Hersentumor en -kanker: potentieel dodelijk hersengezwel

Onze hersenen sturen alles in het lichaam aan, zodat we kunnen bewegen, praten en bewustzijn hebben. Dagelijks kunnen nieuwe neurologische verbindingen worden aangemaakt, zodat bijvoorbeeld nieuwe gegevens in het geheugen kunnen worden opgeslagen. Daartoe zijn gliacellen de meest essentiële cellen, waaruit de hersenen voor een groot aandeel zijn samengesteld. In dit weefsel kunnen gezwellen tot ontwikkeling komen oftewel gliomen. Wat zijn de verschillende typen hersentumoren, hoe is het te herkennen en wat zijn de gevolgen?

Hersentumor

• Hersens regelen alles!
• Plotseling vreemde klachten
• Invloed van gliacellen
• Mate van voorkomen
• Hersentumoren
• Behandeling en prognose

Hersens regelen alles!

De hersenen sturen via zenuwbanen, prikkels, neurologische impulsen en chemische of hormonale stoffen het lichaam aan. Het zorgt ervoor dat we goed kunnen voortbewegen, waarnaast lichaamsprocessen vol automatisch verlopen. Bovendien geven de hersenen ons cognitiviteit, waarmee we kunnen nadenken, redeneren, problemen oplossen en gegevens opslaan. Het orgaan staat aan de basis van de mens en hoe we ons van dieren onderscheiden. Het brein bestaat voor een groot deel uit gliacellen en deze zijn extra gevoelig voor vrije radicalen, waardoor kanker tot ontwikkeling kan komen. Welke verschillende soorten hersentumoren zijn er en wat zijn de klachten?

Plotseling vreemde klachten

Indien er sprake is van een tumor of kanker in de hersenen, dan kan het grote invloed uitoefenen. Het gaat er echter om in welke hersenregio er sprake van is. Gaat het om de voorhoofdskwabben dan worden de cognitieve en neurologische eigenschappen van de mens aangetast. Betreft het de hersenstam dan wordt de basisaansturing van het lichaam benadeeld, zoals motoriek of ademhaling. Gaat het daarentegen om de hypofyse dan raken de basishormonen van het lichaam ontregeld, waardoor uiteenlopende klachten ontstaan. Verschillende vormen kunnen leiden tot krachtsverlies, oog- met hoofdpijn, evenwichtsproblemen, brabbelen, duizeligheid, aangetaste persoonlijkheid, soms stuiptrekkingen en/ of verwardheid (lit.1). De invloed van die klachten worden met de tijd steeds omvangrijker, waardoor de persoon in toenemende mate minder goed functioneert.

Invloed van gliacellen

Een groot deel van de hersenen is opgebouwd uit gliacellen. Deze zijn van essentieel belang voor de werking van het brein, omdat het de hersenstructuur ondersteunt en onderlinge neutronen uit elkaar kan houden. Het zorgt voor een goede werking van myeline en axon van de zenuwen, zodat prikkels goed kunnen worden verstuurd of ontvangen. Daarnaast geven gliacellen aan waarlangs nieuwe zenuwbanen moeten gaan lopen, waarnaast het ook een belangrijke energieleverancier voor cellen is (lit.2). Het ligt ten grondslag aan de neurologische ontwikkeling met groei van het brein, de cognitiviteit, leren, oordelen, geheugen en ons bewustzijn. Het overgrote deel van de hersenen bevatten gliacellen en daarmee vormt het ook een zeer gevoelig onderdeel. Indien er een tumor ontstaat, is de kans groot dat het om een glioom gaat.

Mate van voorkomen

Waarom men het krijgt is tot dusver onduidelijk. Soms kan het genetisch bepaald zijn, maar het kan ook spontaan tot ontwikkeling komen. Het neurologische weefsel van het brein is zeer gevoelig voor vrije radicalen. Per jaar treft het in ons land circa honderd kinderen op een totaal van circa duizend patiënten. Het gaat vaak om een zeer agressieve tumor/ glioom genoemd glioblastoma multiforme. Tijdige diagnosticering en chirurgisch ingrijpen is noodzakelijk om ernstige tot levensbedreigende situaties te vermijden. Welke verschillende hersentumoren komen zoal voor?

Hersentumoren

De hersenen vormen het meest essentiële onderdeel van ons lichaam, omdat het ons cognitiviteit geeft. Indien er tumoren van toepassing zijn dan heeft het grote gevolgen hebben voor vele lichaamsprocessen. Het is daarbij afhankelijk van de positie en ernst hoeveel invloed het uitoefent. Het kan acuut ernstige problemen geven, maar het kan ook jarenlang gestaag het lichaam benadelen. Er wordt het volgende hoofdonderscheid binnen hersentumoren gemaakt.

