Betekent gebrek aan fosfor einde van de mensheid?

Mondiale milieuproblemen zoals het broeikaseffect, de aantasting van de ozonlaag, zure regen of de kap van het tropische regenwoud, ze zijn bij ieder van ons bekend. Het dreigend gebrek aan fosfor echter, is de massa onbekend. Internationale experts waarschuwen voor een naderend einde van dit chemische element zonder dat er alternatieven zijn. Fosfor is aanwezig in alle cellen. Het is verantwoordelijk voor de vorming en het functioneren van biologische organismen in belangrijke gebieden zoals het DNA en de energievoorziening. Zonder fosfor kunnen planten, dieren en mensen niet leven.

Fosfor onontbeerlijk voor onze voedselvoorziening

Fosfor raakt op natuurlijke wijze in de bodem en zorgt voor de groei van gewassen. Om de opbrengst te verhogen is fosfor een wezenlijk bestanddeel van meststoffen. Dat maakt een verhoogde voedselproductie voor de acht miljard mensen op aarde mogelijk. Fosfor is daarom onontbeerlijk voor de wereldwijde voedselvoorziening, en de vraag naar het mineraal neemt alleen nog maar toe. Aanleidingen daarvoor zijn de groeiende wereldbevolking, een stijgende consumptie van vlees en de intensieve teelt van planten.

Fosforreserves dreigen op te raken

Tal van wetenschappers waarschuwen ervoor dat onze fosfor-reserves dreigen op te raken. In pakweg 50 tot 100 jaar zijn die uitgeput. Dat is geen aangenaam perspectief want het mineraal kan niet worden vervangen door iets anders of kunstmatig worden vervaardigd.

Fosfor uit urine terugwinnen

De Frans/Duitse televisiezender ARTE wijdde in september 2016 een onthutsende reportage aan de schaarste van fosfor, getiteld "Die Phosfor-Krise: Das Ende der Menschheit?" Die documentaire verduidelijkte op heldere wijze de mondiale gevolgen van de fosfor-schaarste en liet zien hoe we die ontwikkeling nog kunnen voorkomen. Als aanvulling op de TV-documentaire publiceerde ARTE op haar website een themapagina over het fosforprobleem. Daarin werd onder andere verklaard hoe we het mineraal in de toekomst uit urine kunnen terugwinnen. Want menselijke urine bevat het waardevolle fosfaat, dat niet onbenut in het riool mag verdwijnen.

Fosfor terugwinnen uit rioolslib

Het recycle-potentieel van fosfor wordt al meerdere jaren onderzocht. Zo loopt er bij onze oosterburen een proefproject om fosfor uit rioolslib terug te winnen. Uiteindelijk wil men meer dan 60 procent van het mineraal daaruit terugwinnen en gebruiken als meststof. Punt van aandacht daarbij zijn de ongewenste resten in de urine zoals zware metalen, hormonen en geneesmiddelen. Die moeten zorgvuldig worden uitgefilterd.

Fosfor in de voeding

Fosfor is een belangrijk mineraal dat via de voeding als fosfaat wordt opgenomen. In combinatie met calcium zorgt het voor de stevigheid van onze botten en tanden, speelt het een rol bij de energieproductie, de opbouw van celwanden en als bufferstof in het bloed. Fosfor heeft tal van functies in het menselijk lichaam. Het belang ervan is bekend sinds het begin van de 20e eeuw. Fosfor is wezenlijk betrokken bij de mineralisatie van onze botten. Daarnaast speelt het als onderdeel van de energiebron adenosine trifosfaat een belangrijke rol in de energieopslag en energievoorziening.

Gebruik van fosfaat in de levensmiddelenindustrie

Fosforzuur en fosfaat worden veel gebruikt in de industriële levensmiddelenproductie, doorgaans als additief voor die levensmiddelen. Zo dienen ze onder meer als anti-oxidanten, rijsmiddelen, zuurteregelaars en conserveringsmiddelen. Ook in cola, limonade en fel gekleurd snoep, is fosfaat in relatief hoge doses opgenomen. Samen met natrium kan het bij kinderen leiden tot een toename van hyperactiviteit.

Teveel aan fosfor scheidt het lichaam gewoon weer uit

Aangezien fosfor aanwezig is in nagenoeg alle voedingsmiddelen, heeft de mens er slechts zelden een tekort aan. Fosfor treffen we aan in brood, granen en eiwitrijke voedingsmiddelen zoals vis, vlees en melk. Aan volwassenen wordt een dagelijkse dosis van 700 milligram per dag aanbevolen. Wie er te veel van binnen krijgt, scheidt dat gewoon via de urine weer uit. En dat vinden we dan weer terug in het oppervlaktewater.

Conclusie: urine is de meststof van de toekomst

Zoals hiervoor al aangegeven is het mineraal fosfor essentieel voor plant, dier en mens. Fosfor speelt een cruciale rol in de energiehuishouding van de mens en stabiliseert ons DNA. En om planten te laten groeien is fosfor even noodzakelijk als water en zonlicht. Wereldwijd strooien boeren daarom tonnen aan fosforkunstmest op hun velden, de enige manier om voldoende voedsel te produceren. Maar al jaren klinken geluiden dat onze fosforreserves dreigen op te raken. Fosfor heeft zich in miljoenen jaren tijd in de bodem gevormd door afzetting en verweringsprocessen. Het kan niet door de mens kunstmatig worden geproduceerd, noch in kunstmest worden vervangen. Waar bijvoorbeeld olie kan worden vervangen door andere energiebronnen, bestaat er geen alternatief voor fosfor. De gevolgen kunnen rampzalig zijn. Als we niets ondernemen is daarmee alle leven op aarde bedreigd. Wetenschappers zien evenwel grote mogelijkheden en perspectief in de terugwinning van fosfor uit urine. De afname van fosfor in de bodem hoeft dus nog niet het einde der mensheid te betekenen. Het is zeker niet zo dat we lijdzaam toezien.