de grote ramp Tsjernobyl. Destijds waren de autoriteiten verrast door die ramp maar dat is nu niet meer het geval. Overheden en gezondheidsorganen hebben toen veel geleerd.

Europese normen voor stralingsgehalte

Kort na de nucleaire ramp in Tsjernobyl heeft men op Europees niveau normen vastgesteld voor de stralingsgehalten, normen die erg belangrijk zijn voor de import en export van levensmiddelen. Hierdoor kunnen zich geen situaties voordoen waarin een product wel naar Nederland kan en in een ander land wordt geweigerd.

Als een uitvloeisel van bedoelde afspraken worden na de kernramp in Japan exportproducten uit die regio door de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nVVVA) uit voorzorg extra gecontroleerd. Dat geldt met name voor verse producten zoals:

• bladgroenten
• paddenstoelen
• melk
• fruit
• vis
• zeewier

Het zijn met name dié producten die aan een dubbele controle worden onderworpen. In geval van twijfel kunnen websites als die van Gezondheidsplein.nl en het RIVM nuttige aanvullende informatie bevatten.

Overigens controleert de nVWA ook nog altijd steekproefsgewijs producten uit de gebieden waar na de ramp in Tsjernobyl radioactiviteit is terechtgekomen. Volgens de Autoriteit zou gedurende de laatste jaren daarbij vrijwel geen verhoogde stralingsniveaus zijn vastgesteld. Maar die conclusie moet met een grote korrel zout worden genomen.

Wilde zwijnen 28 jaar na kernramp Tsjernobyl nog steeds radioactief

Wilde zwijnen in Duitsland zijn meer dan 28 jaar jaar na de kernramp in Tsjernobyl nog altijd radioactief en dus ongeschikt voor consumptie. Dat bleek medio 2014 na onderzoek bij meer dan 500 zwijnen in de bossen van Thüringen. De dieren vroeten er in de grond en verorberen wortels van paddenstoelen die het radioactieve cesium bevatten dat na de ramp in 1986 vanuit Oekraïne tot in Duitsland belandde.

De rol van het Internationaal Atoombureau IAEA

Helaas moet ook na de calamiteit in Japan weer worden vastgesteld dat er nauwelijks sprake is van een gecoördineerde internationale aanpak bij dit soort ongelukken. Kerncentrales en de aanpak van ongevallen zijn een zaak van de betrokken nationale overheden. Er is geen enkele internationale organisatie die kan ingrijpen. Zelfs het Internationaal Atoombureau IAEA moet volstaan met het geven van adviezen.