Alert op Q-koorts

Q-koorts is een infectieziekte die mensen kunnen overkrijgen van dieren (vooral van melkgeiten en melkschapen). De bacterie wordt overgedragen via de lucht, dus zonder direct contact tussen mens en dier. Hoewel tot 2007 in Nederland jaarlijks ongeveer 10 mensen Q-koorts kregen, is dat aantal de laatste jaren sterk toegenomen. In 2009 vielen door deze ziekte ruim 2.300 slachtoffers, vooral in de provincies Noord-Brabant, Limburg, Utrecht en Gelderland.

Verklaring van de betekenis van het woord

De bacterie die de Q-koorts veroorzaakt, is de Coxiella burnetii. Lang was deze bacterie onbekend. De letter Q in Q-koorts komt dan ook van het woord 'query', het Engelse woord voor vraagstuk of vraagteken.

Huisartsen alerter op Q-koorts

Informatievoorziening

In het begin wisten de huisartsen niet voldoende over Q-koorts om mensen gerust te stellen of om te zeggen wat er zou gaan gebeuren. Wel ging men zich zo snel mogelijk in het onderwerp verdiepen, zodat er een goed onderbouwde diagnose gesteld kon worden en patiënten snel en juist behandeld konden worden. Over Q-koorts zijn lezingen gegeven, Daarnaast verzorgt zowel het Nederlands Instituut voor infectieziekten (RIVM) als de GGD voor de nodige informatie. Hierdoor zijn de artsen vaak veel alerter op deze ziekte. Ze prikken vaker bloed om te onderzoeken of iemand de Q-koorts bacterie heeft. Door middel van dat bloedonderzoek wordt ook duidelijk of iemand de bacterie in het verleden heeft gehad, maar nu niet meer.

Symptomen van de ziekte

Vooral wanneer iemand :

• zwanger is en in een gebied woont of in een gebied op bezoek is geweest waar Q-koorts voorkomt;
• een hartklepafwijking heeft of in het verleden een hartoperatie heeft gehad;
• een afweerstoornis heeft (bijvoorbeeld door kanker of door medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken)

en koorts

• met hoofdpijn;
• hoesten;
• spierpijn.

is het advies om naar de huisarts te gaan. De huisarts kan bepalen of bloedonderzoek nodig is.

Behandeling

Personen met Q-koorts of mensen die denken dat ze Q-koorts hebben, kunnen bij elke huisarts terecht. Een patiënt met Q-koorts krijgt dezelfde antibiotica als bij veel andere bacteriële infecties, maar dan niet één week één keer per dag, maar twee weken twee keer per dag. Dat is omdat de Q-koorts bacteriën zich in cellen verstoppen, waardoor ze moeilijk te pakken zijn. Momenteel wordt meer dan de helft van de besmette personen helemaal niet ziek en mensen die wel klachten hebben, krijgen meestal griepachtige verschijnselen, koorts en heftige hoofdpijn. De meeste patiënten hebben er zo weinig last van dat ze niet eens naar de huisarts gaan. Het gros van de besmette personen worden zonder behandeling binnen één of twee weken helemaal beter.

Ziekte overdragen

De meeste mensen lopen Q-koorts op tijdens de lammerperiode van geiten en schapen door het inademen van lucht waar de bacterie in zit. Ofschoon deze ziekte niet kan worden overgedragen van mens op mens via dagelijkse contacten of via de lucht , kan het wel overgaan van moeder op kind door middel van borstvoeding. In theorie bestaat de mogelijkheid dat Q-koorts kan worden overgedragen via bloedtransfusie maar in Nederland zijn daar geen aanwijzingen voor, temeer daar in ons land sedert het voorjaar van 2009 bloed van donoren op deze ziekte wordt getest.

Complicaties

Longontsteking

Slechts een deel van de patiënten met deze ziekte in Nederland krijgt longontsteking of een andere complicatie. Q-koorts wordt bij hooguit één op de dertig patiënten chronisch. Chronische Q-koorts komt het meest voor bij:

• patiënten met een afweerstoornis;
• hartpatiënten;
• zwangeren.

Opmerking
Bij chronische Q-koorts is vaak jarenlange behandeling nodig.

Controle

Sommige patiënten moeten elke drie maanden naar het ziekenhuis voor controle, juist omdat een klein deel van de patiënten chronische Q-koorts kan krijgen. Dan wordt er bloedonderzoek gedaan. Het kan voorkomen dat bij het eerste bloedonderzoek alles goed is, maar dat bij de tweede keer een verhoogde afweer tegen de Q-koorts-bacterie blijkt. Dat is dan een aanwijzing dat de bacterie nog in het lichaam zit. Vaak blijkt uit de onderzoeken dan toch dat er niets uitkomt. De artsen willen alles uitsluiten, vooral als er geen DNA van de Q-koorts-bacterie in het bloed te vinden is. Men weet namelijk niet of een verhoogde afweer misschien juist goed is. Ontdekt is dat de bacterie gaat zitten op iets kunstmatigs in het lichaam: een kunstklep van het hart bijvoorbeeld.

Langdurige vermoeidheid

Met de diagnose 'Q-koorts' gaat veel angst gepaard. Dat komt omdat in de media veel gewag wordt gemaakt van langdurige vermoeidheid. Echter uit onderzoek blijkt dat bij één op de twee of drie patiënten die in ernstige mate Q-koorts hebben gehad, een jaar later nog serieuze vermoeidheidsklachten bestaan. Zij kunnen daar echt uitgeschakeld door raken. Bij ernstige en aanhoudende vermoeidheid kan de patiënt worden doorverwezen naar bijvoorbeeld het Jeroen Bosch ziekenhuis in Den Bosch. Deze vermoeidheid is niet te behandelen, maar zal uiteindelijk wel verdwijnen.