Pijn, jeuk en afscheiding uit de anus: oorzaken en symptomen

In dit artikel wordt onder anale klachten pijn, jeuk, afscheiding en een door een persoon gevoelde afwijking in en rondom de anus verstaan. Rectaal bloedverlies, obstipatie (verstopping), fecale incontinentie (het niet goed beheersen van ontlasting en het niet goed kunnen uitscheiden ervan op een geschikte plaats en tijd) en encopresis (broekpoepen of onzindelijkheid voor ontlasting bij kinderen na het vierde levensjaar) worden in dit artikel niet besproken. Anale klachten komen vaak voor. De meest voorkomende aandoeningen betreffen: hemorroïden (aambeien), de fissura ani (kloofjes in het slijmvlies van de anus) en pruritus ani (anale jeuk), welke we hieronder samen met een aantal andere aandoeningen nader zullen toelichten.

• Pijn, jeuk en afscheiding uit de anus: Wat speelt er zich af?
• Hemorroïden (aambeien)
• Fissura ani (anuskloofjes)
• Pruritus ani (anale jeuk)
• Perianaal eczeem
• Perianaal abces
• Condylomata acuminata (genitale wratten)
• Andere (seksueel overdraagbare) infecties
• Oxyuriasis (aarsmaden)
• Proctalgia fugax
• Carcinoom (kanker)
• Anale huidflapjes (skintags of marisken)
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek met de arts
• Lichamelijk onderzoek
• Inwendig onderzoek
• Testen in het lab
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van pijn, jeuk en afscheiding uit de anus

Pijn, jeuk en afscheiding uit de anus: Wat speelt er zich af?

Een vervelend ongemak waar niemand graag over praat, maar dat je toch flink in de weg kan zitten: pijn, jeuk of afscheiding uit de anus. Het voelt misschien gênant, maar dit soort klachten komen vaker voor dan je denkt, en er kunnen verschillende oorzaken achter zitten. Van iets eenvoudigs zoals hemorroïden (aambeien) of anuskloofjes, tot iets meer serieus zoals een anale infectie of zelfs carcinoom (kanker), je lichaam geeft signalen af dat er iets niet helemaal in orde is.

Ook kunnen irritaties zoals anale jeuk (pruritus ani) of een perianaal abces – een pijnlijke zwelling gevuld met pus – dit soort symptomen veroorzaken. Soms zijn seksueel overdraagbare infecties of aarsmaden (oxyuriasis) de boosdoener, of kunnen anale huidflapjes (skintags) ongemak opleveren.

In dit artikel duiken we dieper in de mogelijke oorzaken van pijn, jeuk en afscheiding rond de anus, en wat je eraan kunt doen om snel verlichting te krijgen. Je lichaam geeft je signalen – en samen ontdekken we hoe je die weer in balans krijgt!

Hemorroïden (aambeien)

Vele mensen hebben in meer of mindere mate last van aambeien. Aambeien ontstaan door verwijding van de anders in de endeldarm en rond de anus. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen inwendige en uitwendige aambeien. Aambeien worden geassocieerd met zittend werk, bepaalde voedingsgewoonten en obstipatie. Symptomen die zich kunnen voordoen zijn onder meer het aantreffen van vers bloed op het toiletpapier of in het toilet of op de ontlasting na de stoelgang, zichtbare zwelling rond de anus, afscheiding van slijm, gevoel van branderigheid, irritatie en jeuk en een oncomfortabel drukkend gevoel.

Fissura ani (anuskloofjes)

Een anusfissuur of anuskloofje is een klein en pijnlijk scheurtje of kloofje in de huid en/of het slijmvlies van het anale kanaal, welke vaak in de lengterichting verloopt. Vaak ontstaat een dergelijk kloofje als gevolg van obstipatie en passage van harde ontlasting. Het geeft meestal een scherpe, snijdende pijn tijdens of na de stoelgang, hetgeen vaak gepaard gaat met wat bloedverlies. Je treft dan helderrood bloed op de ontlasting of het toiletpapier aan.

