Mastitis: borstontsteking symptomen, oorzaak en behandeling

Mastitis of borstontsteking komt vaak voor onder borstvoedende vrouwen. Mastitis of borstontsteking symptomen bestaan uit een pijnlijke harde plek in de borst, een rode huid en pijn. Bij mastitis kan je je ook snel heel erg ziek gaan voelen. Borstontsteking of mastitis komt vrij vaak voor bij vrouwen die borstvoeding geven. Borstontsteking kan echter ook voorkomen bij vrouwen die geen borstvoeding geven. In de meeste gevallen wordt een borstontsteking veroorzaakt door bacteriën. Dit kan worden behandeld met antibiotica, waarmee de klachten binnen enkele dagen afnemen. Je kunt in deze periode gewoon doorgaan met het geven van borstvoeding. Een beginnende borstontsteking of dreigende borstontsteking is te herkennen doordat een deel van de borst rood en warm wordt en als je erop duwt is het gevoelig. Ook kun je je bij een borstontsteking of mastitis grieperig en moe voelen, koorts en pijnlijke spieren hebben en last hebben van hoofdpijn.

• Wat is een borstontsteking of mastitis?
• Oorzaak van mastitis
• Mastitis bij borstvoeding
• Niet aan borstvoeding gerelateerde mastitis
• Borstontsteking of verstopte melkgang?
• Borstontsteking symptomen
• Complicaties bij vrouwen: abces in de borst
• Wanneer huisarts inschakelen?
• Diagnose en onderzoek
• Borstontsteking behandeling
• Zelfzorg
• Medische zorg
• Prognose mastitis
• Preventie

Wat is een borstontsteking of mastitis?

Borstontsteking of mastitis betreft een in veel gevallen acute ontsteking van het klierweefsel in de borst. Borstontsteking komt vooral voor bij moeders die borstvoeding geven. Het treedt meestal op binnen de eerste paar weken dat borstvoeding gegeven wordt. Het blijkt dat maar liefst 10 tot 33% van de vrouwen die borstvoeding geven, wordt getroffen door mastitis.

Oorzaak van mastitis

De meeste ontstekingen worden veroorzaakt door bacteriën, vaak betreft het de staphylococcus aureus. Deze boosdoener kan in het klierweefsel terechtkomen via de melkgangen, via het bloed of via tepelkloven. Via de beschadigde huid van de tepel kan een bacterie de borst binnendringen.

Mastitis bij borstvoeding

Mastitis komt vooral bij vrouwen in de eerste weken na de bevalling of later in de periode van borstvoeding voor. Dit wordt 'puerperale mastitis' genoemd. Voor vrouwen die borstvoeding geven, kan het melkkanaal geblokkeerd zijn. Hierdoor blijft de melk in de borst aanwezig (melkstase) wat een borstweefselontsteking veroorzaakt. Tepelkloven als gevolg van het geven van borstvoeding kunnen ervoor zorgen dat bacteriën een infectie veroorzaken. De bacteriën die vaak een infectie veroorzaken, worden normaal gevonden op de huid, zelfs wanneer er geen infectie plaatsvindt. Als de bacteriën in het borstweefsel terechtkomen, kunnen ze zich zeer snel vermenigvuldigen en pijnlijke symptomen veroorzaken.

Niet aan borstvoeding gerelateerde mastitis

Mastitis treft ook andere personen (non-puerperale mastitis). Het kan hierbij gaan om vrouwen die geen borstvoeding geven, en zeer zelden treedt het op bij mannen of kinderen. Vooral vrouwen met een verzwakt immuunsysteem zijn de klos. Het kan ook optreden bij vrouwen die reeds een chirurgische verwijdering van een gezwel met radiotherapie hebben gekregen en vrouwen met diabetes. Soms treedt mastitis op in combinatie met inflammatoire borstkanker, een zeldzame en agressieve vorm van borstkanker. Een borstweefselontsteking kan af en toe optreden als complicatie bij bof. Na een tepelpiercing kan soms ook een borstontsteking ontstaan.

Borstontsteking of verstopte melkgang?

