Zelfverwonding nader bekeken - Protectie motivatie theorie

Zelfverwonding is voor een buitenstaander soms zeer moeilijk te begrijpen. Vaak weten ze niet hoe ze er mee moeten omgaan, ook voor de betrokkene is het onbegrijpelijk waarom men dit doet. Hulpverleners maken gebruiken van allerlei modellen om het gedrag te verklaren. Een voorbeeld hiervan is de protectie motivatie theorie.

Protectie Motivatie Theorie

Gaat er van uit dat er twee processen zijn, die een aanleiding kunnen zijn tot een verandering van gedrag. De twee processen bevat het inschatten van de dreiging en de eigen mogelijkheden om hiermee om te gaan.

Onderdelen van het model

Informatiebronnen en andere variabelen

Men krijgt verschillende informatie over zelfverwonding door middel van internet, folders, fora,… Door deze informatie te verspreiden probeert de overheid zelfverwondend gedrag bespreekbaar te maken. Op die manier hoopt men dat personen sneller professionele hulp zoeken. Er bestaan talloze informatiebronnen waar men gebruik van kan maken. Ook via scholen kan men aan informatie raken. Leerkrachten zijn in deze situaties een belangrijke meldpunt daar ze altijd in contact komen met de leerlingen en dus sneller kunnen ingrijpen bij een vermoeden. Door deze informatie kunnen deze personen sneller in zien dat zelfverwonding ernstig is. Dat kan de stap naar professionele hulp kleiner maken. Men ziet in dat hulp nodig is en dat ze het niet alleen kunnen oplossen.

Maladaptieve respons

Bij maladaptieve respons spreekt men van ongezond gedrag dat schadelijk kan zijn voor de gezondheid. Bij zelfverwonding is er sprake van maladaptieve respons. Dat wil zeggen dat men niet goed is voor het eigen lichaam. Het is moeilijk om dit gedrag aan te pakken omdat er nog steeds voordelen zijn van zelfverwonding.

Ernst

Veel personen die aan zelfverwonding doen beseffen de ernst van de situatie maar dat weerhoudt hun niet. De stap om hulp te zoeken is nog steeds erg groot.

Kwetsbaarheid

Personen die zichzelf verwonden weten dat ze kwetsbaar zijn voor nog meer zelfverwondend gedrag. Littekens zullen hun hele leven achtervolgen en ze er steeds aan herinneren wat ze hebben gedaan. In extreme gevallen kan zelfverwonding zelfs leiden tot de dood.

Inschatten van de dreiging

Ze beseffen maar al te goed dat ze risico’s nemen en zichzelf ernstig kunnen verwonden. Ze weten ook wat ze ermee te verliezen hebben als mensen hun geheim ontdekken.

Protectie

Ze willen zich beschermen tegen de gevolgen van zelfverwonding. Ze gaan het probleem bagatelliseren of willen het niet erkennen dat ze een probleem hebben.

Adaptieve respons

Bij adaptieve respons spreekt men van gedrag dat gericht is op het beschermen van de eigen gezondheid. Als men tot een punt komt dat zelfverwonding een zeer ernstige belemmering in het dagelijks leven vormt, gaat men sneller over tot professionele hulp. Men zal dan een poging ondernemen om het gedrag te stoppen. Hier zijn voldoende alternatieven voor nodig en samen met de therapeut zal er dan naar een goede oplossing worden gezocht.

Responseffectiviteit

Is de verwachting dat de aanbevolen respons leidt tot een vermindering van de dreiging. Als de persoon de stap tot professionele hulp heeft gezet, is het belangrijk dat men de zorgvrager ernstig neemt en zijn verhaal aanhoort. Boos worden of dreigen helpt zeker niet. Het is ook van belang dat alternatieven overwogen worden, wanneer dit niet direct helpt mag men zeker niet de moed laten zakken. Het is een zeer goed hulpmiddel als er voorbeelden van adaptieve respons aan bod komen en deze ook door de zorgvrager als voordelen wordt gezien.

Voorbeelden van adaptieve respons:

• men leert om de gevoelens op een andere manier te uiten
• geen angst meer dat de wonden zullen opvallen
• geen smoesjes meer om de wonden te verklaren/verbergen
• onderliggende oorzaken worden aangepakt

Eigen effectiviteitsverwachting

Is de verwachting in staat te zijn om de aanbevolen respons uit te voeren.

Kosten van adaptief gedrag

Hier worden de gevolgen van adaptief gedrag mee bedoeld. Dit kan personen afschrikken om te stoppen met zelfverwonding. Ze zijn bang dat ze het gaan missen of in een zwart gat zullen vallen. Het is erg belangrijk dat hier goed over gepraat wordt.

Enkele voorbeelden van de kosten zijn:

• het gevoel krijgen de controle over het lichaam te verliezen.
• minder aandacht krijgen
• emoties die te hoog kunnen oplaaien
• de kans op zelfmoord verhoogt omdat zelfverwonding dit tegenhoudt
• geen fysieke pijn meer voelen als dit ‘nodig’ is
• …

Inschatten copingsstrategieën

Hier gaan ze nadenken hoe ze hun doel willen behalen. Gaan ze verschillende alternatieven uitproberen? Zoeken ze professionele hulp of doen ze het zelf? Zal het wel lukken? Het gedrag kan overwonnen worden maar er kan ook terugval plaatsvinden. Kunnen ze daarmee omgaan en vooral, hoe raken ze hierover? Blijven ze gemotiveerd?

Coping (adaptief en maladaptief)

Zijn gedragingen die noodzakelijk zijn om het gedrag te veranderen. Dit kan zowel lukken als mislukken.

Gedrag

Het is belangrijk om na te gaan of het gedrag daadwerkelijk gestopt of de persoon hervalt. Dat kan door af en toe te vragen hoe het ermee gaat. Een terugval is altijd mogelijk maar dit betekent niet dat men de strijd verloren heeft. De bedoeling is vooral dat het op langer termijn onder controle blijft.

Gebruik van andere modellen

Er zijn verschillende modellen om het gedrag te begrijpen. Een voorbeeld hiervan is het Health Belief Model. Meer informatie over dit model is in dit artikel terug te vinden