Pruritus ani (anale jeuk)

Anale jeuk kan vele oorzaken hebben, zoals aambeien, anuskloofjes, perianaal eczeem, lichen sclerosus (een aandoening van de huid van de geslachtsdelen van onbekende oorzaak, waarbij het gebied rond de anus soms ook is aangetast), oxyuriasis, condylomata acuminata (genitale wratten), psoriasis en fecale lekkage. Soms wordt geen oorzaak gevonden. Dit wordt idiopathische pruritus ani genoemd. Idiopathisch betekent 'van onbekende oorzaak'.

Perianaal eczeem

Anaal eczeem of perianaal eczeem gaat vaak gepaard gaat met roodheid, vochtproductie, schilfering en jeuk. Anaal eczeem kent velerlei oorzaken, zoals overmatig transpireren of zweten, slechte hygiëne, aambeien, wormpjes, contactallergie voor vochtige doekjes en overgewicht of obesitas.

Perianaal abces

Een perianaal abces is een geïnfecteerde, met pus gevulde holte in de buurt van de endeldarm of anus. Het is een uitermate pijnlijke aandoening en het is vooralsnog niet duidelijk waarom deze aandoening bij de ene mens wel en bij de ander niet voorkomt. De aandoening hangt niet samen met gebrekkige hygiëne.

Condylomata acuminata (genitale wratten)

Genitale wratten is een seksueel overdraagbare aandoening (soa), waarbij zich zachte, wratachtige gezwellen op de geslachtsdelen en rond de anus manifesteren. Genitale wratten kunnen jeuk of een branderig gevoel en soms pijn veroorzaken.

Andere (seksueel overdraagbare) infecties

Verschillende soa kunnen aanleiding geven tot anale klachten. Deze soa worden gezien bij personen die zich inlaten met anale seks. De belangrijkste soa's die kunnen leiden tot anale klachten zijn chlamydia, gonorroe en syfilis.

Oxyuriasis (aarsmaden)

Oxyuriasis of enterobiasis is een besmetting door de aarsmade: Oxyuris (Enterobius) vermicularis. Aarsmaden zijn kleine wormpjes die vooral bij kinderen parasitair de darmen kunnen infecteren en eitjes leggen rond de anus. Dit geeft hevige jeuk in het anale gebied. Aarsmaden kunnen zeer vervelende klachten veroorzaken, zoals hevige jeuk rondom de anus. Dit komt doordat de vrouwtjeswormen 's nachts door de anus naar buiten kruipen en eitjes leggen op de huid rondom de anus. In de ontlasting zijn soms kleine, bewegende witte tot geelachtige aarsmaden zichtbaar.

Proctalgia fugax

Bij proctalgia fugax treedt vluchtige, doch zere hevige pijn op in het onderste gedeelte van het rectum. Het gaat om tijdelijke, vaak nachtelijke, pijnaanvallen. De pijn is heftig en krampend. Het duurt meestal minder dan 20 minuten en verdwijnt net zo geheimzinnig als het komt. Het is (nog) niet bekend waardoor proctalgia fugax wordt veroorzaakt.

Carcinoom (kanker)

Een carcinoom van anus of rectum laat zich meestal kennen door rectaal bloedverlies of defecatieverandering (veranderingen in de stoelgang). Andere klachten zijn loze aandrang (het gevoel dat je moet poepen, terwijl dit niet zo is), onvolledige stoelgang en een krampend gevoel in de anus welke verergert tijdens de stoelgang.

Anale huidflapjes (skintags of marisken)

Een mariske is een goedaardige, volkomen onschuldige, zacht aanvoelend huidflapje bij de anus. Dit kan een restant zijn van een aambei die er heeft gezeten. Een marikse kan aanleiding geven tot jeuk, irritatie en eczeemklachten.

Onderzoek en diagnose

Als je last hebt van pijn, jeuk of afscheiding uit de anus, is je lichaam duidelijk iets aan het vertellen. Nu is het aan jou om samen met je arts die boodschap te ontcijferen. Het onderzoek naar de oorzaak kan wat ongemakkelijk voelen, maar het geeft vaak snel duidelijkheid en zet je op het pad naar verlichting. Hier is hoe de zoektocht naar de oorzaak stap voor stap verloopt:

Vraaggesprek met de arts

De eerste stap is een open gesprek. Je arts zal je vragen stellen over je klachten – hoe lang heb je al last? Waar voel je precies de pijn of jeuk? Zijn er specifieke momenten waarop het erger is? Of het nu gaat om bloed, afscheiding of aanhoudende jeuk, elk detail helpt om het probleem helder te krijgen. Jij kent je lichaam het beste, en jouw verhaal is de sleutel tot het vinden van de oorzaak.