Vrouwen die borstvoeding geven, kunnen last krijgen van een ontstoken melkgang. In de borsten zitten kanaaltjes die van het melkklierweefsel naar de tepel lopen, de zogeheten 'melkgangen'. Hierdoor stroomt de melk als een vrouw borstvoeding geeft. Vaak begint een borstontsteking met een verstopt melkkanaaltje. Hierdoor raken het melkkanaaltje en de melkklieren achter de verstopping overvol. De druk wordt steeds hoger en de melk lekt vervolgens weg in het borstweefsel, als gevolg waarvan een ontsteking kan ontstaan. Hierdoor ontstaat een pijnlijk enigszins verharde, warme plek in de buurt van de tepel. Verstopte melkkanaaltjes verdwijnen bijna altijd spontaan (dus zonder behandeling) binnen 24 tot 48 uur nadat ze zijn opgetreden. In sommige gevallen raakt een verstopt melkkanaaltje geïnfecteerd en ontwikkelt zich een mastitis. Dus sommige gevallen van mastitis ontwikkelen zich als een complicatie van een geblokkeerde melkgang, maar het kan ook optreden zonder voorafgaande blokkade.

Niet goed leegdrinken van de borst
Een verstopt melkkanaaltje komt meestal voor door het niet regelmatig en voldoende legen van de borst doordat je baby de borst niet goed leegdrinkt, bijvoorbeeld doordat hij steeds op dezelfde plaats de borst indruk of doordat de tijd tussen twee voedingen te lang is. Allerlei mechanische oorzaken kunnen ook een verstopte melkkanaal tot gevolg hebben, zoals een te strakke beha of knellende kleding.

Borstontsteking symptomen

Borstontsteking doet zich meestal voor aan één borst en je herkent het aan de volgende symptomen:

• bij een beginnende of dreigende borstontsteking wordt een deel van de borst rood en warm en als je erop duwt is het gevoelig;
• als de infectie doorzet, wordt de zwelling pijnlijk, je krijgt koorts en voelt je ziek (griepachtige symptomen);
• je ervaart pijn bij het voeden;
• een pijnlijke, harde knobbel in de borst;
• tepelafscheiding met pus;
• de aangedane borst voelt warm aan en is gevoelig;
• jeuk;
• pijn of een branderig gevoel tijdens de borstvoeding;
• roodheid van de huid in een wigvormig patroon;
• vergrote lymfeklieren in de oksel of dikke lymfeklieren in de hals;
• moeheid en hoofdpijn kunnen ook optreden bij een borstontsteking.

Complicaties bij vrouwen: abces in de borst

Soms ontstaat er een borstabces. Een abces is een holte gevuld met pus. Symptomen van een borstabces zijn hevige pijn, zwelling en roodheid van de borst en onderhuids kan er een pijnlijke knobbel aanwezig zijn. Als het abces diep in de borst zit, dan kan het zijn dat je deze niet kunt voelen. Er kan afscheiding uit de tepel komen. Voorts heb je vaak last van aanhoudende koorts en er treedt geen verbetering op van de symptomen binnen 48-72 uur.

Wanneer huisarts inschakelen?

Indien het proces toch doorzet en je koorts krijgt boven de 38,5 graden Celsius, neem dan contact op met je huisarts. Waarschijnlijk krijg je van de huisarts een antibioticum voorgeschreven dat samengaat met borstvoeding. Denk eraan dat doorvoeden aan beide borsten goed en noodzakelijk is. Wanneer je plotsklaps stopt met het geven van borstvoeding, blijft de melk in de borsten wat de ontsteking verergert. Ook het risico op een borstabces wordt daarmee vergroot.

Diagnose en onderzoek

Lichamelijk onderzoek
De diagnose van mastitis of borstontsteking kan meestal worden gesteld op basis van een lichamelijk onderzoek.

Echografie
Als het onduidelijk is of een massa het gevolg is van een abces of een vaste massa, zoals een tumor, kan een echografie worden uitgevoerd. Een echografie kan ook nuttig zijn om onderscheid te maken tussen een eenvoudige mastitis en een abces of bij de diagnose van een abces diep in de borst. Als er een abces wordt vastgesteld, zal aspiratie of chirurgische drainage volgen, en antibiotica.

