Geheimtaal van de kleuren in groenten en fruit

Waarom zien tomaten er voornamelijk rood uit, worteltjes en abrikoosjes oranje, paprika en mais geel terwijl appels, broccoli en spruitjes meestal groen, maar bosbessen, bramen en druiven weer blauw zijn? En wat hebben de termen fytochemicaliën, antioxidanten en vrije radicalen, lycopeen of bètacaroteen te maken met de kleuren van groenten en fruit?

Fytochemicaliën

De kleuren in groenten en fruit ontstaan door fytochemicaliën. Fyto wil zeggen dat het van de plant afkomstig is. Fytochemicaliën zijn dus chemicaliën die afkomstig zijn van de plant zelf. Er zijn honderduizenden verschillende fytochemicaliën en al die fyto-chemicaliën hebben andere positieve effecten op de gezondheid van de mens die deze groenten en dit fruit eet. Om zo veel mogelijk verschillende voedingsstoffen binnen te krijgen is het dus belangrijk dat je groenten en fruit eet uit verschillende kleur-groepen.

Antioxidanten

Veel fytochemicaliën bezitten antioxidanten. Dat wil zeggen dat die fytochemicaliën ons helpen om ons lichaam gezond te houden, bijvoorbeeld door de strijd aan te gaan met de vrije radicalen. Vrije radicalen zijn chemische verbindingen die een ongepaard electron bevatten. Deze vrije radicalen kunnen schadelijk zijn omdat ze DNA en celmenbramen kunnen beschadigen of vernie-tigen en dat kan weer tot ziektes - zoals kanker - leiden. Het beste advies voor een goede gezondheid is daarom altijd veel verschillende soorten groenten en fruit te eten.

Rood

Tomaten, roze grapefruit en watermeloen bevatten veel lycopeen. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat lycopeen een antioxidant is dat ons kan beschermen tegen prostaatkanker. In frambozen en in aardbeien zit ellaginezuur. Dat is een stof met eveneens kankerbestrijdende effecten. Daar naast zitten rode paprika en tomaten boordevol bètacaroteen en vitamine C. Bèta-caroteen wordt door ons lichaam omgezet in vitamine A. Vitamine A helpt ons immuunsysteem sterker te maken. Heel gezond dus.

Geel

Gele producten (zoals gele paprika, maïs en pompoen) bevatten veel bètacaroteen en andere carotenoïden. Daarbij is maïs een goede bron van luteïne, een stof die heel goed is voor de ogen.

Oranje

Oranje groenten (wortel, zoete aardappel) en fruit (abrikoos, mango, sinaasappel, mandarijn) bevatten eveneens veel bèta-caroteen. Vooral citrusvruchten zijn rijk aan vitamine C en dat werkt weer beschermend tegen vrije radicalen.

Groen

De kleur groen kom je tegen bij veel koolsoorten (broccoli, spruitjes, boerenkool). Maar ook in bladgroenten (spinazie) en in fruit (appels en kiwi). De felste groene groentesoorten bevatten de meeste fytochemicaliën. Een van die fytochemicaliën is de antioxidant chlorofyl (bladgroen). Maar behalve chlorofyl bevatten groene groente vaak bètacaroteen. Groene koolsoorten zijn een bron van glucosinolaten. Enkele laboratoriumstudies hebben aangetoond dat glucosinolaten kunnen beschermen tegen kanker.

Paars/blauw

Blauw en paars wijst dikwijls op de aanwezigheid van anthocyanen. Anthocyanen betreft een andere groep stoffen die vrije radicalen uitschakelt. Veel donkergekleurde bessen bevatten bovendien vitamine C, terwijl rode bieten stoffen bevatten die het risico op hoge bloeddruk kunnen verlagen.

Wit

Wit vind je in knoflook, uit en prei, maar ook in bloemkool, pastinaak en champignons. Vooral de familie van de uien is een bron van allicine. Dat is een stof die valt onder de 'natuurlijke antibiotica'. Ook allicine helpt de bloeddruk te verlagen.

Vitamine D en alvleesklierkanker

Dr. Bueno-de-Mesquita van het Universitair Medisch Centrum in Utrecht onderzoekt (met financiële steun van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds) of er een verband bestaat tussen vitamine D en het ontstaan van alvleesklierkanker. Alvleesklierkanker is een heel agressieve vorm van kanker, waarvan met betrekking tot de risicofactoren nog weinig bekend is. Uit een aantal onderzoeken lijkt een verband te bestaan tussen vitamine D en het beschermen tegen deze vorm van kanker. Het team van Dr. Bueno-de-Mesquita onderzoekt of er verband bestaat tussen:

• het innemen van vitamine D via de voeding;
• de concentraties vitamine D in het bloed.

en het risico op het krijgen van alvleesklierkanker.

Het voedingspatroon en het ontstaan van hoofd- en nekkanker

Dr. Schouten van de Universiteit van Maastricht onderzoekt of het voedingspatroon het risico op hoofd- en nekkanker beïnvloedt.
Met financiële steun van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds doet dr. Schouten een zogenoemde 'prospectieve cohortstudie' naar hoofd- en nekkanker (zoals strottenhoofd-, mond- en keelkanker). Een cohortstudie is een onderzoek waarbij alle aan het onderzoek deelnemende (proef)personen afkomstig zijn uit een bepaalde leeftijdsgroep. Deze personen worden over een groot aantal jaren gevolgd. Prospectief wil zeggen dat op een bepaald tijdstip een groep personen in beschouwing wordt genomen. Daarbij wordt onderzocht hoeveel van die personen gedurende de onderzoektijd aan een bepaalde ziekte gaan lijden(...). Een ziekte die dan in verband kan worden gebracht met bepaalde gewoonten of omstandigheden(...). Bekend is al wel dat roken en het drinken van alcohol risicofactoren zijn om hoofd- en nekkanker te ontwikkelen. Er komen echter steeds meer aanwijzingen die tot de conclusie kunnen leiden dat ook het voedingspatroon een rol speelt bij het ontstaan van die kankervormen. Overtuigend bewijs daarvoor is echter nog niet gevonden.

Bij het onderzoek wordt gezocht naar het verband tussen:

• de consumptie van groenten, fruit, vlees en vet;
• de inname van vitamines en carotenoïden;
• de hoeveelheid selenium in de teennagel.

en het risico op het ontwikkelen van hoofd- en/of nekkanker.

Belangrijk advies van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds

Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds raadt iedereen aan om de drie-kleuren-regel toe te passen. De drie-kleuren-regel houdt in dat de mens die gezond wil blijven, altijd moet proberen om ten minste drie verschillende kleuren groenten en fruit te eten bij de hoofdmaaltijd. Het WKOF draagt daarbij de volgende ideetjes aan, neem eens:

• een fruitsalade van appel, kiwi en sinaasappel;
• een pasta met spinazie, gele paprika en tomaten;
• een salade van witte kool, groene appel, blauwe druiven, geraspte wortel en ui.