Hersenvlies- en hersenontsteking

De bacteriële meningitis, in de volksmond beter bekendonder de term nekkramp, is een ziektebeeld dat zo nu en dan in (beperkte) epidemieën de kop opsteekt. Vaak gaat het in die gevallen ook gepaard met een of meer ziekten met dodelijke afloop.Ondanks de antibiotica is de meningitis nog altijd een gevaarlijke ziekte. De meest voorkomende verwekker is de meningokok, de Haemophilus influenzae en de Streptococcus pneumoniae komen echter ook relatief frequent voor.

Hersenvlies- of hersenontsteking

De bacteriële meningitis, in de volksmond beter bekendonder de term nekkramp, is een ziektebeeld dat zo nu en dan in (beperkte) epidemieën de kop opsteekt. Vaak gaat het in die gevallen ook gepaard met een of meer ziekten met dodelijke afloop.
Ondanks de antibiotica is de meningitis nog altijd een gevaarlijke ziekte. De meest voorkomende verwekker is de meningokok, de Haemophilus influenzae en de Streptococcus pneumoniae komen echter ook relatief frequent voor.

Het klinisch beeld verschilt niet veel en bij de bespreking van het ziektebeeld wordt daarom uitgegaan van een besmetting met de meningokok. De meest voorkomende verwekker van nekkramp is Neisseria meningitidis.


Symptomen
De incubatietijd is kort, meestal slechts enkele dagen.
De ziekte begint acuut met hoofdpijn, koorts, misselijkheid en braken. Daarnaast zijn er soms convulsies (spierschokken) aanwezig en is het bewustzijn gestoord. Druk op hersenzenuwen kan aanleiding geven tot tijdelijke of blijvende uitvalsverschijnselen. Het meest bekende verschijnsel bij meningitis is de nekkramp.
Door een prikkeling vanuit de hersenen treedt er een kramptoestand op van de nekspieren waardoor het hoofd in een achterovergebogen stand staat.
Soms verloopt het ziektebeeld veel minder acuut en duurt het enige dagen voordat zich wat duidelijker verschijnselen van een meningitis ontwikkelen.
Liquor cerebrospinalis-onderzoek (onderzoek van het hersenvocht) levert een duidelijk bewijs voor het bestaan van een infectie.

Behandeling
Door toedienen van penicilline verdwijnen de symptomen vrij snel. Indien hiermee optijd wordt begonnen geneest de ziekte meestal zonder restverschijnselen.

Complicaties
Een meningokokkensepsis (zich uitend met koorts, sufheid, algehele malaise en bloedinkjes in de huid; al dan niet met shockverschijnelen) is een ernstige, soms dodelijke complicatie.
Het wordt ook wel het syndrooom van Waterhouse-Friderichsen genoemd. Bij een vermoeden op het bestaan van deze complicatie moet snel een behandeling worden ingsteld die in eerste instantie gericht is op infectie- en shockbestrijding en toediening van corticosteroïden.
Hydrocephalus (waterhoofd), doofheid en 'achterlijkheid' zijn complicaties die vooral kunnen optreden bij jonge kinderen. Otitis media acuta (infectie van het middenoor), artropathieën (gewrichtsaandoening) en een purulente arthritis (bacteriële gewrichtsontsteking) zijn eveneens in het verloop van dit ziektebeeld beschreven.

Preventie
Vaccinatie tegen groep-A-meningokokken en groep-C-meningokokken is inmiddels mogelijk. Vaccinatie tegen groep-C-meningokokken is gezien de ernst van het ziektebeeld opgenomen in het rijksvaccinatieprogramma. De meningokokkenmeningitis komt het meest voor bij kinderen van 0-4 jaar, bij wie de natuurlijke weerstand veel zwakker is dan bij volwassenen.