Koolhydraten en overgewicht

‘Mam, mag ik een koekje? Tuurlijk lieverd, pak er maar een uit de trommel. Ohh wat zijn ze lekker, mag ik er nog een, mam? Nou vooruit, nog een dan.’ Ja zo gebeurd het vaak, van een normaal gezond kind naar een vaak ongelukkig, dik kind. In Nederland is 13% van de kinderen tussen de vijf en de zestien jaar te dik. Behalve de ‘plofkip’ ontstaan zo langzamerhand ook ‘plofkinderen’.

Koolhydraten

Ons lichaam heeft elke dag energie nodig om te kunnen functioneren. Deze energie wordt voornamelijk gehaald uit koolhydraten. Koolhydraten kun je daarom beschouwen als een soort brandstof. Wanneer koolhydraten in het lichaam worden verteerd worden deze omgezet in glucose (bloedsuiker). Glucose wordt vervolgens door het hormoon insuline als brandstof naar de spieren getransporteerd. Samen met het hormoon glucagon zorgt insuline voor de stabilisering van de bloedsuikerspiegel (hoeveelheid glucose in het bloed) en dat deze tussen bepaalde waarde blijft. Deze hormonen worden geproduceerd door de alvleesklier. Insuline regelt verder de omzetting van glucose in glycogeen en zorgt dat glucose door de cellen wordt opgenomen. Glucagon zorgt ervoor dat glycogeen weer wordt omgezet in glucose. Dit wordt beschouwd als een vicieuze cirkel.

Er wordt gesproken over snelle koolhydraten als er in het bloed onmiddellijk een grote hoeveelheid bloedsuiker vrijkomt na inname van koolhydraten. Hierdoor maakt het lichaam snel insuline aan om de bloedsuikerspiegel weer te stabiliseren. Deze onmiddellijke omzetting vindt plaats doordat snelle koolhydraten een simpele structuur hebben en dus makkelijk opgenomen kunnen worden. Het lichaam maakt hierdoor snel insuline aan om de brandstof naar de spieren te transporteren. Hierdoor daalt de bloedsuikerspiegel snel. Door de snelle omzetting van koolhydraten in bloedsuiker heeft het lichaam snel weer behoefte aan eten.

Voedingsmiddelen die snelle koolhydraten bevatten zijn oa. Koekjes, snoepjes, gebak, vruchtensap en frisdrank. Deze voedingsmiddelen bevatten veel enkelvoudige koolhydraten (monosachariden) en zijn makkelijk door het bloed opneembaar, dit komt doordat monosachariden een simpele structuur hebben.

Glychemische index

Een maat voor de snelheid en hoogte waarmee de bloedsuikerspiegel stijgt, na gebruik van 50 gram van het product is de glychemische index. De glycemische index (GI) is het percentage glucose wat uiteindelijk door het bloed wordt opgenomen in korte tijd. De stijging van het bloedsuikerspiegel na het eten van 50 gram koolhydraten van een product (A) wordt vergeleken met de stijging van bloedsuikergehalte na het eten van glucose (B) door dezelfde persoon. De stijging van het bloedsuikerspiegel wordt gedurende 2 uur gevolgd. Vervolgens worden de metingen van A en B met elkaar vergeleken. De verhouding tussen deze 2 metingen bepaald de GI-waarde. ((A/B)*100). De GI van suiker is 100.

Snelle koolhydraten hebben een hoge GI van 70 of meer

Overgewicht

Door de extra behoefte aan eten worden er extra, onnodige koolhydraten ingenomen die zorgen voor vetopslag. Dit komt doordat door de extra koolhydraten er veel glucose achter blijft in het bloed. Deze glucose moet echter wel uit het bloed gehaald worden en dat gebeurd door het bekende hormoon insuline. Dit wordt gedaan door vetcellen. Vetcellen slaan de extra glucose op als vet. Insuline remt tegelijkertijd de vetverbranding, dus het vet dat je al hebt wordt ook nog langer vastgehouden. Of te wel, hoe meer koolhydraten je eet des te meer vet je opslaat, des te dikker je wordt.

Oplossingen

Naast extra bewegen om de onnodige koolhydraten te verbranden is het ook mogelijk om over te stappen naar langzame koolhydraten. Bij langzame koolhydraten worden de koolhydraten niet zo snel omgezet in bloedsuiker. Dit heeft te maken met de complexe structuur van deze koolhydraten. Dit gebeurt geleidelijk waardoor een verzadigd gevoel langer aanhoudt en het lichaam minder snel om eten ‘vraagt’.

Voedingsmiddelen die langzame koolhydraten bevatten zijn o.a. Zilvervliesrijst, pasta, granen, volkorenbrood, aardappels.
Deze voedingsmiddelen bevatten veel meervoudige koolhydraten (polysachariden) en zijn lastig door het bloed opneembaar, dit komt doordat polysachariden een complexe structuur hebben. Deze complexe structuur ontstaat doordat heel veel monosachariden (bijv. glucosemoleculen) een binding onderling aangaan met hun OH-groepen. Hierbij komen watermoleculen vrij.

‘Mam, mag ik een koekje? Tuurlijk lieverd, pak er maar een uit de trommel. Ohh wat zijn ze lekker, mag ik er nog een, mam? Nee kind, zo is het genoeg, neem maar een gezond tussendoortje met langzame koolhydraten erin. Zo’n antwoord moet vaker voorkomen bij Nederlandse gezinnen. Mede hierdoor wordt obesitas verminderd en de volksgezondheid verbeterd.