Wat kan de relatietherapeut voor je doen?

De relatietherapeut wordt vaak gezien als laatste redmiddel, of zelfs als hulpinstantie voor 'hopeloze gevallen.' Dat is jammer, want relatietherapie kan goede diensten bewijzen in een relatie die tijdelijk of langdurig van het juiste spoor is geraakt. De resultaten kunnen soms verbluffend zijn. Zo gaat het in zijn werk als je deze onafhankelijke derde partij binnenbrengt in je relatie. Het is de moeilijkste kunst die er is, en toch leren we er op school niets over: de relatie. En toch is hulp bij het vormgeven van je relatie ongeveer het laatste waar je aan denkt. Terwijl het in de US de normaalste zaak van de wereld is om ooit een of andere vorm van therapie te hebben gevolgd, is de acceptatie van een therapietraject in Nederland een traag proces.

Voor wie?

Allereerst het grootste misverstand omtrent relatietherapie. Namelijk, dat je zo ongeveer ten einde raad moet zijn voor je bij de therapeut aanklopt, of dat het betekent dat er iets grondig mis is met jou, je partner of je relatie. In werkelijkheid is het omgaan met elkaar in een intiem verband als een relatie, een kundigheid waar we letterlijk allemaal in bij zouden kunnen leren. Bovendien kan een traject van relatietherapie relatief kortdurig zijn, en bij pakweg tien sessies al een wereld van verschil maken. Belangrijk is de vraag of je bereid bent om aandachtig en open naar jezelf te kijken, met behulp van een onpartijdige buitenstaander. Het is een vaak gekoesterde verwachting dat de relatietherapeut je partner eindelijk eens haarfijn zal uitleggen wat zij of hij verkeerd doet, en jou buiten schot laat omdat jij het allemaal wél begrijpt. Dat is niet de insteek, want de relatietherapeut heeft kennis van een realiteit die we in het heetst van de strijd die een relatie soms oplevert, meestal uit het oog verliezen. Namelijk: 'it takes two to tango.' Er is niet één partner die wat lesjes moet bijleren omdat diegene schromelijk tekort schiet. Er zijn twee partners die patronen in hun uitwisseling hebben ontwikkeld die hun relatie geen goed doen, of zelfs bedreigen. Het goede nieuws is, dat wie bereid is een en ander eerlijk onder ogen te zien, vaak vrij snel kan bijdragen aan verbetering in een relatie. Echter, de eis van die bereidheid jezelf onder ogen te zien, werkt twee kanten op. Allebei de partners moeten betrokken willen zijn. Beide moeten bereid zijn om te veranderen.

Wanneer?

Paren die in relatietherapie gaan, zullen eerder verzuchten 'had ik dit maar eerder geweten' dan 'dat hadden we nog wel vijf jaar kunnen uitstellen.' Ofwel: wanneer je signaleert dat je met je partner steeds meer in dezelfde groef van de plaat terecht komt, en steeds dezelfde soort verwijten uitwisselt of dezelfde soort ruzies maakt, en met name wanneer de moeilijke momenten de goede beginnen te overschaduwen, is het een geschikt moment om te overwegen of een relatietherapeut zou kunnen helpen om het probleem boven tafel te krijgen en aan te pakken. Maar ook als je al vergevorderd bent in het proces van ruzies en problemen, kun je verbazende resultaten boeken met relatietherapie. Zoals een therapeut het ooit verwoordde in een interview dat ik met haar hield: "Als iemand zegt 'het is zo'n rotzak' of 'het is zo'n trut', dan kunnen we iets doen. Alleen als er onverschilligheid heerst en het de partners feitelijk nauwelijks nog interesseert wat de ander zegt of doet, wordt het een moeilijker verhaal." Vaak is onverschilligheid een teken dat de moeilijkheden té lang de kans hebben gehad om diepe wonden te slaan.

Hoe?

Elke relatietherapeut kiest een andere aanpak. Maar vaak zijn er wel globale overeenkomsten in de werkwijze. Er zijn wat klassieke patronen in de uitwisseling tussen partners, waar een relatietherapeut snel de vinger op kan leggen om vervolgens met suggesties te komen. Zo is het gebruikelijk dat mensen bij conflicten met meningen komen, en niet hun gevoelens communiceren. Deze meningen worden meestal in de sfeer van verwijten getrokken en missen nuance. Onder een mening zit echter veelal een gevoel, een behoefte. De relatietherapeut zal de partners vragen, hun communicatie omtrent hete hangijzers en problemen te veranderen. Zo kan een verwijt in de meningensfeer als 'Jij bent een koud en hard mens' veranderen in het uiten van een gevoel als 'Ik zou het prettig vinden als je 's avonds na thuiskomst van je werk even een arm om me heen slaat of me een zoen geeft.' Ook is relatietherapie er vaak op gericht, om partners innerlijk datzelfde proces aan te laten gaan. Kijk achter je verwijten en je ziet een gevoel of behoefte. Welk gevoel is dat? Welke behoefte is dat? Hoe kun je aan die behoefte zelf voldoen? Wat zou je partner kunnen zeggen of doen dat dit gevoel zou verbeteren?