Benigne

Tumoren kunnen zowel goedaardig (benigne) als kwaadaardig (maligne) voorkomen. Soms komt het voor dat men een goedaardige variant heeft. Uiteraard is de spanning hoog geweest, echter indien deze variant is geconstateerd dan kan het relatief eenvoudig zonder complicaties worden verwijderd. Het is wel van belang om de tumor uit te schakelen, omdat het wel qua formaat kan toenemen. Het overige hersenweefsel komt namelijk onder druk te staan door de meningioom en kan op die manier veel schade toebrengen.

Glioomgradaties

Gliomen komen in een viertal gradaties voor, waarbij de ernst oploopt van licht tot zeer ernstig en agressief. Daarbij geldt dat de zwaarste categorie ook het meest van toepassing is. De volgende onderverdeling wordt door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aangehouden (lit.3):

• graad 1: Pilocytair astrocytoomPilomyxoid astrocytoom;
• graad 2: Diffuus laaggradig astrocytoomDiffuus laaggradig oligodendroglioom;
• graad 3: Diffuus laaggradig oligo-astrocytoom (meng-glioom);
• graad 4: Glioblastoma multiforme oftewel GBM.

Bij laaggradig gliomen gaat het om subtiele veranderingen in de werking van de persoon. De stemming en het gedrag verandert geleidelijk, waarnaast men af en toe stuiptrekkingen kan krijgen. Daarnaast gaat het om neurologische uitval en veranderde denkpatronen. Dit kan als kleine gliomen traag groeien, waardoor het jarenlang invloed uitoefent en onontdekt blijft. Onbehandeld leidt het uiteindelijk tot GBM en dat is de meest agressieve variant. Hierbij heeft men verlammingsverschijnselen, spraakproblemen zoals brabbelen, aangetast gezichtsvermogen, braken, hoofdpijn, geen gevoel en uitval van een deel van het lichaam. Bij GBM is er meestal sprake van een groot aangetast deel van de hersenen, waarbij ook heftige verdrukkingen optreden. Dit kan eveneens tot bloedingen leiden en uitval van specifieke hersendelen. Deze variant kan potentieel tot een acute dood leiden.

Medulloblastoom

Hierbij is er sprake van een tumor aan het onderste deel van de hersenstam. De basis lichaamsprocessen worden daarbij aangetast, waardoor de motoriek primair wordt benadeeld. Het heeft ook invloed op de stoelgang, urineren, ademhaling en hoe goed men slaapt. Het treft vaak jonge kinderen, waarbij de levensverwachting per geval varieert. Het is afhankelijk van in welk stadium de tumor verkeert, maar ook hoe goed de operatie en chemokuur aanslaan.

Secundaire tumor

Dit is de categorie hersentumoren, welke vanuit een ander deel van het lichaam zijn overgeslagen. Oftewel er is sprake van uitzaaiingen. Hierbij gaat het meestal om ernstige kankergevallen, waarbij de kans op herstel snel afneemt. Let wel deze variant komt vaker voor dan primaire hersenkanker, oftewel er is onderzoek nodig of andere organen eveneens zijn aangetast. In het geval van een primaire hersentumor zal het praktisch nooit uitzaaien naar de rest van het lichaam, terwijl kanker van elders sneller naar het brein migreert.

Hypofysetumor

Een relatief veel voorkomende vergroeiing is hypofysetumor, waarnaast ook aan de hypofyse gerelateerde hersentumoren kunnen worden veroorzaakt. Het heeft praktisch altijd invloed op de aanmaak van hormonen, waardoor hypopituïtarisme of juist een overmatige hormoonaanmaak worden veroorzaakt. Daardoor worden hormoonproducerende organen en klieren te weinig of overmatig geactiveerd met uiteenlopende lichamelijke vage klachten tot gevolg. Hypofysetumor is meestal goedaardig, echter moet wegens de hormonale invloed altijd worden behandeld.

Behandeling en prognose

Goedaardige tumoren kunnen meestal worden verwijderd, zonder dat er complicaties voordoen. Soms kan het wel zijn dat men levenslang bepaalde hormonen moet innemen om lichaamsfuncties optimaal te ondersteunen. In het geval van kwaadaardige kankersoorten hangt het van het stadium als ook de agressiviteit af, wat er allemaal aan gedaan kan worden. Des te eerder wordt ingegrepen, des te beter het uiteraard is. Toch komt het geregeld voor dat hersenkanker zoals bij GBM in een laat en reeds destructieve fase wordt herkend.

Lees verder

• Ewing-sarcoom: maligne bottumor, botpijn bij kind of puber
• Syndroom van Zollinger-Ellison: kleine tumoren dunne darm
• Hersenziekte: een kwart krijgt het, wat zijn de gevolgen?
• Zandloper neuroblastoom: dwarslaesie door wervelkanaalgezwel
• Wat is de kans op overlijden bij verschillende kankertypen?