Veteranenziekte, legionairsziekte

De veteranenziekte of de legionairsziekte is een ziekte van de longen en de luchtwegen. Ze wordt veroorzaakt door de legionellabacterie. Deze bacterie zorgde in 1999 voor een grote uitbraak in West-Friesland, ook wel de legionellaramp genoemd. Er vielen toch veel doden. Gemiddeld sterft 5 tot 25 procent van de patiënten aan de gevolgen van deze ziekte. Symptomen zijn vooral hoesten, koorts en vermoeidheid. Een longontsteking treedt op bij de zware vorm. Veteranenziekte is makkelijk te behandelen met antibiotica. Toch moet voorkomen worden dat er besmetting kan plaatsvinden.

Legionella pneumonia

De veteranenziekte, ook wel legionairsziekte of legionellse genoemd, is een ziekte van de longen en de luchtwegen. Ze wordt veroorzaakt door de bacterie Legionella pneumophila (pneumonia). Deze bacterie komt oorspronkelijk voor in zoetwater en in de bodem. Onder bepaalde omstandigheden vermenigvuldigt de bacterie zich razendsnel. Zo zijn stilstaan water met een temperatuur tussen de 25 en 50 graden ideaal. Vanaf 50 graden vermenigvuldigt de bacterie zich niet meer. Boven de 55 graden sterft de bacterie langzaam. Een biofilm in het water zorgt voor nog betere omstandigheden voor de bacterie. Een biofilm is een slijmlaag dat zich vast heeft gehecht aan een oppervlak. Deze slijmlaag bevat biologisch weefsel dat door bacteriën wordt geproduceerd, en de bacteriën zelf.

Zulke omstandigheden komen veelal voor in drinkwaterleidingen, fonteinen, zwembaden en luchtkoelers. Soms stroomt het water niet voldoende door alle leidingen heen, waardoor het hier en daar stil blijft staan. Een groei van bacteriën, met name de legionellabacterie, is onder ideale omstandigheden dan ook snel te verwachten. Vooral in de zomermaanden, wanneer het water een aangename temperatuur aanneemt, komt de legionellabacterie vaker voor.

Veteranenziekte

Besmetting met de legionellabacterie geschiedt middels het inademen van de bacterie, die zich in het water bevindt. Dit kan gebeuren via de douche. In 1999 brak de veteranenziekte uit op een bloemenbeurs in West-Friesland (Flora). Een bubbelbad was de bron van besmetting. Ook in 1999 overleden vier Belgen na een bezoek aan de Handelsbeurs. Ook nu was een bubbelbad de bron van besmetting. In het Leidse ziekenhuis LUMC waren in 2013 de waterleidingen besmet met de legionellabacterie.

Wanneer er besmetting plaatsvindt, nestelt de bacterie zich in de longen. Er volgt een longontsteking, die bij sommigen een dodelijke afloop heeft. Gemiddeld sterft 5 tot 25 procent aan de veteranenziekte.

Vernoeming

De veteranenziekte is vernoemd naar een groep veteranen (oud-strijders) die in 1967 tijdens een reünie allemaal in een zelfde hotel verbleven. 221 veteranen werden plots ziek, waarvan ruim 15 procent kwam te overlijden. Daarna vonden er diverse uitbraken plaats. In Nederland was de grootste uitbraak in 1999, op de Florabeurs in West-Friesland. Deze uitbraak wordt ook wel de legionellaramp genoemd.

Symptomen

Na besmetting duurt het gemiddeld 2 tot 19 dagen voordat de eerste symptomen optreden. De voornaamste kenmerken zijn hoofdpijn, spierpijn, vermoeidheid, hoesten en koorts. Kortademigheid kan later ontstaan. Ook braken en diarree kan voorkomen. Er is sprake van een longontsteking. In ernstige gevallen worden de longblaasjes aangetast. De longblaasjes zijn verantwoordelijk voor opname van zuurstof. Wanneer de longblaasjes zijn aangetast, zal er weinig tot geen zuurstof kunnen worden opgenomen. De ziekte kan mild verlopen zonder verdere gevolgen, maar verloopt in 5 tot 25 procent van alle gevallen ernstig met dodelijke afloop.

Behandeling

Hoewel de ziekte dodelijk kan aflopen, is zij wel goed te behandelen. Het is belangrijk om bij de eerste symptomen zo snel mogelijk contact op te nemen met een arts. Vermeld hierbij dat er een bezoek is geweest of contact is geweest met mogelijk besmet water. Met de juiste antibiotica is de legionellabacterie goed te bestrijden. Wel kan de patiënt nog enige tijd last hebben van de gevolgen van de ziekte. Ouderen en zieken moeten extra goed en snel behandeld worden, bij deze groep is het risico op overlijden groter.

Voorkomen

Bubbelbaden mogen niet meer getoond worden met water. In de thuissituatie is besmetting met de bacterie bijna niet mogelijk, wanneer de geiser maar meer dan 60 graden Celsius aangeeft. Vanaf deze temperatuur kan de bacterie zich niet vermenigvuldigen en sterft. Vanaf 70 garden sterft de bacterie zelfs direct. Een plantenspuit gevuld met water moet niet op de vensterbank blijven staan, maar geleegd worden. Een tuinslang die in de zon ligt en waarin water blijft staan vormt wel een risico. Wekelijks doorspoelen van doucheleidingen/ waterleidingen met minstens 60 graden of chloor gebruiken in zwembaden verdiend aanbeveling. Bubbelbaden moeten grondig gereinigd worden.

Openbare zwembaden waar niet voldoende wordt gereinigd en gedesinfecteerd vormen een risico. In het buitenland vormen kranen met boven de grond liggende leidingen een risico. Wees hier bedacht op. Een bezoek aan een tentoonstelling waarbij water aanwezig is, vormt tegenwoordig nog maar weinig risico. De gezondheidsinspectiedienst ziet hierop te sinds de legionellaramp.