Korstmossen geneeskrachtig

Lichenen speelden al in de Griekse Oudheid een rol bij de bereiding van geneesmiddelen. Naamgeving en herkenbaarheid lieten in die tijd wel te wensen over, hetgeen, zoals men zich kan voorstellen, aanleiding gaf tot de nodige vergissingen. Met name in de Middeleeuwen werd een groot aantal soorten aangewend bij zeer uiteenlopende stoornissen, zoals diabetes, leveraandoeningen, longziekten, hoofdpijn en neusverkoudheid.

Soorten korstmos

Peltigera canina gold, vermengd met zwarte peper en melk, als medicament tegen hondsdolheid. Ook ging men er volgens de 'signatuurleer' van uit dat planten geneeskrachtig zijn tegen aandoeningen aan lichaamsdelen waar ze uiterlijk overeenkomsten mee vertonen. Zo zag men in steenkorstmos Xanthoria parietina een medicijn tegen geelzucht en schreef men aan het baardvormige Usnea bijzondere krachten toe als haargroeimiddel. Uitgaande van deze gedachte is longenmos {Lobaria pulmonaria) heilzaam bij longaandoeningen. Het thallus vertoont immers een putjesstructuur die veel lijkt op de binnenzijde van het longoppervlak. Een aftreksel van dit korstmos wordt ook nu nog in de homeopathie bij astma en hoest aanbevolen. Thee van rendiermos (Clandina rangiferina) en IJslands mos (Cetraria islandica) fungeert al vanouds als een probaat middel tegen hoest en ziekten van de ademhalingswegen; het bevordert de doorbloeding van slijmvliezen.

In de jaren dertig van de 20° eeuw ontdekten men de antibiotische werking van de licheenstof usinezuur op bepaalde bacteriën en schimmels. Dit licheenzuur, onder meer gewonnen uit Cladina stellaris, een korstmos dat overvloedig voorkomt op de Noordeuropese toendra's, wordt toegepast bij bepaalde huidinfecties. Verwerkt in poederpreparaten en zalf is het onder de namen 'Usno' en 'Usniplant' in de handel. In Duitse apotheken worden nog steeds talrijke geneesmiddelen verkocht, waarin bestanddelen van korstmossen zijn verwerkt.

Cetraria islandica / IJslands mos

het hele gedroogde korstmos wordt medicinaal gebruikt.
De voornaamste inhoudstoffen zijn de slijmstoffen: 40 tot 60% wateroplosbare polysachriden (lichenine, isolichenine)
en de bitterstoffen: 2 tot 3% fumaarprotocetraarzuur, usninezuur en andere licheenzuren. Verder heel wat enzymen, vitaminen A en BI en ook jodium

Medisch gebruik van IJslands mos.

Broncho-pulmonair stelsel:
Vanwege het hoge gehalte aan slijmstoffen is het een hoeststillend en een verzachtend middel
bij aandoeningen van de bovenste luchtwegen. Wil men ijslands mos gebruiken als slijmhoudend expectorans dan zal men vooreerst de bitterstof verwijderen door het eerste kookwater weg te gieten. Het tweede kooksel bevat veel slijm en weinig bitterstof.

Spijsverteringsstelsel:

Wil men de bitterstof aanwenden omwille van de sterk anti-emetische eigenschappen, dan zal men de tinctuur gebruiken, vermits de bitterstoffen oplossen in alcohol. De tinctuur wordt toegediend in een dosering van 50 tot 60 druppels per dag.
De anti-emetische eigenschappen worden aangewend bij braken, reisziekte, zwangerschapsbraken, enz.

• Het protocetraarzuur is in lage dosering een anti-emeticum, maar in hogere dosering werkt het laxerend (0,1 tot 0,2 g)
• Het lichenine en isolichenine schermen het maag-darmslijmvlies af en oefenen een antiflogistische werking uit. Deze eigenschap wordt nuttig toegepast bij chronische maag- en darmklachten. Hiertoe gebruikt men het koud maceraat. De bitterstoffen lossen gedeeltelijk op en het slijm blijft achter.

Omwille van de bitterstoffen wordt de drogerij als amarum en algemeen tonicum aangewend.

• Het cetraarzuur (cetrarine) zou de bloedaanmaak gunstig beïnvloeden, vandaar de toepassing bij anemische (bloedarmoede) toestanden.
• Usinezuur is in vele korstmossen aangetoond. Het heeft antibiotische eigenschappen en lijkt in zijn werkingsspectrum op penicilline.

IJslands mos kan ook verwerkt worden in diabetesbrood. De aanwezige koolhydraten worden vnl. gemetaboliseerd tot galactose en mannose.

Bereidingswijze en dosering van IJslands mos

Lichen islandicus: Al naar het gewenste effect zal men een warm aftreksel (vloeibaar), een afkooksel (gel) of een koud maceraat aanwenden. De gemiddelde dosering bedraagt: 1,5 tot 2,5 g per tas; drink meerdere tassen per dag of
50 tot 100 g afkooksel per keer.
Cetrarica islandica moedertinctuur : 3 maal 25 druppels per dag.