De geneeskracht van zomereik

De geneeskracht van zomereik Vroeger werd verpulverde eikenschors als geneesmiddel gebruikt maar er zitten zoveel looistoffen in dat er een kans is op bijwerkingen. Aangezien er legio fytotherapeutische alternatieven voor handen zijn wordt eikelschors niet meer oraal ingenomen, of slechts heel zelden en dan in minieme hoeveelheden. Wel kunnen er een groot aantal uitwendige toepassingen van eik aangewezen worden. De keel- en mondholte en de huid zijn het meest gebaat bij de geneeskrachtige eigenschappen van de eik. Van aften tot zweetvoeten, je kunt een heel alfabet vol aandoeningen genezen met de zomereik. In meerdere opzichten is dit een schitterende boom. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Botanische tekening zomereik / Bron: Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora, Wikimedia Commons (Publiek domein)Botanische tekening zomereik / Bron: Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Inhoud:


Naamgeving Zomereik

De botanische naam voor deze boom is Quercus Robur. Quercus is een samenvoeging van de Keltische woorden ´Quer´ en cuez´. Quer betekent ´mooi´ en Cuez betekent ´boom´. Robur is een Latijns woord en beduidt ´eikenhout´. Het Nederlands kent diverse volksnamen voor de zomereik. Deze namen zijn allemaal aan elkaar verwant; het zijn voornamelijk streekvarianten. De volksnamen zijn: Eik, Aaikeboom, Aik, Akerboom, Akerich, Akerneutjesboom, Eec, Eejk, Eeke, Eekeboom, Eekelaar, Eekelboom, Eekeleer, Eekelere, Eekenboom, Eic, Eike, Eikeboum, Eikeboumelaar, Eikeleboom, Eikenboom, Ekenboom, Ekkelbem, Ekkelboom, Eycke, Eyckenboom, Heyke, Heike, Iekenboom, Iikenbeam, Moereeke, Oik, Vaareeke, Varfeeke, Variëke en Varweeke.

De eik in de antieke tijd

De Eik was bij de Germanen een heilige boom en gewijd aan de god Donar, waaraan we de naam donderdag hebben ontleend. In het oude Griekenland was oppergod Zeus gewijd aan de eik. De antieke Romeinen gebruikten bladeren van de zomereik als onderscheiding voor een speciale verdienste van een burger. Bij boerderijen werd dikwijls een eik geplant omdat deze boom het huis behoedt voor bliksem; het is een bliksemafleider. Zo beschermde Donar (donder) de mens tegen de bliksem. De oude Grieken en Romeinen waren reeds op de hoogte van de astringerende of samentrekkende werking van eikenschors. Ze gebruikte het tegen buikloop en bloedspuwen. Tot ver in de Middeleeuwen was Europa grotendeels bedekt met eikenwouden maar ongecontroleerde houtkap hebben deze oerbossen verzwolgen; iets wat de westerse samenleving nu in sneltreinvaart met de tropische bossen in Indonesië en Brazillië doet.

Groeigebied zomereik / Bron: Borch3kawki, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Groeigebied zomereik / Bron: Borch3kawki, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Eekschiller, een oud beroep

Vroeger was eekschiller een beroep. Van mei tot half juni werden stammen van de eikenboom afgezaagd en vervolgens met een bijltje van de schil ontdaan. In deze periode gaat het schillen makkelijker en zitten er meer voedingsstoffen in de schil. De bast werd bijeen gebonden en gedroogd om vervolgens in de eekschuur in kleine stukjes te worden gehakt. In een speciale eekmolen werd de bast tot poeder vermalen. Met de ekenschil kon meer gebeuren dan alleen het als medicinaal middel gebruiken; er werd leer mee gelooid; er zit immers looizuur in.

Rembert Dodoens en de eik

Rembert Dodoens, de baanbrekende kruidenwetenschapper uit de 16e eeuw gebruikte eikenblad, -schors en -schillen bij bloedspuwen, bloed in de stoelgang en bloed in de urine. Fijngesneden eikebladeren werden op bloedende wonden gelegd. Schors of eekschilpoeder werd ingenomen om diarree tegen te gaan. De eikel zag Dodoens als vochtafdrijvend middel en hij gebruikte eveneens de looistofrijke eikengallen.

Traditioneel medicinaal gebruik van de eik

Eikelcacao of eikelkoffie is niet enkel een koffiesurrogaat maar heeft genezende eigenschappen. Het werd in de volksgeneeskunde gebruikt tegen kinderbuikloop, bloedarmoede, Engelse ziekte, huidaandoeningen en nog meer. De Noord-Amerikaanse Indianen gebruikten de eik net zoals de Europeanen als bron van medicinale toepassingen. De Indianen zetten het vooral in bij diarree, wonden en aambeien. Het komt dikwijls voor dat Indianen en Europeanen dezelfde geneeskrachtige werkingen zien in medicijnen van plantaardige oorsprong.

Werkzame stoffen zomereik

De bast wordt voornamelijk gebruikt om medicijnen van te maken. In mindere mate worden het blad en de eikel gebruikt. Looistoffen zijn de belangrijkste werkzame stoffen in eik. Looistoffen op basis van eik wordt quercitannine genoemd. In de eik zitten gallotanninen, pyrogallol, flobatannine, catechine, oligomere procyaniden en ellagitannine. Verdre bevat de eik de anthocyaniden leucocyanidine en leucodelphinidine, de bioflavonoïde quercetine, saponinen, vezels, betasitosterol, calciumoxalaat, magnesium, mangaan, kalium, koolhydraten en vetten.

