Behandelrichtlijn voor tekenbeten en de ziekte van Lyme

In Nederland komen steeds meer teken voor die besmet zijn met Borrelia burgdorferi. Deze bacterie kan de ziekte van Lyme veroorzaken. Ieder jaar worden naar schatting 1,5 miljoen mensen door een teek gebeten. Ongeveer 25.000 van deze mensen vertonen naderhand symptomen van een besmetting met de Borrelia bacterie. Aangezien de tekenpopulatie sterk groeit, zal dit aantal de komende jaren alleen nog maar oplopen. Onbehandeld kan de ziekte van Lyme ernstige klachten veroorzaken, zoals gewrichtsontsteking, verlamming, pijn en huidaandoeningen. In 2013 is een nieuwe behandelrichtlijn verschenen, gebaseerd op de huidige wetenschappelijke kennis, over het voorkomen en genezen van Lymeziekte.

Wat is de ziekte van Lyme?

Lymeziekte is een infectieziekte, veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi. Deze spiraalvormige bacterie is voor ons immuunsysteem lastig aan te pakken, omdat de bacteriën zich snel kunnen voortbewegen en omdat de bacteriën zich kunnen verstoppen in weefsel waarin het immuunsysteem minder actief is. Het duidelijkste symptoom van een Borrelia infectie is het optreden van een rode cirkelvormige uitslag, vaak binnen twee weken rond de plaats van de tekenbeet. Bij een aantal patiënten verschijnt deze uitslag echter niet terwijl zij toch besmet zijn. In dat geval treden vaak later pas verschijnselen op, zoals griepachtige klachten, zwelling van tepel of oorlel, of andere niet specifieke symptomen. De bacterie verplaatst zich in het lichaam vooral naar zenuwweefsel, gewrichten, de huid en soms het hart. Patiënten met deze “late Lymeziekte” kunnen zenuwuitval, gewrichtsklachten, huidaandoeningen of hartritmestoornissen krijgen.

Hoe wordt de ziekte van Lyme overgedragen?

De ziekte van Lyme wordt overgedragen door teken die de Borrelia bacterie bij zich dragen. Deze teken bevinden zich vooral in bosgebieden en laag struikgewas maar ook in tuinen. Ze zuigen bloed bij kleine dieren en vogels die mogelijk besmet zijn en kunnen de bacterie naderhand op de mens overdragen door ze te bijten. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 20% van de teken in Nederland besmet is met Borrelia. Bij de beet van een besmette teek wordt de bacterie echter niet altijd overgedragen. Gemiddeld leidt 3% van de tekenbeten tot het optreden van symptomen van Lymeziekte. Hoe langer de teek zich in de huid vastbijt, hoe groter de kans op overdracht van de bacterie. Als de teek binnen 24 uur na de beet verwijderd wordt, is de kans op Lymeziekte klein.

Hoe wordt de ziekte van Lyme vastgesteld?

De diagnose Lymeziekte wordt gesteld op basis van de ziektegeschiedenis, symptomen en testresultaten. Als een patiënt die gebeten is door een teek een rode ringvormige uitslag krijgt, is dat een duidelijk bewijs voor een Borrelia infectie. Zonder geschiedenis van een tekenbeet en huiduitslag, kan de diagnose gesteld worden op basis van bloedtesten. Deze testen zijn gebaseerd op de immuunreactie van het lichaam tegen de Borrelia bacterie. Afhankelijk van het laboratorium worden verschillende testen gebruikt, ieder gericht tegen specifieke eigenschappen van de bacterie. Helaas zijn de testen niet erg betrouwbaar en betekent een negatieve uitslag niet altijd dat je de ziekte ook echt niet hebt. Dit komt onder andere omdat niet iedereen een (voldoende) immuunreactie tegen de Borrelia bacterie vertoont. Vooral in het begin van de ziekte kunnen deze testen slechts ongeveer 50% van de besmettingen opsporen. In een later stadium van Lymeziekte zijn de bloedtesten een stuk betrouwbaarder (meer dan 98%). Daarnaast kan ook hersenvocht getest worden om de diagnose met meer zekerheid te onderbouwen.