Oud zeer?

Het is steeds minder gebruikelijk in relatietherapie om langdurige zoektochten te beginnen naar oud zeer, jeugdproblemen enzovoorts. Maar het kan wel degelijk zo zijn dat een conflict teruggaat op een verlangen uit de jeugd, een gewoonte die uit het ouderlijk huis stamt of een misvatting die ongewild van vorige generaties is meegekregen. Ofwel: openheid over je situatie, je gevoelens én je achtergrond is van belang. Heel goed kan zijn, dat de relatietherapeut vanuit de positie van nuchtere buitenstaander dingen boven water haalt die je zelfs na tien jaar huwelijk niet wist. Als een vrouw bijvoorbeeld geneigd is de verzorging van de baby naar zich toe te trekken, kan dat haar man de conclusie doen trekken dat ze niet in hem gelooft. Als uit de sessie bij de therapeut blijkt dat haar moeder haar heeft geleerd dat dit bij uitstek de taak van een goede moeder is, komt alles in een ander daglicht te staan. Een wijze ziel zei ooit: "Alles weten is alles begrijpen." In die zin kan de therapeut zaken ophelderen die ons veel dichter bij onze partner brengen vanuit een nieuw begrip van diens handelingen en woorden.

De 'administratie'

Het is niet zo dat die paar therapie-uren het hele verhaal zijn. De therapeut zal de beide partners gewoonlijk vragen om een formulier in te vullen dat inzicht geeft omtrent zaken als hun leefsituatie, achtergrond en persoonlijkheid. Ook is de sessie zelf slechts het halve werk. De therapeut geeft concrete aanwijzingen en oefeningen, waarmee het koppel na elke sessie zelf aan de slag kan. Dat kan in het begin wat mechanisch overkomen, maar grote verschillen gaan maken in de gevoelens en interactie tussen twee mensen. Bekend is bijvoorbeeld de nieuwe communicatiemethode die inhoudt dat je eerst luistert naar de partner zonder onderbreken, dan samenvat wat die gezegd heeft om te checken of je het goed begrepen hebt en dan te reageren zonder verwijt of generalisaties.

Het aha-moment

Al na de eerste sessie kan een koppel één of meer aha-momenten ervaren: "Ik heb nooit geweten dat ik je verdriet doe als ik dat zeg!" Of: "Wat fijn dat we hier deze keer over kunnen praten zonder elkaar in de haren te vliegen!" In de regel zijn koppels die een geschikte match met de therapeut hebben, én gemotiveerd met het proces bezig zijn, al na enkele sessies van alle drempelvrees af, simpelweg omdat er resultaten worden geboekt.

Een geschikte therapeut

Daarbij geldt één maar: de therapeut die bij het ene koppel prima 'valt', kan voor het andere koppel een mindere keuze zijn. Ook als één van de partners niet helemaal bij de therapeut past, is dat een obstakel om niet luchtig overheen te stappen. Wees dan niet beschroomd om dit bespreekbaar te maken, en indien nodig de overstap te maken naar een andere therapeut. Bedenk: het gaat om jullie relatie. Jullie zijn het middelpunt. Degenen die zich goed moeten voelen in dit proces, zijn jullie, sterker nog, een proces vereist dat de match tussen client en therapeut geslaagd is. Pas wanneer je dit probleem keer op keer tegenkomt, moet je bereid zijn in jezelf te zoeken naar mogelijke hikken of zelfs onbewuste sabotage. Ben je echt uit op groei en inzicht, of wil je stiekem gewoon gelijk krijgen? En is de therapeut echt kwetsend bezig, of weiger jij jezelf te laten uitdagen door nieuwe inzichten en mogelijkheden?

Al met al, betekent relatietherapie dat je een weg bewandelt waar enige moed en enig doorzettingsvermogen voor vereist is. Maar omdat een goede relatie een van de mooiste menselijke banden oplevert die er zijn, is het de moeite waard om die investering te doen. Liefde is veel minder vaak hopeloos dan we vaak denken. Maar je moet er wel iets voor doen....

Auteur Astrid Maria Boshuisen is journalist, gespecialiseerd in relaties, psychologie en spiritualiteit