Protonentherapie: Radiotherapie met gerichte protonstralen

Protonentherapie is een soort uitwendige bestralingsbehandeling (radiotherapie) die een arts inzet om kanker te behandelen. Net als andere soorten radiotherapie doodt protonentherapie kankercellen en wordt de groei van kankercellen geremd. In tegenstelling tot andere soorten radiotherapie die röntgenstraling gebruiken om kankercellen te vernietigen, gebruikt protonentherapie een straal van protonen (speciale geladen deeltjes, minibouwsteentjes voor atoomkernen). Artsen kunnen protonstralen beter richten op een tumor. Het omliggende gezonde weefsel loopt hierdoor minder schade op. Hierdoor kunnen artsen dankzij protonentherapie een hogere dosis straling gebruiken dan dat ze kunnen gebruiken bij gewone radiotherapie (die gebruik maakt van fotonen in plaats van protonen).

• Indicatie van soort radiotherapie
• Praktisch i.v.m. uitwendige bestralingsbehandeling
• Voor de protonentherapie
• Na de procedure
• Bijwerkingen van gebruik van gerichte protonstralen

Indicatie van soort radiotherapie

De arts gebruikt protonentherapie om kankers te behandelen die zich niet hebben verspreid. Omdat deze behandelingsoptie minder schade aan gezond weefsel veroorzaakt, gebruikt de arts protonentherapie vaak bij kankers die zich dicht bij kritieke lichaamsdelen bevinden. Volgende kankers behandelt de arts bijvoorbeeld met behulp van protonentherapie:

• hersenkanker (akoestisch neuroom, hersentumoren bij kinderen)
• hoofd- en halskanker
• kanker in wervelkolom zoals een chordoom (kwaadaardige primaire bottumor) of een chondrosarcoom (botkanker die ontstaat in kraakbeenweefsel)
• longkanker
• lymfestelselkanker
• oogkanker (oogmelanoom, retinoblastoom)
• prostaatkanker

Protonentherapie is verder mogelijk bruikbaar voor de behandeling van andere goedaardige aandoeningen, zoals maculadegeneratie (oogaandoening met vervaging van het centrale gezichtsvermogen).

Praktisch i.v.m. uitwendige bestralingsbehandeling

Protonentherapie gebeurt poliklinisch. De behandeling duurt enkele minuten per dag gedurende een periode van zes tot zeven weken, afhankelijk van het type kanker. De behandeling duurt slechts één tot twee minuten.

Voor de protonentherapie

De arts voorziet een patiënt van een speciaal apparaat dat het lichaam tijdens de behandeling stil houdt. Het gebruikte apparaat hangt af van de locatie van de kanker. Patiënten met hoofdkanker krijgen bijvoorbeeld een speciaal masker. Vervolgens krijgt de patiënt een CT-scan of MRI-scan om het te behandelen gebied precies in kaart te brengen. Tijdens de scan draagt de patiënt het apparaat zodat hij stil blijf liggen. De radiotherapeut gebruikt een computer om de tumor te traceren en de hoeken te schetsen waarop de protonenstralen het lichaam binnenkomen. De technicus plaatst de patiënt in een donutvormig apparaat. Dit draait om de patiënt heen en richt de protonen in de richting van de tumor. Een synchrotron of cyclotron (deeltjesversneller) maakt en versnelt de protonen. Magneten zorgen er dan voor dat de protonen uit de machine gehaald worden en naar de tumor geleid worden. De technicus verlaat de kamer terwijl de patiënt de protonentherapie ondergaat. De patiënt voelt geen ongemak of pijn. Nadat de behandeling is voltooid, keert de technicus terug naar de kamer om de patiënt te helpen bij het verwijderen van het apparaat dat de patiënt in een stille positie heeft gehouden.

Na de procedure

Na protonentherapie is de patiënt in staat om de normale activiteiten te hervatten. Waarschijnlijk moet hij om de drie tot vier maanden terug op bezoek bij de arts voor een vervolgonderzoek.

Bijwerkingen van gebruik van gerichte protonstralen

Protonentherapie gaat mogelijk gepaard met bijwerkingen, maar deze zijn meestal milder dan wanneer de arts radiotherapie met röntgenstraling gebruikt, omdat protonentherapie minder schade aan gezonde weefsels veroorzaakt. De bijwerkingen hangen af van het te behandelen gebied, maar bestaan mogelijk uit:

• hoofdpijn
• mond-, eet- en verteringsproblemen
• pijn rond het lichaamsdeel dat wordt behandeld
• roodheid van de huid
• tijdelijk haarverlies in het stralingsgebied
• vermoeidheid / kankervermoeidheid