Genetische modificatie: wat eet ik eigenlijk?

In het dagelijks leven denken slechts weinig mensen aan genetische modificatie. Bij deze gentech worden de eigenschappen van een soort aangepast, met opvallende gevolgen. In Nederland en België ligt nog niet veel genetisch gemodificeerd voedsel in de schappen van de supermarkt, maar het is wel verkrijgbaar. Mais en soja is al wel gemodificeerd te vinden. Daarbij zijn er enkele opvallende genetisch gemodificeerde gewassen te vinden. Er geld een strenge regelgeving in heel Europa. Wel eens achterop een pakje margarine gekeken? Of tussen de ingrediënten van een kant-en-klaar pizza? De kans is groot dat er ‘gemodificeerd zetmeel’ opstaat. Dit is echter niet genetisch gemodificeerd. Wel eens die geelgekleurde rijst geprobeerd, zonder kleurstoffen? Deze ‘golden rice’ is wél genetisch gemodificeerd. Ook paarse tomaten zijn genetisch gemodificeerd. Appels met rood vruchtvlees bestonden al in het wild, maar zijn door genetische modificatie nu ook smakelijk.

Gemodificeerd zetmeel

Hierin zit een groot misverstand. Veel mensen die ‘gemodificeerd zetmeel’ op een verpakking zien staan, gaan er direct vanuit dat dit slaat op genetische modificatie. Dit is echter niet het geval. Het zetmeel is chemisch gemodificeerd om het beter te laten binden. Er zijn dus enkel wat stoffen toegevoegd, maar er is niets verandert aan de genen. Problemen met biodiversiteit en andere gevaren van genetische modificatie treden hierbij dus niet op.

Mais en soja

Mais en soja worden regelmatig genetisch gemodificeerd. In de supermarkt zijn dan ook veel producten te vinden op basis van genetisch gemodificeerde gewassen. Mais en soja worden doorgaans gemodificeerd om ze resistent te maken tegen vraat door insecten. Gewassen die genetisch gemodificeerd zijn tegen insectenvraat zijn bijna altijd Bt-gewassen. Deze hebben een gen van een bacterie die insecten aantast. Gemodificeerd soja kan onder andere gevonden worden in chocoladepasta, koekjes en sauzen. Gemodificeerd mais kan zitten in blikken mais, maar ook in kant-en-klaar maaltijden.

Golden rice

Golden rice (gouden rijst) is geelgekleurde rijst die door gentech extra vitaminen bevat. Golden rice is in heel Europa niet toegestaan. Het is dus niet te vinden in Nederland en België. Geelgekleurde rijst is wel veel te koop. Dit is gewone rijst, gekleurd met kurkuma, ook bekend als geelwortel of koenjit. In de toekomst is het mogelijk dat de genetisch gemodificeerde golden rice ook in Europa verkrijgbaar wordt, maar tot die tijd is het nog geen onderdeel van de Nederlandse of Belgische maaltijd. Zo nu en dan worden wel partijen golden rice gevonden in Europa, maar dit verschijnt niet zomaar op je bord. In het buitenland is golden rice al wel een belangrijk product. Op vakantie kun je het dus zomaar tegen komen.

Opvallend genetisch gemodificeerd voedsel

Aan het meeste genetisch gemodificeerde voedsel is niet veel te zien. Het heeft misschien een interessante merknaam, maar verder verschilt het op het oog niet veel van het originele product. De modificatie zit hierbij in het verhogen van productie, de kwaliteit of het bestrijden van insecten. Sommige soorten worden echter genetisch gemodificeerd en zijn direct opvallend. Een eigenschap is gelinkt aan een andere eigenschap, bijvoorbeeld kleur aan een vitamine. Door de vitamine over te brengen, wordt ook de kleur overgebracht. Een paar voorbeelden van opvallend genetisch gemodificeerd voedsel:

Paarse tomaat

Deze vrucht ziet er in eerste instantie vreemd uit. Het is een tomaat met de kleur van een aubergine. De paarse tomaat bevat extra antioxidanten. Deze zorgen voor een betere stofwisseling en kunnen hartproblemen, trombose en bepaalde kankers tegengaan, hoewel hier nog veel onderzoek naar wordt gedaan. De kleur van de tomaat was niet het doel van de modificatie, maar is wel het meest opvallende. Hij is ontstaan door de genen van een leeuwenbekje toe te voegen.

