Slaapstoornissen bij kinderen: insomnie (slapeloosheid)

Wanneer slaapproblemen langer aanhouden en ernstiger worden, kan de diagnose insomnie gesteld worden. Kinderen met insomnie hebben last van hevige inslaapproblemen en/of doorslaapproblemen. Een goede slaaphygiëne is van belang, en indien nodig kunnen gedragstherapeutische behandelingen uitkomst bieden. Een kinderpsycholoog of slaapdeskundige kan je in dit proces bijstaan en adviseren.

Slapeloosheid (insomnie) bij kinderen

Slaapproblemen bij kinderen komen relatief vaak voor, en zijn over het algemeen van voorbijgaande aard. Bij een kleine groep kinderen blijven de slaapproblemen - ondanks diverse pogingen het slaapprobleem op te lossen - bestaan en is specialistischer hulp noodzakelijk. Het slaapprobleem is van dusdanig langdurige aard en heeft zo'n grote invloed op het dagelijkse leven dat er van een slaapstoornis gesproken kan worden. Om onduidelijkheid over de diagnose slaapstoornis en specifieker, in- en doorslaapproblemen, te voorkomen, staan in de DSM-IV (de "bijbel" van de psychologen) een aantal criteria opgesomd waaraan voldaan moet worden om de diagnose in- en/of doorslaapprobleem (ook wel insomnie genoemd) te krijgen. Hierdoor verstaat elke psycholoog die met de DSM-IV werkt hetzelfde onder insomnie en kunnen onderzoeken naar insomnie onderling vergeleken worden. Hierdoor wordt het gemakkelijker om de meest geschikte behandeling voor een kind te kiezen. De toevoeging "primair" betekent dat de slapeloosheid de hoofdaandoening is, dat de slaapklachten niet een symptoom van een andere aandoening zijn.

Slapeloosheid in de praktijk

Hoewel men probeert om de criteria waaraan men moet voldoet zo helder mogelijk te maken, is het soms lastig om te precieze klachten naar de praktijk te vertalen. Wat voor klachten ervaart een kind dat inslaapproblemen of doorslaapproblemen heeft?

Inslaapproblemen bij kinderen

Bij kinderen met inslaapproblemen ligt het probleem voornamelijk in het in slaap vallen. Het kind rekt de bedtijd en wanneer het eenmaal in bed ligt, duurt het lang voordat het kind eenmaal in slaap valt. Soms spelen angsten een duidelijke rol, soms zijn deze afwezig. Tekenen die wijzen op een mogelijk inslaapprobleem bij het kind zijn onder andere:

• Het kind wil niet naar bed, weigert naar bed te gaan door een hardnekkig nee zeggen, huilen en stampvoeten
• Het kind weigert in bed te blijven liggen, komt continu het bed uit om te plassen, omdat het buikpijn heeft of omdat 'het nog niet moe is'
• Het kind blijft de ouders roepen of blijft huilen wanneer het eenmaal in bed ligt
• De ouders zitten urenlang naast het bed van het kind, totdat deze eindelijk slaapt
• Het kind is bang voor het donker, voor schaduwen in de kamer, voor geluiden of voor inbrekers en dergelijke
• Het kind klaagt dat het zo lang duurt voor het uiteindelijk in slaap valt

Doorslaapproblemen bij kinderen

De meeste kinderen worden 's nachts wel eens wakker. Dit is meestal echter geen probleem, omdat het kind direct weer in slap valt. Sommige kinderen kunnen zich overdag dan ook niet herinneren dat zij 's nachts wakker zijn geweest. Wanneer er echter sprake is van een doorslaapprobleem, vallen kinderen wanneer ze naar bed gaan meestal redelijk gemakkelijk in slaap, maar kunnen ze de slaap niet vasthouden en worden ze gedurende de nacht regelmatig echt wakker. Een doorslaapprobleem komt vaak in combinatie met een inslaapprobleem voor: wanneer het kind 's nachts tussendoor wakker wordt, heeft het grootse moeite om weer binnen redelijke tijd in slaap te vallen. Wanneer een kind regelmatig klaagt over pijn, honger, dorst of angst 's nachts, kan er sprake zijn van een doorslaapprobleem. Let er echter op dat je externe factoren, bijvoorbeeld de kerkklok die ieder uur luidruchtig slaat of de regelmatig voorbijrazende goederentreinen als oorzaak van de slaapklachten uit kan sluiten. In dat geval moet eerst de slaaphygiëne verbeterd worden.

Insomnie bij kinderen behandelen

Ook bij slaapstoornissen is het van groot belang om in de eerste plaats te onderzoeken of de voorwaarden voor het slapen, ook wel de zogenaamde slaaphygiëne genoemd, wel in orde zijn. In een onrustige, lichte kamer met een te hoge of juist te lage temperatuur is het veel moeilijker om lekker in slaap te vallen en door te slapen dan in een rustige kamer met de juiste omgevingstemperatuur en goed verduisterende gordijnen of andere raambedekking. Wanneer de slaaphygiëne echter van goede kwaliteit is en de slaapstoornis niet verholpen is, kun je andere behandelmethoden overwegen. Veelal komt het er op neer dat de behandelmethoden van slaapproblemen bij baby's en peuters en kleuters geïntensiveerd worden. De kinderpsycholoog of slaapdeskundige kijkt mee naar het slaapritueel en geeft advies wanneer aanpassingen nodig zijn. Ook kan deze persoon je helpen bij de zeer lastige taak van het consequent zijn richting je baby of kind. In een uiterst geval kan er eventueel tijdelijk overgegaan worden op een slaapmedicijn. Aan kinderen ouder dan twee jaar kan bijvoorbeeld een antihistaminicum met sederende werking gegeven worden. Deze medicijnen mogen echter onder geen beding langer dan enkele dagen gebruikt worden. Slaapmedicatie is een hulpmiddel, geen oplossing!

Lees verder

• Help, mijn baby wil niet slapen!
• Help, mijn peuter of kleuter wil niet slapen!