Haritaki of Terminalia chebula

Het aantal planten dat wereldwijd door de mens als medicijn gebruikt word, is onvoorstelbaar groot. De Haritaki is weer zo'n onbekende vrucht die via de Ajurvedische geneeskunde, Europa bereikt heeft. De vruchten van deze Terminalia zijn bekend in India voor hun versterkende en verjongende eigenschappen. Ze verbeteren de vertering van het voedsel door de aanmaak van enzymen te stimuleren.

Haritaki botanisch

Terminalia chebula ofwel 'Haritaki' is een forse boom die tot 30 meter hoog kan worden. Hij komt veel voor in de dichte wouden van Noord-India. Haritaki is bekend vanwege zijn geelgroene vruchten, die zo'n 2 tot 4 centimeter lang worden en rijk zijn aan vitamine C. Botanisch gezien behoort Haritaki tot het genus Terminalia van de familie Combretaceae. In dit plantengeslacht zijn veel planten met een geneeskrachtige werking. Reeds lang geleden werd ontdekt dat de Haritaki-vrucht een positieve invloed heeft op de darmwerking en de stoelgang.

Geschiedenis van Haritaki

De reinigende werking van Haritaki is al heel lang bekend. Op afbeeldingen van Boedha Gotama (6e eeuw n. Chr.) is de Boeddha te zien met een Haritaki-vrucht in de hand. Er zijn verschillende historische gegevens die er op wijzen dat de werking van Haritaki reeds bekend was in de tijd voor Boeddha.

De Europese geneeskunde kwam in contact met Haritaki via het Midden-Oosten, waar deze vruchten al eerder bekend waren. Zo waren de Grieken op de hoogte van de waarde ervan door de medische werken van Arabische auteurs. In de geschriften van de Griekse filosoof en wetenschapper Aristoteles (340 v. Chr.) zijn verwijzingen te vinden naar hel gebruik van Haritaki. Hieruit blijkt dat deze vrucht in de medische praktijk van die tijd bekend was.

Ook Dioscondes (40 - 90 n. Chr.), Griekse arts, farmacoloog en botanicus, beschrijft de medische toepassingen van Haritaki. Zijn Materia Medica vormt de meest vooraanstaande klassieke bron van de moderne botanische terminologie en was gedurende16 eeuwen de leidende farmacologische tekst. Een beschrijving van Haritaki is ook te vinden in het encyclopedische werk De natuurlijke historie van Plinius Secundus (23 - 79 n. Chr.), de befaamde Romeinse historicus.

In het Bowermanuscript wordt de chebulische myrobalaan uitzonderlijk geprezen, maar we vinden er ook een recept om te voorkomen dat het haar grijs wordt. 'Laat het haar eerst wassen met de chebulische en emblische myrobalanen. Maak dan een pasta van alambu a (Sphaeranthus indicus) en indigo (Indigofera tinctoria). Verwarm deze en wrijf daar het hoofd mee in. Dan zal het haar niet grijs worden'.

De Nederlandse ontdekkingsreiziger Jan Huyghen van Linschoten zeilde in 1583 via Kaap de Goede Hoop naar het Portugese Goa in India. Als boekhouder van de aartsbisschop van Goa verbleef Linschoten zes jaar (1583 - l 589) in India. In zijn boeken beschrijft hij op welke wijze Haritaki in de ayurvedische geneeskunde van die tijd gebruikt werd. Hij geeft tevens gedetailleerde informatie over de omvangrijke handel van Haritaki-vruchten vanuit India. De vruchten werden geëxporteerd in de vorm van gedroogde en geconserveerde vruchten of midden in een blok kandij.

Gebruik in de ayurveda, de Indische geneeskunde

Haritaki is één van de meest vooraanstaande geneeskrachtige planten van ayurveda ter bevordering van een lang leven. De naam Haritaki is afgeleid van har, wegnemen, omdat deze plant zeer werkzaam is in het elimineren van afvalstoffen. Ook in de Tibetaanse geneeskunde staat Haritaki in hoog aanzien en wordt dan ook wel aangeduid als de Koningin van alle geneesmiddelen.
Haritaki gaat een onregelmatige spijsvertering tegen. Het verbetert de verteringscapaciteit door het stimuleren van de enzmwerking, de transportwegen (shrotas) in het lichaam te reinigen en door het verteren en omzetten van stolwisselingsslakken (ama). Het poeder van deze vrucht wordt in veel ayurvedische recepten toegepast om hun werking te versterken.

Voor een veilige en voorspelbare laxerende werking wordt in ayurveda dankbaar gebruik gemaakt van Haritaki. Het reinigt de darmen zeer effectief. Ook bij allerlei andere darmproblemen, zoals malabsorptie, opgezette buikregio, parasitaire infecties wordt het gebruikt.
Haritaki heeft antibacteriële en antivirale eigenschappen. Onderzoek heeft aangetoond dat Haritaki de vermeerdering van Streptococcus mutans tegengaat. Het extract vermindert in sterke mate de groei en sucrose geïnduceerde toename van bacteriën in de mond en het spijsverteringskanaal.

Etymologie, namen van Terminalia

• Harithaki (Sanskrit and Bengali),
• Harad (Hindi),
• Karkchettu (Telugu),
• Kadukkaya (Tamil),
• Harade (Marathi and Gujarati).