Kweek
Een cultuurkweek kan worden genomen van moedermelk of materiaal dat uit een abces is opgezogen via een injectiespuit, om vast te stellen welke bacterie de infectie veroorzaakt. Deze informatie kan helpen bij het bepalen welk antibioticum voorgeschreven moet worden. Vaak is Staphylococcus aureus de boosdoener.

Mammografie
Bij niet borstvoedende vrouwen met mastitis, of degenen die niet reageren op de behandeling, kan een mammogram of borstbiopsie nodig zijn. Dit om borstkanker uit te sluiten.

Borstontsteking behandeling

Zelfzorg

Probeer allereerst een borstontsteking te voorkomen door goede hygiëne te betrachten als je borstvoeding geeft. Was je handen en verzorg je tepels goed en houd ze goed schoon. Een beginnende borstontsteking kun je vaak nog in de kiem smoren door de baby altijd eerst aan de aangedane borst te leggen en ervoor te zorgen dat deze goed leeggedronken wordt. Als de baby de pijnlijke kant niet voldoende heeft geleegd, dan doe je er verstandig aan om af te kolven. Is de borst pijnlijk, koel dan de borst met koude kompressen. Deze verlichten de pijn en bevorderen de genezing. Let er wel op dat voordat je de baby weer gaat voeden, je de borsten weer goed warm maakt. Doe dit met een warme douche of maak je borst warm met kompressen. Dit zorgt ervoor dat de melkkanaaltjes beter opengaan. Je baby kan de borst daardoor gemakkelijker leegdrinken. Tijdens de voeding zelf kun je de borst masseren van de buitenkant richting de tepel. Hierdoor wordt de melk de goede kant opgestuwd. Leg de baby aan in verschillende voedingshoudingen. Na het voeden kan een koud kompres helpen om de pijn te verlichten of het gespannen gevoel te verminderen. Tegen de pijn en de koorts kan je paracetamol nemen.

Medische zorg

De huisarts kan een antibioticakuur voorschrijven om de bacteriële infectie te bestrijden. Je kan gewoon borstvoeding blijven geven tijdens de antibioticakuur, maar de arts moet weten dat je borstvoeding geeft. Als het borstvoeden moeilijk verloopt, dan kan je een borstkolf gebruiken om de stuwing te verlichten. Bij een abces kan abcesdrainage volgen. In dat geval is het geven van borstvoeding niet altijd mogelijk. Overleg dit met de huisarts.

Prognose mastitis

Antibiotica zijn zeer effectief bij de behandeling van een bacteriële infectie. Waarschijnlijk voel je je al weer stukken beter binnen twee dagen, maar het is belangrijk om de hele kuur af te maken. Vrouwen die borstvoeding geven mogen hiermee doorgaan, aangezien deze bacteriën niet schadelijk zijn voor de baby.

Preventie

Soms is mastitis onvermijdelijk. Sommige vrouwen zijn gevoeliger dan anderen, vooral vrouwen die voor de eerste keer borstvoeding geven. Over het algemeen kunnen de volgende maatregelen een borstontsteking voorkomen:

• In gelijke mate borstvoeding geven aan beide borsten.
• Maak de borsten volledig leeg om stuwing en verstopte melkkanaaltjes te voorkomen.
• Gebruik goede borstvoedingsmethoden om pijnlijke tepelkloofjes te voorkomen.
• Vermijd uitdroging door veel vocht te drinken.
• Betracht voldoende hygiëne: handen wassen, de tepels schoonmaken, je baby schoonhouden.

Lees verder

• Tepelafscheiding: oorzaken vocht, bloed of etter uit tepel
• Pijnlijke borsten: oorzaak borstpijn of gevoelige borsten
• Tepelkloven: behandelen, voorkomen en verzorgen zalf & crème
• Mastopathie: gespannen, pijnlijke borsten, vocht uit tepels
• Borstontsteking (mastitis): symptomen, oorzaak & behandeling