Wolfspoot en de schildklier

De plantennamen blijven mij verwonderen. Gelukkig dat ik mij nog over onnozele dingen kan verwonderen. Wolfspoot of Lycopus europaeus dus! Het is een plant die wel tot de geurige en zonminnende familie der lipbloemigen behoort, maar zelf geen geur heeft en zich ook meer thuis voelt in onze kille kikkerlandje. Met zijn dikke wortelstokken verovert hij de drassige oevers van onze beken. Zijn kleine witte bloemen zijn wel echte lip-bloemen. Een schoonheid is het niet, zijn kwaliteiten zijn eerder verborgen.

Naam Wolfspoot en Zigeunerkruid

In de vorm van het blad zag men vroeger een poot van een wolf, waarschijnlijk in de tijd dat er hier nog wolven rond dwaalden. Ook de Latijnse naam betekent Lycos, wolf en pous poot. Er lijkt verder nogal Europese consensus te zijn wat die naam betreft, want in Frankrijk noemt deze plant ‘Patte du loup’ en in Duitsland ‘Wolfstrapp’ of Wolfsfuss’. Alleen Engeland heeft een afwijkende mening, dat komt wel meer voor zeker, daar heet de plant ‘Gipsy wort’, zigeunerkruid, een intrigerende naam die we min of meer al bij Dodonaeus terugvinden namelijk ‘Heydenscruyt’ en ‘Egyptenaerscruyt’.

Waarom deze vreemde namen? Zigeuners of heidenen, die witte baby’s roofden, gebruikten een zwarte kleurstof uit deze plant, om de kinderen onherkenbaar, heidens of donker te maken. De plant is in elk geval wel bekend geweest als kleurstof. In de Flora Batava wordt vermeld dat de plant gedroogd, en met ijzer en vitriool gekookt, eene bestendige zwarte verf of kleur geeft.

Ook Dodonaeus vermeldt de plant als kleurstof, maar vindt verder dat 'water Andoren en wordt in der medecijnen niet ghebruyckt'. Hij beschouwde de Wolfspoot als een soort Andoorn, 'in Latijn ghenaempt Marrubium palustre. In Hoochduytsch wasser Andorn/ weiher Andorn. Hier te lande water Andoren/ en van sommighen Heydens cruyt oft Egiptenaers cruyt/ om dat die lantloopers die huer voor egiptenaers uutgheven met desen cruyde huer swert maken.

Lycopus medicinaal: schildklier

Medicinaal is hij nooit veel gebruikt geweest, recenter wel gekend geraakt, vooral door Dr. Vogel, die de Virginische soort in zijn producten verwerkte en gebruikte bij hyperfunctie van de schildklier. Veel wetenschappelijk onderzoek bevestigt de toch wel opvallende werkingen van Wolfspoot. Hij heeft een remmende werking op TSH, het schildklierstimulerend hormoon, door binding van o.a. chlorogeenzuur en rozemarijnzuur aan het TSH-molecule. (Winterhoff e.a.: Horm. metabol. Res. 15/503-507 – 1983).

Intrigerend is ook zijn anticonceptiewerking, Lycopus virginicus was reeds bij de Amerikaanse Indianen voor zijn vruchtbaarheidsremmende werking bekend. In theorie zou deze plant dus als een soort anti-conceptiepil gebruikt kunnen worden. Wat ik hier natuurlijk niet gaat adviseren. Zo'n ingrijpende werking vraagt op zijn minst een deskundige begeleiding.

Veilig gebruik van kruiden

In 2001 is Lycopus in het Nederlandse Warenwetbesluit Kruidenpreparaten opgenomen op bijlage III van dit besluit, waarin gesteld wordt dat kruidenpreparaten geen materiaal mogen bevatten dat geheel of ten dele afkomstig is van planten opgenomen in deze bijlage. Alhoewel ik zelf ook vindt dat de laatste jaren kruiden dikwijls onterecht als gevaarlijk en giftig gebrandmerkt worden, is het zeker zo dat een plant met een werking op zo’n vitaal orgaan als de schildklier, alleen maar goed gecontroleerd gebruikt kan worden.

Echter, vele problemen met kruidenpreparaten, ik zeg wel preparaten, hangt samen met deze geconcentreerde extracten, waarbij men een te hoge dosering binnen krijgt, die dan wel een snellere werking geeft maar ook veel bijwerkingen veroorzaken. Mijn advies, gewoon thee van het kruid gebruiken of een tinctuur van 1 op 5 gewichtsverhoudingen en daarvan dan ongeveer 3 x daags 10 druppels van gebruiken.

Namen van Lycopus europaeus

• Engels: Gypsywort, Gipsywort, Bugleweed, European Bugleweed, Water Horehound
• Frans: Chanvre d’eau, Lance du Christ, Lycope d'Europe, Patte de loup, Pied de loup

Voor verdere studie.

• Kemper e.a.: Inst. für Pharmakologie der Univ. Münster, toonden de antigonadotrope en antithyreotrope werking aan. Publicaties in het Farmaceutisch Tijdshrift voor België 61/310-312 - 1984.
• Kartnig Th.: Lycopus europaeus L. Ztschr. f. Phytoth. 10/31-34 - 1989 (doc. M. Godefridi)
• Winterhof H.: Endokrinologisch wirksame Phytopharmaka. Ztschr. f. Phytoth. 8/169-171 - 1987. (doc. M. Godefridi)
• Winterhoff H, Gumbinger HG, Sourgens H. On the antigonadotropic activity of Lithospermum and Lycopus species and some of their phenolic constituents. Planta Med. 1988 Apr;54(2):101-6.
• Beer AM, Wiebelitz KR, Schmidt-Gayk H. Lycopus europaeus (Gypsywort): effects on the thyroidal parameters and symptoms associated with thyroid function. Phytomedicine. 2008 Jan;15(1-2):16-22 (onderzoek bevestigt de schildklierremmende werking)
• Vonhoff C, Baumgartner A, Hegger M, Korte B, Biller A, Winterhoff H. Extract of Lycopus europaeus L. reduces cardiac signs of hyperthyroidism in rats. Life Sci. 2006 Feb 2;78(10):1063-70.
• A.G.M. van Asseldonk (vert.). De invloed van Lycopus europaeus (wolfspoot) op de schildklierfunctie en schildkliergeassocieerde symptomen. Nederlands tijdschrift voor Fytotherapie