De verslavende werking van social media

We zijn er heel de dag druk mee. Het lezen van appjes, kijken hoeveel likes we al hebben op Facebook en het volgen van Twitter. Uit het onderzoek van EenVandaag (augustus 2015) blijkt dat jongeren zeker drie uur per dag bezig zijn met social media. Daarnaast heeft social media een verslavende werking op onze hersenen!

Feiten en cijfers van het onderzoek

Aan het onderzoek van EenVandaag Opiniepanel deden ruim 22.249 leden mee. Het onderzoek duurde twee dagen. De deelnemers hadden een variëteit aan leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, woonplaats en politieke voorkeur.

Besteding aan social media

Doordat we onze smartphone de hele dag bij ons hebben zijn we ook heel de dag druk met social media. Wanneer we onze smartphone kwijt zijn kan het zelfs gebeuren dat we een lichte paniek voelen opkomen. Een appje willen we zo snel mogelijk beantwoorden en we zijn de hele dag door benieuwd welke berichten op de tijdlijn van Facebook staan.

• 52% van de jongeren besteedt minimaal drie uur per dag aan social media
• 34% van mensen tussen de 25 en 35 jaar besteedt minimaal drie uur per dag aan social media
• 67% van de jongeren checkt eerst hun social media als zij wakker worden
• 61% van de jongeren leest een nieuw bericht onmiddellijk
• 53% van de jongeren voelt voortdurend drang om op hun smartphone te kijken, ook als zij weten dat er geen nieuwe berichten zijn
  

Hoe zien wij social media?

Social media vergt veel van onze tijd. Het is verbazend dat de meeste mensen dit niet als vervelend ervaren. Het is veelal de omgeving die zich stoort aan het vele smartphone-gebruik.

• 66% van de jongeren ziet social media als een verrijking van hun leven
• 22% van de jongeren ervaart social media als een belasting
• 26% van de jongeren vindt van zichzelf dat ze teveel bezig zijn met social media
• 30% van de jongeren noemt zich verslaafd aan social media

Privacy en gebruikersvoorwaarden

Social media en privacy gaat niet goed samen. Er is bijvoorbeeld veel ophef over het privacybeleid van Facebook. Welke invloed heeft dat op ons gebruik van social media?

• 66% van de gebruikers van social media zegt niet te weten wat de gebruikersvoorwaarden van social media inhouden
• 25% van de gebruikers wilt stoppen met social media omdat zij bezwaar hebben dat persoonlijke gegevens worden gebruikt
• 41% van de gebruikers vindt de voordelen van social media belangrijker dan hun eigen privacy

Werkt social media verslavend?

Het gevoel van constant aanwezig zijn is vermoeiend. Onze hersenen zijn heel de dag door onbewust bezig met social media. Heb ik al een like, heeft iemand al gereageerd op mijn status, wat heeft mijn vriend net op Twitter gezet? Een kwart van de jongeren zegt dan ook sociale media als belastend te ervaren.

Roeland Dietvorst is neurowetenschapper. Hij is gespecialiseerd in hoe mensen informatie verwerken en te beïnvloeden zijn. Hij legt uit wat social media met onze hersenen doet:

“Wat social media met onze hersenen doet? Simpelweg kun je zeggen dat er twee systemen zijn in het brein: het nieuwe, of kort gezegd het wijze stemmetje in je hoofd, en het oudere, onbewuste, dat werkt op reflexen. Bij sociale media gebruik je dat tweede, op de automatische piloot. Je activeert dan het genotscentrum in je hersenen, dat ook een rol speelt bij verslavingen. Een like voelt als een beloning en dus gaan we steeds opnieuw op zoek naar die bevestiging. Niet zo gek dus dat het gebruik van sociale media heel dwangmatig kan worden.”

Wat is socialbesitas?

Het voortdurend in de gaten houden van social media wordt ook wel socialbesitas genoemd. Het gaat hier om het dwangmatig bezig zijn met de smartphone of internet. Het constant checken van social media geeft mensen een kick. Het gedeelte in de hersenen dat gaat over kortetermijnbeloning wordt steeds bevredigd. Een verslavende werking dus!

In 2013 schreven verslavingsdeskundige Herm Kisjes en journaliste Mayke Calis het boek ‘Socialbesitas, Sociale media: van vertier tot verslaving’. In dit boek leggen ze bijvoorbeeld ook het phantom vibration syndrome uit; mensen denken dat hun mobiel afgaat, maar in werkelijkheid krijgen ze geen telefoontje binnen. Mensen met socialbesitas kunnen ook lijden aan nomophobia (No Mobile Phobia), zij hebben de angst dat hun smartphone het ineens niet meer doet. Andere kenmerken van socialbesitas zijn:

• Geïrriteerd wanneer de smartphone niet in bereik is
• Het niet kunnen concentreren tijdens gesprekken, social media is op dat moment belangrijker
• Angst om iets te missen op social media
• Constante druk om social media te checken

Veranderen wij door social media?

Roeland Dietvorst denkt dat wij veranderen door het gebruik van social media. Het valt hem op dat mannen die veel selfies plaatsen meer psychopathische trekjes kunnen vertonen. Denk bijvoorbeeld aan narcisme. Er is onderzoek gedaan naar facebookgebruik en hoe complimentjes het beloningscentrum activeren. Mensen die gebruik maken van Facebook zijn sterker op zoek naar complimentjes.

Gelukkig worden we volgens Roeland Dietvorst niet minder sociaal door social media. Wanneer je online een groot netwerk hebt ben je vaak ook in het echte leven sociaal. We gebruiken op social media dezelfde hersendelen als in het echte leven.

Doordat wij constant nieuwe informatie binnenkrijgen is onze informatieverwerking ook veranderd. We kunnen ons bijvoorbeeld minder goed concentreren op lange teksten. Bepaalde denkbeelden kunnen ook versterkt worden door social media. Een andere invloed van social media is, volgens Roeland Dietvorst, dat we kwaliteit van informatie niet zo goed meer kunnen beoordelen.