Hantavirus: wat is het en hoe kom je eraan?

10.000 toeristen die gedurende de zomer van 2012 hebben overnacht in het Yosemite National Park in Californië lopen het risico dat zij het levensgevaarlijke hantavirus hebben opgelopen. Tot 1 september 2012 zijn er al zes besmettingen vastgesteld en hebben twee patiënten het virus niet overleefd. Het hantavirus is vastgesteld in de tenthuisjes die zich bevinden in Curry Village, een kampeergebied binnen het Yosemite National Park. Iedereen die hier heeft overnacht tussen 10 juni en 24 augustus 2012 loopt het risico met dit levensgevaarlijke virus te zijn besmet.

Hantavirus

Hantavirussen zijn enkelstrengs RNA(ribonucleïnezuur)-virussen en horen tot de familie van de bunyavirussen. Andere bekende RNA-virussen zijn influenza (griep), polio, hepatitis C, SARS en de West Nile koorts.

Bunyavirussen komen in het algemeen voor bij geleedpotigen en knaagdieren, maar enkele virussen uit deze familie kunnen ook planten en/of mensen infecteren. Deze virussen worden door vectoren overgedragen. Met uitzondering van de hantavirussen, worden bunyavirussen overgedragen via een geleedpotige vector zoals de mug, teek of zandvlieg. Deze virussen komen het vaakst voor in de zomer.

Hantavirussen worden overgebracht door verschillende soorten knaagdieren. De overdracht van dit virus vindt voornamelijk plaats door inademing van in de lucht zwevende virusdeeltjes die van knaagdieren afkomstig zijn. De grootste kans op infectie is aanwezig in gesloten ruimten zoals tenten en huizen. Ook aanraking met speeksel en uitwerpselen (braaksel, urine en feces) van knaagdieren kan infectie veroorzaken. Het hantavirus is niet besmettelijk in de betekenis van overdracht van mens op mens. De ziekteverschijnselen zijn onder meer koorts, spierpijn, rugpijn, buikpijn, hoofdpijn, braken, diarree, bloedingneiging, onderhuidse bloedingen, hoesten, kortademigheid, vocht in de longen, longaandoeningen, ernstige bloeddrukverlaging, nierinsufficiëntie, sufheid en circulatoire shock. Tussen de blootstelling en het optreden van de ziekteverschijnselen, de incubatietijd, zit één tot zes weken.

Twee syndromen

Het hantavirus valt uiteen in twee syndromen: de hemorragische koorts met renaal syndroom en het cardiopulmonaal syndroom.

De ziekteverschijnselen van de hemorragische koorts met renaal syndroom zijn koorts, bloedingneiging, lage bloeddruk en nierinsufficiëntie. Het ziekteverloop varieert van mild naar snel dodelijk. Dit syndroom komt voor in Azië en Europa. Hieronder valt onder andere het Puumala virus dat ook in Nederland voorkomt. Ziekteverschijnselen van dit virus zijn koorts, buikpijn, flankpijn, misselijkheid, braken, hoofdpijn, bloedingen van het oogbindvlies en een trage hartslag. Het Puumala virus wordt overgebracht door de rosse woelmuis.

Het cardiopulmonaal syndroom geeft ziekteverschijnselen als een hoge hartslag en een snelle ademhaling in combinatie met ernstige aandoeningen aan de longen. Dit syndroom komt voor in Amerika en is zeer dodelijk.

Geschiedenis en diagnostiek

Het hantavirus is voor het eerst vastgesteld tijdens de Koreaanse Oorlog van 1951 tot 1953. Onder de legertroepen van de Verenigde Naties werden destijds 3.000 mensen ziek, waarvan er 300 stierven. Navajo Indianen zijn ooit tijdens het oogsten van pijnboompitten door het virus besmet geraakt, doordat zij met grote regelmaat in aanraking kwamen met katoenratten die drager van het levensgevaarlijke virus waren. Andere epidemieën met het hantavirius zijn voorgekomen in onder andere Panama, Scandinavië en Rusland.

Om het hantavirus te diagnoticeren zijn serologische testen het belangrijkste middel. Met deze testen wordt er gekeken naar de interactie van antigenen en antistoffen. De aanwezigheid van Immunoglobuline M klasse lichamen of een viervoudige stijging Immunoglobuline G in het bloed zijn bewijzen voor een recente besmetting met het virus.

Maatregelen

Hantavirussen komen op veel plekken ter wereld voor. De knaagdieren die het virus verspreiden worden zelf niet ziek en kunnen maandenlang besmettelijk zijn.

Vermijd contact met knaagdieren en producten die ze besmet kunnen hebben. Let tijdens het schoonmaken ook goed op, omdat virusdeeltjes in de uitwerpselen van knaagdieren tijdens de schoonmaakwerkzaamheden via de lucht verspreid en ingeademd kunnen worden.

Wees alert als je na de eerste verschijnselen van koorts, hangerigheid en hoofdpijn drie tot vier dagen later klachten krijgt van misselijkheid met overgeven en pijn in de buik en rug. Afhankelijk van het type virus kan hierna of herstel optreden of aandoeningen aan de longen of nieren ontstaan.

Tot op heden is er nog geen medicijn tegen het hantavirus uitgevonden en komt 38% van de met het virus besmette patiënten te overlijden. Wel denkt men bij bepaalde ziektegevallen, wellicht de minder ernstige gevallen, positief effect te hebben gehad met het op tijd toedienen van ribavirine en ondersteunende maatregelen als het doen herstellen van de bloeddruk en de nierfunctie.

Hantavirus in de Verenigde Staten tijdens het zomerseizoen van 2012

Tussen 1993 en 2001 raakten er in de Verenigde Staten 587 mensen besmet met het hantavirus, waarvan een derde van de patiënten het virus niet heeft overleefd.

In de zomer van 2012 kan er tussen 10 juni en 24 augustus besmetting met het hantavirus hebben plaatsgevonden in het Yosemite National Park in de staat Californië. De precieze locatie waar het virus is vastgesteld is in de tenthuisjes (vooraf opgezette tenten) van het in het park gelegen kampeergebied Curry Village. De paar honderd tenten staan verspreid door het bos opgesteld. Het hantavirus is overgedragen door de ‘deer mouse’; 20% van deze muizen die in het Yosemite National Park leven zijn drager van het virus.

De autoriteiten hebben inmiddels 2.900 mensen ingelicht over hun mogelijke besmetting met het hantavirus. Jaarlijks verblijven er zo’n vier miljoen toeristen in het park. Tussen 10 juni en 24 augustus 2012 waren dit er 10.000. Van de tot 1 september 2012 vastgestelde ziektegevallen hebben vier van de zes patiënten het virus overleefd.