Wat kun je doen tegen de ziekte van Lyme?

In 2013 is de behandelrichtlijn voor artsen over Lymeziekte herzien en aangepast aan de kennis van nu. De richtlijn bevat aanbevelingen over het voorkomen en genezen van de ziekte van Lyme.

Voorkom tekenbeten

Uiteraard is het vermijden van tekenbeten de beste manier om Lymeziekte te voorkomen. Loop tijdens het tekenseizoen (van maart tot november) niet met blote benen door dichte begroeiing of hoog gras, maar blijf zoveel mogelijk op de paden en draag bedekkende kleding.

Controleer op tekenbeten

Controleer je hele lichaam na een bezoek aan de natuur (ook je eigen tuin!) nauwgezet op teken, zodat je er in het geval van een beet snel bij bent. Bedenk wel dat teken zich over het lichaam kunnen bewegen voordat zij toehappen, dus een tweede controle enige tijd later is geen overbodige luxe.

Verwijder een teek zo snel mogelijk

Mocht je tijdens de controle een teek aantreffen, verwijder deze dan zo snel mogelijk. Dat kan het beste met een pincet of tekentang. Probeer de teek dicht bij de huid vast te pakken en het lijfje niet te pletten. Het is niet erg als er een klein stukje teek achterblijft in de huid, zolang de kop (met speekselklieren) en het lijfje maar verwijderd worden. Houd daarna de plek van de tekenbeet nog enkele maanden goed in de gaten om te zien of er zich een rode kring ontwikkelt.

Ga naar je huisarts bij tekenbeten ouder dan 24 uur

Vind je een teek en is je laatste bezoek aan de natuur langer dan 24 uur geleden, ga dan altijd zo snel mogelijk naar je huisarts. Nieuw in de behandelrichtlijn is de aanbeveling om in dat geval preventief een eenmalige dosis antibioticum te slikken, liefst binnen 72 uur het verwijderen van de teek, aangezien dit het risico op Lymeziekte verkleint. Maar ook als er meer dan 72 uur verstreken zijn sinds het verwijderen van de teek kun je het beste met je huisarts overleggen of een antibioticum wellicht nog zinvol is. Houd ook in dit geval de plek van de tekenbeet nog enkele maanden in de gaten om te zien of er uitslag optreedt.

Ga naar je huisarts bij huiduitslag

Mocht je een rode cirkelvormige uitslag krijgen, ga dan onmiddellijk naar je huisarts voor een meerdaagse antibioticumkuur. Dit advies geldt ook als de huiduitslag optreedt terwijl je geen tekenbeet gezien hebt of als de teek binnen 24 uur verwijderd is. Ook dan kan er een Borrelia besmetting zijn opgetreden. De huisarts zal bekijken of een bloedtest nodig is om de infectie vast te stellen, of dat er zonder uitstel begonnen moet worden met een antibioticumkuur. De kans op volledige genezing is namelijk het grootst in de beginfase van de ziekte.

Behandeling met antibioticum

Ook als je geen teek en huiduitslag opgemerkt hebt, kun je toch besmet zijn met de Borrelia bacterie. Je komt daar vaak pas achter als er zich symptomen van “late Lymeziekte” voordoen. De aanbevolen behandeling is in dat geval een zware en langdurige behandeling met antibioticum. Helaas kunnen daarmee niet altijd alle klachten verholpen worden. In sommige gevallen kan de infectie wel genezen, maar heeft de bacterie al voor blijvende schade in het lichaam gezorgd.

Werk mee aan onderzoek

Tot slot kun je meehelpen aan meer onderzoek naar tekenbeten en de ziekte van Lyme, zodat in de toekomst de diagnose vroegtijdig en beter gesteld kan worden en alle patiënten sneller de juiste behandeling krijgen. Ben je gebeten door een teek en wil je meewerken? Lees dan wat je kunt doen op Tekenradar.nl.