Lichamelijk onderzoek

Vervolgens zal je arts een lichamelijk onderzoek doen om direct te zien wat er aan de hand is. Dit kan een snelle blik zijn op de anus en het omliggende gebied. Zijn er aambeien zichtbaar? Zijn er irritaties of kleine scheurtjes? De arts zoekt naar zichtbare oorzaken die het ongemak kunnen verklaren. Het is even een moment van ongemak, maar dit onderzoek biedt vaak al direct aanknopingspunten voor de juiste behandeling.

Inwendig onderzoek

Soms is er meer nodig, en kan de arts een inwendig onderzoek doen. Dit kan door middel van een rectaal toucher – waarbij de arts voorzichtig met een gehandschoende vinger de binnenkant van de anus onderzoekt – of met een proctoscoop, een klein buisje met een lichtje om dieper in de anus te kijken. Dit helpt om dieper liggende problemen zoals kloofjes, abcessen of ontstekingen op te sporen.

Testen in het lab

Als er sprake is van afscheiding of hardnekkige jeuk, kan je arts besluiten een ontlastings- of bloedtest uit te voeren. Zo kan worden nagegaan of er infecties zijn, zoals SOA's, schimmels of aarsmaden. Soms wordt ook een kweek van de afscheiding gedaan om precies te weten welke bacteriën of schimmels het ongemak veroorzaken.

Beeldvormend onderzoek

In bepaalde gevallen, als de oorzaak niet direct zichtbaar is, kan een echo, MRI of CT-scan worden voorgesteld. Deze onderzoeken geven een gedetailleerd beeld van wat er zich afspeelt in het bekkengebied of de darmen. Dit helpt om aandoeningen zoals een abces, tumor of andere verstoppingen op te sporen die van buitenaf niet te zien zijn.

Behandeling van pijn, jeuk en afscheiding uit de anus

Er zijn verschillende oorzaken voor pijn, jeuk en afscheiding uit de anus, en gelukkig zijn er ook tal van behandelingen om je weer op de been te helpen. Hier is een overzicht van de meest voorkomende behandelingen:

• Zalf of crème: Bij aambeien, eczeem of jeuk worden vaak verzachtende crèmes of zalven voorgeschreven. Deze helpen de huid te kalmeren en de irritatie te verminderen.
• Zitbaden: Een warm bad met een beetje zout kan wonderen doen voor een geïrriteerde anus. Het ontspant de spieren en helpt bij het herstel van ontstoken weefsels.
• Medicatie: Als er een infectie of parasieten (zoals aarsmaden) worden gevonden, krijg je meestal antibiotica, antivirale middelen of medicijnen tegen parasieten voorgeschreven.
• Voeding aanpassen: Bij klachten zoals aambeien of anale kloofjes kan een vezelrijk dieet en voldoende water helpen om de stoelgang zachter te maken en het ongemak te verminderen.
• Chirurgische ingreep: In ernstige gevallen, zoals bij een abces of grote aambeien, kan een kleine ingreep nodig zijn om het probleem definitief op te lossen.
• Hygiëne verbeteren: Soms is simpelweg een betere reiniging van het anale gebied de oplossing. Zacht schoonmaken met lauw water, zonder agressieve zeep, kan de huid helpen herstellen.
• Zitten op een zachte kussen: Als het ongemak groot is, kan een speciaal zitkussen de druk op het anale gebied verminderen en helpen bij het genezen van aambeien of irritaties.

Lees verder

• Anus: anusaandoeningen of anale klachten met jeuk en pijn
• Scheurtjes of kloofjes in de anus: anusfissuur behandelen
• Anale jeuk (jeukende anus): oorzaken van jeuk aan de anus
• Pijn aan de anus of anale pijn: oorzaken van pijnlijke anus
• Rectale/anale bloedingen: bloed uit anus, rectum, darm, maag