Nerveuze slaapstoornissen bij kinderen

Overgevoeligheid van het zenuwstelsel kan zich bij het kind uiten in een ongewoon sterke bewegingsdrang. Deze neiging om voortdurend bezig te zijn en onnodige bewegingen te maken wordt zelfs niet geremd door de slaap. Het gevolg is dat de slaap sterk gestoord kan zijn. Dit kan zo ernstig lijken dat ouders de huisarts raadplegen.

Van kleuter tot puber

De slaap van kinderen kenmerkt zich in normale gezonde situaties door veel en diep slapen. Vooral bij kinderen in de leeftijd van 2 tot 5 jaar is dat het geval. Kleine kinderen worden tijdens de slaap minder snel gestoord door geluiden, dan oudere kinderen en volwassenen. Maar een kind slaapt naarmate het ouder wordt, langzamerhand steeds korter: van circa 12 uur bij een kleuter tot circa 9.5 uur op de leeftijd van 12 jaar. Hieronder een indicatie van gemiddelde slaaptijden per leeftijd, maar ook bij kinderen bestaan er natuurlijk individuele verschillen, (bron: somnio.nl):

• Een 4 jarig kind slaapt normaal ongeveer 11.5 uur,
• een 8 jaar oud kind circa 10 uur,
• en een kind van 12 jaar rond de 9.5 uur.

Onschuldige slaapstoornis

Een onrustige slaap kan zich bij een kind in zijn onschuldigste vorm openbaren door allerlei doelloze, vaak rukkende en stotende bewegingen tijdens het slapen. Het gaat dan om slaan en zwaaien met de armen, plotseling optrekken van de benen, heen en weer rollen enz. het kind wordt er niet bij wakker. Dit kan gepaard gaan met roepen en schreeuwen, vooral als het overdag erg druk is geweest. Ook praten in de slaap en tandenknarsen zijn bekende verschijnselen. Dit alles is vrij onschuldig en zal zelden reden zijn tot ongerustheid. Wel is het goed het kind overdag en vooral enige tijd voor het slapen gaan, zo rustig mogelijk te houden.

Jactatio capitis nocturna

Een veel voorkomend nerveus verschijnsel, waarvoor de arts eerder wordt geraadpleegd, is de zogenaamde jactatio capitis nocturna ofwel: het schudden of bonzen met het hoofd tijdens de nachtrust. Speciaal in de periode van inslapen, maar ook tegen de tijd dat het kind in de ochtend weer wakker wordt, maakt het ritmische bewegingen met het hoofd. De manier waarop dit gebeurt kan verschillend zijn. Er zijn kinderen die voortdurend in snel tempo met het hoofd heen en weer schudden. De meesten hebben echter de gewoonte om met het hoofd voorover of achterover tegen het ledikantje te bonken. Eigenaardig is dat ze juist de onbedekte delen van het bedje opzoeken, dus liefst tegen de wand of andere harde delen, waarbij ze allerlei typische houdingen kunnen aannemen. Soms zitten ze zelfs op de knieën voorover te bonken in bed, zodat ook soms de buren het merken.

Het is begrijpelijk dat verbieden hier niet helpt, omdat het kind slaapt. We moeten dus andere maatregelen nemen. Bonkt het kind met het achterhoofd, dan ontstaat hier gewoonlijk een kale plek en een grote harde bult. Als het zijn gewoonte heeft afgeleerd, verdwijnt dit alles weer volkomen. Ook hoeft u niet bang te zijn dat het bonzen de hersenen zal beschadigen, want het heeft geen enkele nadelige invloed voor later. Wel kan het kind zich soms behoorlijk bezeren aan de harde delen van z’n bedje, waardoor er blauwe plekken, bulten of zelfs bloedige verwondingen kunnen ontstaan. Dit moet natuurlijk voorkomen worden. Vroeger probeerde men het kind d.m.v. een tuigje in het bedje te fixeren, zodat het niet tegen de harde delen kon aanbonken. Veel makkelijker en doeltreffender is het natuurlijk om een (kampeer/logeer)-bedje te nemen zonder harde delen, of anders het ledikant aan de binnenkant te bekleden met zacht materiaal. Overigens zal het bonken na verloop van tijd wel weer verdwijnen. Vaak helpt een tijdelijke verandering van omgeving uitstekend.

Pavor nocturnus

Een andere nerveus verschijnsel, dat op nachtelijke angst duidt. Meestal tijdens de eerste diepe slaap, dus laat in de avond begint het kind plotseling te schreeuwen, waarbij het eerst niet wakker wordt. Dit kan al bij kleine zuigelingen voorkomen en het heeft alleen maar te maken met een angstige droom. Ja zelfs zo’n kleintje kan al dromen. Bij kleuters kan het gepaard gaan met hallucinaties, dus dingen zien die er niet zijn, waarbij het kind zijn omgeving niet herkent en onjuist interpreteert. Dit kan tot heftige angstreacties en schreeuwen leiden. Soms springt het kind uit bed en loopt angstig rond. Zo’n angstreactie kan soms wel 20 minuten duren. Meestal is de oorzaak de nerveuze aard van het kind, waardoor het vaker angstig droomt. Het komt echter ook voor bij kinderen die te lang bij de ouders op de kamer slapen. En het kan het gevolg zijn van een te grote neusamandel (een zogenaamde adenoid), waardoor het kind in de slaap benauwd raakt.

In ieder geval moet het kind, dat dus eerst nog slaapt, zodra het begint te schreeuwen goed wakker gemaakt worden, door het licht aan te doen enz. Het moet z’n omgeving herkennen en men moet het geruststellen, zodat het zich weer veilig voelt en opnieuw kan slapen. Het zal duidelijk zijn dat men dergelijke kinderen geen overdreven geestelijke inspanningen en emoties overdag moet geven. En ook niet moet confronteren met enge griezelverhaaltje of spannende sprookjes kort voor het slapen gaan. En bangmakerijen zijn bij dergelijke kinderen natuurlijk helemaal uit den boze. Soms worden medicijnen voorgeschreven.

Lees verder

• Wie veel melk drinkt loopt risico om eerder dood te gaan
• Oplossing voor je slapeloosheid t.b.v. een gezonde nachtrust