Appels met rood vruchtvlees

Er bestaan al lang appels met rood vruchtvlees. Dit zijn de wilde appels, die er misschien wel leuk uitzien maar absoluut niet lekker smaken. Genetisch gemodificeerde appels met rood vruchtvlees zijn gezonder dan gewone appels. Daarbij kunnen ze zonder problemen voor langere tijd worden bewaard. Behalve dat de appel er mooi uitziet, bevat hij veel antioxidanten. Daarbij is hij tegen veel ziekten resistent.

Genetisch gemodificeerde vis

Er zijn verschillende experimenten gaande om vis genetisch te modificeren. Op deze manier kan vis tot drie keer sneller groeien als normaal. De vissen zijn al te modificeren, maar het is nog niet toegestaan op grote schaal. Dit omdat er in de gehouden visteelt regelmatig vissen ontsnappen. Genetisch gemodificeerde vissen hebben daarbij een groot voordeel ten opzichte van normale vissen. Bij ontsnappingen wordt de concurrentiepositie verschoven en kan een ecologische ramp optreden. Over de gevaren van genetisch gemodificeerde vis eten voor mensen is ook nog niets bekend.

Hoe weet ik of ik genetisch gemanipuleerd voedsel eet?

Sommige mensen hebben ethische bezwaren tegen het eten van genetisch gemodificeerd voedsel, sommige vinden het idee om gemanipuleerd voedsel te eten gewoon niet prettig. Maar hoe weet je nu welk eten gemodificeerd is?

Etiket

In Nederland moet op iedere verpakking met tenminste 0.9% genetisch gemodificeerde ingrediënten aangegeven zijn dat het op genetisch aangepaste producten gaat. Dit is te herkennen aan de tekst ‘genetisch gemodificeerd’ of ‘geproduceerd met genetisch gemodificeerde’ achter het ingrediënt.

Vlees, zuivel en eieren

Wanneer een dier gevoed is met genetisch gemodificeerde voedsel, hoeft dit niet te worden aangegeven op de producten die van een dier afkomstig zijn. Een varken dat is gevoed met genetisch gemodificeerde mais geeft dus vlees waarop niets wordt aangegeven betreffende de modificatie.

Keurmerk

Op sommige producten is ene merk te vinden waarop aangegeven staat dat er geen genetisch gemodificeerde producten inzitten. Hieraan is dus ook te zien dat er helemaal niets inzit. Bij producten met minder dan 0.9% hoeft het niet aangegeven te worden, maar door een keurmerk weet je zeker dat er helemaal geen genetisch gemodificeerde producten inzitten. Producten met het EKO-keurmerk zijn altijd vrij van genetisch gemodificeerde gewassen.

Gevaar?

Een genetisch gemodificeerd product wordt pas in Europa toegelaten als het door een keuring van de Europese Unie heen is. De Europese voedselveiligheid autoriteit beoordeeld de veiligheid voor de gehele EU. Vervolgens kijken de individuele lidstaten de veiligheid nog eens na voordat het toegestaan is het product te verbouwen en/of te verkopen. Producten die hier te koop zijn, zijn dus veelvuldig gecontroleerd op de veiligheid.

Lees verder

• Wat is genetische modificatie of genetische manipulatie?
• De voordelen en toepassingen van genetische modificatie
• De gevaren van genetische modificatie of manipulatie
• De mythen rond Genetische Modificatie