Lichttherapie bij blinden door te weinig melatonine

Als het ’s avonds gauw donker is, de klok op winteruur staat en het zonnetje slechts af en toe schijnt, krijgen sommigen last van sombere gevoelens en vermoeidheid. Blinden die geen licht kunnen waarnemen, ervaren hierdoor zelfs regelmatig slaapproblemen. En dat is maar één van de problemen die met licht te maken hebben. Is ‘lichttherapie’ in zo’n geval voor blinden een oplossing en hoe werkt het? Lichttherapie biedt daarnaast nog voordelen voor de ontwikkeling van volledig blinde kinderen.

• Kracht van licht en donker
• Problemen door te weinig melatonine bij volledig blinden
• Lichttherapie
• Hersengebieden stimuleren bij blinde kinderen
• Conclusie

Kracht van licht en donker

Licht en donker hebben meer invloed op ons lichaam dan we denken. Licht brengt sfeer: het licht in een Aldi-warenhuis geeft een heel ander gevoel dan dat in een knusse huiskamer. Het juiste licht zou onze arbeidsprestaties sterk verhogen. Licht kan bruinen en verbranden. Bij sommige huidziekten heeft licht een helende werking. Een gebrek aan licht kan leiden tot de zogenaamde ‘winterblues’: somberheid en vermoeidheid, die weer verdwijnen in het voorjaar. En heel wat volledig blinden kennen het lastige probleem van slaapstoornissen: Zij kunnen de overgangen van dag en nacht niet zien waardoor de biologische klok in de war raakt.

Problemen door te weinig melatonine bij volledig blinden

‘Lichttherapie’ wordt vaak gepresenteerd als een wondermiddel bij dit soort problemen, zelfs voor volledig blinden. Klopt dat, of is het goed voor een ‘dwaallichtje’? Veelal lijden volledig blinden, die evenmin lichtperceptie hebben, aan chronische slaapproblemen. Door een gebrek aan licht maken zij overdag te weinig serotonine aan en ’s avonds te weinig melatonine. De pijnappelklier maakt te weinig melatonine aan om goed te kunnen inslapen en fris wakker te worden. Dat komt dus door te weinig licht en het ontbreken van een zichtbaar dag-en-nachtritme. Daardoor komt het regelmatig voor dat ze in het midden van de nacht reeds wakker zijn. Mensen in ploegendienst lopen tegen soortgelijke problemen aan. Er bestaat een geneesmiddel dat een voldoende dosis melatonine geeft om het tekort op te vangen.

Lichttherapie

In de jaren tachtig werd vastgesteld dat in de Scandinavische landen, waar het heel vroeg donker is, veel vrouwen met depressies en drankproblemen kampten. Op vraag van de overheid bouwde een firma toen een speciale lamp met ‘bright light’ of 'volspectrumlicht’. Daar zitten alle frequenties van het licht in. Volspectrumlampen zijn vaak niet groter dan een spotje maar bieden toch heel wat licht. Helder daglicht (maar niet in volle zon) geeft eveneens het volledige spectrum. Daar begint trouwens het probleem: bij een tekort aan helder daglicht. Volspectrumlampen helpen bij de meeste blinden een beetje, maar het slaapprobleem mag niet te groot zijn. Van lichttherapie hoeft de visueel gehandicapte persoon geen schokeffect te verwachten. Dit moet de gebruiker langzaam opbouwen, door al in de herfst een reserve aan te leggen. Als de gebruiker vanaf september dagelijks in de voormiddag, en eventueel nog in de vroege namiddag, voor de lamp gaat zitten, voorkomt hij problemen later op het jaar. Bij een donkere stemming zal de lamp de blinde persoon zeker niet “high” maken, maar kan ze op termijn een lichte vorm van depressie voorkomen.

Hersengebieden stimuleren bij blinde kinderen

In Engeland is in 2015 een project opgestart om de motorische ontwikkeling van kinderen te stimuleren en hen zo actiever te maken. Op het lichaam van blinde kinderen kleeft een therapeut diverse lichtsensoren. Wanneer het kind vervolgens beweegt, verandert het licht van kleur en krijgt hij telkens auditieve feedback. Hij hoort bijgevolg verschillende geluiden wanneer hij via bewegingen “speelt” met verlichting. Dit is nuttig voor de ontwikkeling en verbetering van de motorische coördinatie. Een kind leert bijvoorbeeld grijpen, duwen of op de rug gaan liggen. Dit alles gebeurt in een veilige omgeving waarbij het kind eveneens in staat is te communiceren met zijn omgeving. Lichttherapie helpt eveneens om de slaapproblemen bij sommige blinde kinderen te verbeteren.

Conclusie

De grote hype van de lichttherapie is wat voorbij: soms zal het voor iemand helpen, soms niet. Vergelijk het zeker niet met een pilletje dat direct werkt. Voorts zijn er geen medisch-wetenschappelijke studies gedaan bij blinden die lichttherapie krijgen. Het blijft dus een geval van uitproberen, eventueel in combinatie met melatoninemedicatie. Zoals vele wellnessgerelateerde activiteiten, is lichttherapie een vrij commerciële aangelegenheid: producenten van lampen willen er graag veel aan verdienen. Koop dus niet zomaar, maar wik en weeg alvorens een aankoop te doen. Voordat iemand met lichttherapie wil starten, steekt hij liefst het licht eens op bij de huisarts. En tot slot: zoals altijd is overdaad óók niet goed. Te weinig donker verstoort eveneens de aanmaak van melatonine, met minstens even kwalijke gevolgen.