De geneeskracht van gewoon varkensgras

Gewoon varkensgras is een eenjarig kruid. De steeltjes, zaadjes en de blaadjes van deze plant kun je als groenten, zowel rauw als gekookt, eten. Het is eveneens mogelijk om een thee te bereiden van deze plant. Varkensgras wordt niet hoger dan 30 centimeter. Het groeit zelfs plat over de grond. Van oorsprong komt dit kruid uit Europa en de gematigde delen van Azië. Het meest bekend aan varkensgras is het feit dat het sinds jaar en dag een geneeskrachtige plant is. Het wordt voornamelijk ingezet bij keelpijn, diarree, witte vloed, jicht en bloedende wonden. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoud:

• Ontstaansmythe varkensgras
• Traditioneel gebruik varkensgras
• Naamgeving
• Werkzame stoffen
• Varkensgras, goed voor keel en luchtwegen
• Varkensgras, goed bij inwendige problemen
• Onbevestigde werkingen
• Dosis en veiligheid

Ontstaansmythe varkensgras

In het Nederlands werd varkensgras vroeger ´Hannes-aan-de-weg´ genoemd. Hoe komt de plant aan deze naam? In een klein dorpje woonde eens een jongen genaamd Hannes die verliefd was op de dochter van een rijke boer. Haar naam was Grietje. Hannes had een arme vader. De rijke vader van Grietje verbood zijn dochter om Hannes te ontmoeten. Grietje mocht de straat niet op en keek vanuit haar venster verlangend uit naar Hannes. Die bleef voor het huis staan. Hij hield er de wacht want eens zou Grietje toch naar buiten moeten komen, zo dacht hij. Maar de boer hield standvastig vol en Grietje was aan huis gekluisterd. Ze wachten maar en wachten maar. Op een gegeven moment waren ze zolang aan het wachten dat ze veranderden in een bloem. Grietje werd het juffertje-in-het-groen en haar grote liefde werd Hannes-aan-de-weg, wat ook bekend was als een geliefd kruid voor varkens; varkensgras.

Traditioneel gebruik varkensgras

Varkensgras is één van de oudste geneeskruiden die de mens kent. Vroeger werd deze geneesplant vaak gebruikt bij tering, wat nu beter bekend is onder de naam tuberculose of TBC. In de traditionele volksgeneeskunde drinkt men een thee van het gehele kruid bij nier- en maagbezwaren. In de Middeleeuwen werd varkensgras gebruikt bij slangenbeten. Men zou de plant nooit met de rechterhand mogen plukken, want anders verliest het zijn kracht. Om de hals werd een stukje varkensgras gedragen tegen ´derdedaagse koorts´, dat was de naam voor malaria. Malaria kreeg de naam derdedaagse koorts omdat een koortsaanval om de 48 uur uitbreekt. Daarnaast dronk men het sap maar niet om zijn medicinale werkzaamheid. Vroeger dachten mannen dat als ze varkensgrassap dronken ze zeer veel met vrouwen konden converseren.

Naamgeving

In het Latijn wordt gewoon varkensgras Polygonum aviculare genoemd. Het Nederlands kent een aantal alternatieve namen voor deze geneesplant: Varkensgras, Vogelduizendknoop, Bargegras, Knoopgras, Mottengras, Knopgras, Bloedkruid, Hannes-aan-de-weg, Gers en Veengras. Polygonum is een samenstelling van poly wat ´veel´ betekent en gonum wat staat voor ´hoek´. Polygonum betekent dus ´veelhoekig´. Als je de groeiwijze van varkensgras aanschouwt dan begrijp je waarom varkens tot deze soort hoort. Aviculare is een samenstelling van de woorden avi, wat ´vogel´ betekent en culare. Wat staat voor ´wereld´. Het wordt zo genoemd omdat vogels het gras graag lusten. Sommige vogelbezitters geven dit kruid aan een vogel in een kooi. De Nederlandse naam vogelduizendknoop is een verwijzing naar de Latijnse naam. Bloedkruid is een naam die verwijst naar de bloedstelpende activiteit van varkensgras. In het Engels wat de plant knotweed genoemd oftewel knoopkruid. In het Duits heet de plant Vogelknöterich.

Werkzame stoffen

Van varkensgras wordt voor fytotherapeutische doeleinden het hele kruid aangewend. In dit kruid zitten de volgende werkzame stoffen: twee soorten kiezelzuur, zowel in water oplosbare kiezezuur als niet in water oplosbare kiezelzuur. Verder zitten er tanninen, slijmstoffen, flavonglycosiden zoals avicularine en anthrachinonderivaten in.

Varkensgras, goed voor keel en luchtwegen

Varkensgras is een natuurlijke bron van oplosbare kiezelzuur of silicium. Het is daarom een plant die goed is voor de aanvulling van de mineralenhuishouding in de mens. Kiezelzuur is een stof die bindweefselversterkend werkt. Verder heeft varkensgras een mild werkende expectorerende functie. Dat wilt zeggen dat het het loskomen van slijmen bevordert. Tanninen werken samentrekkend. Door de combinatie van deze medicinale werkzaamheden wordt in de fytotherapie varkensgras ingezet bij de volgende indicaties:

• Strottenhoofdontsteking,
• Keelpijn,
• Chronische luchtwegenaandoeningen,
• Bronchitis.

Varkensgras, goed bij inwendige problemen

De adstringerende werking van de looistoffen of tanninen in gewoon varkensgras zijn nuttig voor inwendig gebruik. Varkensgras kan als groente worden gegeten dus inwendig gebruik is veilig. Fytotherapeuten kunnen besluiten om het voor te schrijven bij één van de volgende indicaties die met de spijsvertering te maken hebben:

• Diarree,
• Enteritis of darmslijmvliesontsteking,
• Aambeien,
• Leucorrhee of witte vloed.

Onbevestigde werkingen

De hierboven beschreven werkingen zijn door de wetenschap bevestigd maar er zijn een aantal werkzaamheden die nog niet door de wetenschap zijn onderzocht. Zo zou het goed zijn bij reumatische aandoeningen omdat het depuratief werkt en vochtafdrijvend is. Andere onbewezen werkingen van varkensgras zijn:

• Antidiabeteswerking,
• Versterken van bloedvaten,
• Bloedstelpende werking,
• Laxerende werking,
• Kalmerende werking,
• Adjuvans bij tuberculose.

Dosis en veiligheid

Er is een drietal manieren om deze veilige geneesplant te gebruiken.

• Gedroogd kruid: 4 tot 6 gram per dag.
• Moedertinctuur: driemaal 40 druppels per dag,
• Decoct, thee: 2 tot 4 kopjes van een dessertlepel kruid per kopje, twee minuten laten koken en dan 20 minuten laten staan.