Wat is een virusinfectie en hoe verloopt die?

Een virusinfectie kan afhankelijk van het type virus een groot aantal ziekten veroorzaken. Virussen zoeken in het menselijk lichaam naar gastheercellen. Het virus hecht zich aan diens celwand en voorziet de cel van zijn DNA. Een gastheercel is dus een cel die het DNA van een virus opneemt. Het virus kan zich in de gastheercel vermenigvuldigen, de cel openbreken en zich via het bloed verder verspreiden. Vaak echter, kan het immuunsysteem de ziekteverwekker vooraf uitschakelen. Dan blijven ons de symptomen bespaard.

Hoe raken virussen in ons lichaam?

Virussen kunnen op verschillende manieren in het menselijk lichaam raken:

• virussen die verantwoordelijk zijn voor verkoudheid en griep worden vaak overgedragen via druppelinfectie (hoesten en niezen). Ze nestelen zich vervolgens in neus of keel;
• ook als gevolg van verwondingen en via voedsel kunnen bepaalde soorten virussen hun weg in het lichaam vinden;
• het HIV-virus dat AIDS veroorzaakt, kan worden overgedragen door onbeschermd geslachtsverkeer of contact met besmette bloedzakken en spuiten.

Het belang van een goed werkend immuunsysteem

Een gezond en goed werkend immuunsysteem kan bepaalde virussen onderscheppen voordat die zich in het lichaam nestelen. Vooral bij virussen die verband houden met aankomende verkoudheden gebeurt dat regelmatig. We krijgen in dat geval niets van de virusinfectie mee omdat er geen symptomen optreden.

Hoe dringt een virus onze cellen binnen?

Heeft een virus eenmaal een gastheercel gevonden, dan begint het proces van infiltratie:

• allereerst hecht het zich aan het celoppervlak;
• daarna versmelt het virusomhulsel als het ware met de celwand;
• vervolgens sluit het virus sluist zijn erfelijke informatie (DNA) door in de cel;
• dat produceert vervolgens nieuwe virussen die uiteindelijk ook weer vrijkomen.

Hoe het immuunsysteem hechting aan de celwand voorkomt

Het immuunsysteem kan voorkomen dat virussen zich aan de celwand hechten

• daartoe bezetten de antilichamen van de immuuncellen de corresponderende receptoren van het virus en blokkeren die;
• reeds geïnfecteerde gastheercellen geven een chemische boodschap aan de omringende cellen af;
• die boodschap remt bij een virusbesmetting de vermeerdering;
• bovendien worden immuuncellen aangetrokken die geïnfecteerde cellen vernietigen.

Behandeling van een virusinfectie

Door een goed werkend immuunsysteem ontdoet het lichaam zich vanzelf van ziekteverwekkers en neemt de virusinfectie af. Een gewone verkoudheid is meestal na hooguit twee weken overwonnen. Een behandeling is daarvoor niet nodig. Medicijnen kunnen alleen maar de symptomen verlichten:

• hoesten;
• een loopneus;
• pijn.

Sommige ziekteverwekkers evenwel kan het lichaam niet alleen bestrijden. Daartoe behoort onder meer het Ebola-virus. Dat vernietigt de cellen zo snel dat het immuunsysteem het niet kan bijhouden.

Welke soorten virussen zijn er eigenlijk?

Wetenschappers maken onderscheid tussen de verschillende soorten virussen. Zij worden ingedeeld op basis van hun verschillende kenmerken en eigenschappen. Anderzijds zijn er virussen die in de regel slechts bepaalde organismen infecteren.

Virussen ingedeeld naar gastheervoorkeur

De verschillende typen virussen zijn meestal gespecialiseerd in bepaalde gastheren. Zowel mensen als dieren, bacteriën en zelfs planten, kunnen worden geïnfecteerd door virussen. Afhankelijk van de betrokken gastheer, worden de virussen dus ingedeeld in corresponderende groepen. De varianten die mensen besmetten, worden menselijke virussen genoemd. Bij de dierlijke virussen onderscheiden we vogelvirussen, varkensvirussen enzovoort. Bij virussen die bacteriën infecteren, spreken we van bacteriofagen of kortweg fagen. Virussen die planten infecteren op hun beurt, worden plantenvirussen of Phytovirussen genoemd.

Kan virus van dier op mens overgaan?
Steeds weer maken ziekteverwekkers zoals het coronavirus de sprong over de soortgrens. Dat was zo met Sars en Mers, en ook het coronavirus dat zich eind 2019 manifesteerde, is van een dier op de mens overgegaan. Het wist zich vervolgens verder te verspreiden en duizenden mensen te besmetten. Steeds weer slagen pathogenen die eigenlijk alleen dieren infecteren erin om soortgrenzen te overschrijden en zich vervolgens wereldwijd te verspreiden.

Indeling op basis van eigenschappen en kenmerken

Behalve de hiervoor genoemde indeling gebaseerd op de voorkeur voor een bepaalde gastheer, worden virussen ook ingedeeld naar eigenschappen en kenmerken en daartoe onderverdeeld in families. Die onderverdeling maken wetenschappers op basis van hun structuur, de wijze van voortplanting en de werking ervan. Op basis van die criteria zijn er momenteel zo’n twintigtal virusfamilies bekend die mensen en dieren kunnen infecteren. Virussen kunnen bovendien worden onderverdeeld op basis van het erfelijk materiaal dat ze in zich dragen.

Hoe lang kan een virus overleven buiten een gastheer?

Geëvalueerde verrichtingen onder andere met betrekking tot de corona-virussen SARS- en Mers, toonden aan dat die virussen bij kamertemperatuur tot negen dagen op een oppervlakte konden overleven en besmettelijk bleven. Gemiddeld overleven ze tussen de vier en vijf dagen. Over het algemeen hangt het erg af van het type virus. Sommige virussen kunnen in stof overleven en blijven stabiel. Anderen sterven onmiddellijk. Sommige soorten virussen kunnen zich goed verspreiden in nevels, andere alleen door het eten van rauw vlees.

Lees verder

• MERS, het gevaarlijke virus uit Saoedi-Arabië
• Bacteriën en virussen, de verschillen