Bijnieruitputting of burn-out

Bijnieruitputting wordt ook wel een burn-out genoemd. Het wordt veroorzaakt door stress, iets waar we de laatste tijd veel vaker aan blootgesteld worden. Het komt bij alle lagen van de bevolking voor, maar het meest bij mensen die onder grote werkdruk staan of veel meemaken in het leven. Bij een bijnieruitputting wordt er te weinig cortisol geproduceerd. Dit veroorzaakt diverse klachten en symptomen. Behandeling gebeurt via de GGZ.

Wat zijn de bijnieren?

De bijnier is een klein orgaan van ongeveer 1 centimeter dik en bevindt zich op de nieren. Het bijniermerg is verantwoordelijk voor de productie van de hormonen adrenaline en noradrenaline. De bijnierschors produceert corticosteroïden. Deze hormonen werken ontstekingsremmend en remmen ziektekiemen af. Cortisol is een corticosteroïde en wordt ook geproduceerd door de bijnierschors. Dit hormoon regelt ons dag-en nachtritme, de spijsvertering en speelt een belangrijke rol in onze afweer.

Bijnieruitputting en cortisol

We horen wel eens dat cortisol een rol speelt bij bijnieruitputting oftewel een burn-out. Vaak weten we niet hoe dit precies met elkaar in verband kan worden gebracht. Eerder al is gezegd dat cortisol wordt geproduceerd door de bijnierschors. Dit hormoon wordt vooral in grote hoeveelheden geproduceerd wanneer we onder invloed van stress staan. Bij stress komen de hormonen adrenaline en noradrenaline vrij, die worden geproduceerd door de bijnierschors. Deze hormonen maken ons alert en klaar om te vechten of te vluchten. De invloed van deze vrijgekomen hormonen merk je ook duidelijk in je lichaam: je staat letterlijk stijf van de spanning. Cortisol zorgt ervoor dat er energie kan worden aangemaakt in de vorm van glucose vanuit aminozuren. Cortisol werkt dus nauw samen met adrenaline en noradrenaline. Cortisol is daarom één van de stresshormonen.

Cortisoltest

Een bijnieruitputting ontstaat doordat je te lang en te vaak onder stress staat. De hormonen raken uit balans en de bijnieren raken uitgeput. Hierdoor wordt er te weinig cortisol aangemaakt. Dit heeft allerlei vervelende klachten als gevolg. De symptomen zijn in het begin nog niet duidelijk herkenbaar, maar zullen naarmate de tijd verstrijkt steeds duidelijker worden en de gezondheid zelfs in gevaar gaan brengen. Een cortisoltest meet de hoeveelheid cortisol die in het lichaam aanwezig is. De test wordt uitgevoerd door speeksel af te nemen. Ook kan er bloed worden afgenomen. De test kan in het ziekenhuis worden afgenomen, door de huisarts en soms ook via elders, bijvoorbeeld bij een praktijk voor preventieve geneeskunde.

Herkennen van een burn-out

Mensen die overwerkt zijn, krijgen vaker een burn-out. In principe wordt een burn-out ook vaak met werk in verband gebracht. Toch kan dit ook ontstaan door andere vormen van stress zoals een echtscheiding, de dood van een geliefde, angst, teveel sporten, chronische ontstekingen, grote verwondingen, slecht slapen of een verstoord dag-en nachtritme. Een burn-out of bijnieruitputting ontstaat niet zomaar maar is een sluipend proces. Vaak gaan er weken tot maanden overheen, soms zelfs jaren. De volgende symptomen horen bij een typische bijnieruitputting:

• Vermoeidheid, vermoeid wakker worden
• Zin in cafeïne, zout en zoet voedsel
• Zin in koolhydraten zoals pasta en brood
• Laag libido
• Moeite met het geheugen en concentratie
• Depressieve gevoelens, neerslachtig, prikkelbaar
• Weinig energie, zowel lichamelijk als geestelijk

Het zijn meestal de mensen die heel hard werken en blijven doorgaan, die de meeste kans op een bijnieruitputting krijgen.

Behandeling en vergoeding

Sinds 2012 wordt een bijnieruitputting niet meer zomaar vergoed vanuit de zorgverzekering. Pas wanneer het om langdurige klachten gaat, langer dan zes maanden, wordt de behandeling vergoedt vanuit de basisverzekering. Een bijnieruitputting valt onder de aanpassingsstoornissen. Via de huisarts is hulp aan te vragen.

Behandeling bestaat meestal uit gedragstherapie,waardoor de klachten af zullen nemen. Het lichaam en de geest komt dan meer tot rust. Daarnaast zal de denkwijze en de werkwijze aangepast moeten worden. Ook zullen bepaalde vaardigheden aangeleerd moeten worden. Negatieve gedachten moeten omgezet worden in positieve gedachten, omdat negativiteit in het leven de klachten alleen maar zullen verergeren of in stand zullen houden. De meeste mensen komen bij het GGZ terecht. Deze kunnen goede hulp bieden. Behandeling kan soms enige tijd in beslag nemen. De meeste patiënten blijven tijdelijk thuis van hun werk, omdat de normale werkzaamheden niet meer uitgevoerd kunnen worden. Tijdens en na de behandeling is het belangrijk om met de werkgever in contact te blijven en deze te betrekken in het behandelproces. De werkgever kan bekijken hoe een tweede burn-out voorkomen kan worden door de werkdruk te verlagen. Vaak zijn werkgevers bereid een gedeelte van de behandeling mee te betalen om de werkgever zo snel mogelijk terug op de werkvloer te krijgen. Andersom voelen veel werknemers schaamte en durven niet goed toe te geven dat ze te maken hebben met een bijnieruitputting of burn-out. Hierdoor wordt er soms te lang doorgelopen met klachten, waardoor deze verergeren en het herstel ook langer zal duren.