De uitwendige geneestoepassingen van eik

Uitwendige toepassingen zijn de meest gebruikte toepassingen voor eik. Er zitten zoveel looistoffen in dat orale inname tot overmatige prikkeling van de slijmvliezen kan leiden. Daarom wordt in dit artikel het inwendig gebruik van natuurgeneesmiddelen op basis van eik niet benoemd. In de fytotherapie is men van het gebruik van natuurmedicijnen op eikenschors alleen afgestapt; het wordt slechts in mengsels gebruikt. De looistoffen in de eik zorgen voor een samentrekkend, bloedstelpend en licht antiseptisch effect. Daarbij is het een anti-exsudatief middel, wat inhoudt dat het de afscheiding van vocht tegengaat. Eik remt overmatige transpiratie, is ontstekingswerend en remt de ontwikkeling van virussen. Naast looistoffen zijn voor de antivirale werking leucodelphinidine en quercetine actief. Deze medicinale eigenschappen worden in de fytotherapie aangewend om eik als geneesmiddel in te zitten bij de volgende indicaties:

1000-jarige eik in Duitsland met binnenin een graf van een bankier en bewindsman uit 1824 / Bron: Dundak, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.5)1000-jarige eik in Duitsland met binnenin een graf van een bankier en bewindsman uit 1824 / Bron: Dundak, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.5)
Gorgelen, mondspoelingen:
  • Mondslijmvliesontsteking, aften, mondzweertjes,
  • Tongontsteking, Tandvleesontsteking, bloedend tandvlees,
  • Keelpijn, amandelontsteking.

Baden, voetbaden, wassen:

  • Zweetvoeten,
  • Overmatige okseltranspiratie.

Compressen, zitbaden:

  • Aambeien, anale kloven,
  • Endeldarmontsteking, anale fistels,
  • Ontstekingen in de anale en genitale streek.

Omslagen:

  • Dermatitis of huidontstekingen, huiduitslag met jeuk,
  • Nat eczeem,
  • Aderspatzweren, zweren,
  • Doorligwonden.

Strooien, baden:

  • Lichte verwondingen,
  • Bloedende en natte wonden,
  • Winterhanden en -voeten,
  • Winterkloven.

Vaginale spoelingen, zitbaden:

  • Vaginitis of vaginale infectie,
  • Leucorhee of witte vloed,
  • Menorrhagie of overmatige menstruele bloedingen.

Omslagen, oogbad met gefilterd afkooksel:

  • Oogbindvliesontsteking,
  • Ooglidrandontsteking.

Eettips eikels

Zoals iedereen weet kunnen eikels worden geroosterd, fijngehakt en opgegeten. Je kunt ze net als noten gebruiken in maaltijden; verkruimel ze eens door de rijst of spaghetti. Daarnaast worden de eikels geroosterd en verpulverd om ze als koffiesurrogaat te gebruiken. Dat wordt eikeltjeskoffie genoemd. Je kunt deze mengen met gebrande gedroogde vruchten of granen en de geroosterde cichoreiwortel om een lekker caffeïnevrije koffie te maken.

Consulteer de fytotherapeut

Wie zomereik als natuurgeneesmiddel wil gebruiken wordt aangeraden een consult te nemen bij een fytotherapeut. Zomereikextracten en poeders dienen alleen op voorschrift van bevoegden ingenomen te worden. Een fytotherapeut kan je daarover inlichten, net als over de eventuele bijwerkingen en interacties. Alle in dit artikel genoemde medicinale werkingen van dit geneeskruid zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en komen uit het Groot Handboek Geneeskrachtige Planten van Geert Verhelst, een standaardwerk op het gebied van genezende planten. Het boek wordt intensief gebruikt in de fytotherapie.

Lees verder

© 2013 - 2024 Tom008, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Eik voor de huidEik voor de huidDe huid is, met zijn oppervlakte van 2 vierkante meter en zijn zowat 4 kg, het grootste en zwaarste orgaan in of beter o…
Geneeskrachtige kruiden bij huiduitslagHuiduitslag kan pijn doen of irriteren. Over het algemeen gaat huiduitslag vanzelf voorbij, maar dit kan lang duren. Om…
Zomereik, Quercus roburZomereik, Quercus roburDe zomereik is de eik die het grootste verspreidingsgebied in Europa heeft. Hij komt ook in Nederland veel voor. Al eeuw…
Mijn tandvlees bloedt, hoe komt dat?Mijn tandvlees bloedt, hoe komt dat?Bloedend tandvlees kan plotseling de kop opsteken, maar bloedend tandvlees kan ook chronisch zijn. Hoe komt het dat je t…

De geneeskracht van Russische rabarberDe geneeskracht van Russische rabarberRabarber kennen we allemaal als lekker fruit en basis voor een mooie verse compote; het wordt op dezelfde manier gegeten…
De belangrijkste vitamines uit voeding en hun werking!De belangrijkste vitamines uit voeding en hun werking!We horen dagelijks hoe belangrijk vitamines zijn voor onze gezondheid en we gaan er maar vanuit dat we ze iedere dag vol…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Llez, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Groot Handboek Geneeskrachtige Planten, Geert Verhelst
  • http://www.marline.nl/eek.php
  • http://burgposterstein.wordpress.com/category/in-english/castles-and-manor-houses/
  • Fotoś: wikimedia commons
  • Afbeelding bron 1: Prof. Dr. Otto Wilhelm Thomé Flora, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 2: Borch3kawki, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Dundak, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.5)
Tom008 (1.183 artikelen)
Gepubliceerd: 07-02-2013
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Natuurgeneeswijze
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.