Stress en jonge kinderen

Wat is het effect van stress op baby's en jonge kinderen? Wat is stress eigenlijk? Heeft stress van de moeder ook invloed op de baby in de baarmoeder?

Wat maakt een baby gestrest?

Stress kan al ontstaan in de zwangerschap als de moeder zelf gestrest is. Een baby voelt al vroeg in de zwangerschap hoe de moeder zich voelt en gaat mee in dat gevoel. Omdat baby's al vroeg horen, na drie maanden, reageren ze op schelle stemmen, op ruzie en harde geluiden. Onderzoeken hebben aangetoond dat baby's zich terugtrekken in de baarmoeder. Al in de buik kun je een kind geruststellen door je warme handen op je buik te leggen, geruststellend tegen de baby te praten en door lieflijke muziek of zelf zingen de baby tot rust brengen. Onderzoeken hebben uitgewezen dat de baby daar van ontspant.

Stress bij de geboorte

Geboren worden is zo wie zo bijna altijd een stress moment; door het nauwe geboortekanaal je weg vinden is geen sinecure. Daarna beland je meestal in neon licht, met harde, onbekende geluiden en mist een baby de warmte, veiligheid van de baarmoeder. In de buik werd hij al alle kanten gestut, omgeven en dat voelde zo vertrouwd. De open ruimte waarin hij komt mist deze bescherming. Geluiden kende hij al, maar ze waren getemperd, geuren kende de baby al, maar beslist minder nadrukkelijk. Overweldigend, zo moet het zijn om op de wereld te komen. Niet voor niets zijn onderwater bevallingen in zwang en vragen gelukkig veel zwangeren of het licht getemperd mag worden bij de bevalling. Daarbij wordt er soms mooie rustige muziek ten gehore gebracht. Kortom: een zoveel mogelijk zachte 'landing'.

Cortisol

Cortisol is de stof die vrij komt als er stress ontstaat in een lichaam. Stress op zichzelf is nuttig; bij een schrikreactie, die plaats vindt in een deel van de hersenen dat we amygdala noemen, wordt er een signaal gestuurd naar de hypothalamus (de middenhersenen) en deze geeft opdracht aan de bijnieren: maak cortisol aan en adrenaline. Laatstgenoemde geeft direct meer energie. Cortisol zorgt ervoor dat er focus van het lichaam komt op het probleem. Cortisol maakt dat glucose vrijkomt. Als de dreiging voorbij is geeft de hippocampus, een zeepaardvormig onderdeeltje in het brein, de opdracht aan de hypothalamus om de productie van cortisol te staken. De informatie over de stress veroorzaker wordt opgeslagen in het brein, zodat er een volgende keer nog sneller gereageerd kan worden.

Ongezonde stress

De mate van stress, maar vooral de lengteduur is bepalend of stress ongezond is. Je kunt je voorstellen dat als er steeds maar cortisol aangemaakt wordt, dat niet afgebroken wordt, het lichaam ontregeld raakt. De hippocampus, die het zou moeten afbreken gaat minder goed werken. De amygdala, daar waar het begint, blijft maar aanmanen cortisol te produceren en blijft voelen dat er 'groot gevaar is'. De situatie wordt in het brein opgeslagen als gevaarlijk en elke situatie later die er op lijkt geeft eenzelfde reactie. Je wordt overgevoelig en je lichaam werkt ook niet meer goed. Tenslotte is het een aanslag op je immuunsysteem. De prefrontala cortex zou hulpvaardig kunnen zijn in de constatering: zo erg is het niet. Maar met een teveel aan cortisol gaat deze ook minder werken.

Baby's en stress

Baby's ervaren stress net als volwassenen, maar hun stress systeem is nog niet af. Hij is helemaal afhankelijk van jou. Hij is gauw van slag bij ongemak, pijn, frustratie en de enige manier om je dit te laten weten is huilen. Eigenlijk, als hij zou kunnen praten zou hij waarschijnlijk roepen: Help mij! Als een baby vanaf het begin ervaart dat je aanvoelt wat er met hem aan de hand is en jou leert vertrouwen, leert hij om te gaan met stressvolle gebeurtenissen. Je bent zijn stress regelaar, tot hij het zelf kan. Daarom is aandacht voor huilen zo belangrijk, zeker in het eerste halfjaar, maar ook daarna, als dit dit de enige manier voor een baby is om hulp te vragen voor zijn problemen. In de zwangerschap wordt het cortisol dat bij de moeder aanwezig is in stressvolle situaties, doorgegeven via de placenta aan de baby. Zo kan het zijn dat een baby al geboren wordt met een verhoogd corisol en wordt er terecht gezegd: gestreste moeder, gestreste baby. Ontspanning in de zwangerschap is dus heel erg belangrijk.