Acute hevige buikpijn: oorzaken plotseling extreme buikpijn

Acute hevige buikpijn of ernstige buikpijn, ook wel acute buik genoemd, kent veel mogelijke oorzaken. De meest voorkomende oorzaken van acute of plotselinge, hevige of extreme buikpijn zijn acute blindedarmontsteking, galstenen, nierstenen, diverticulitis of een geperforeerde maagzweer. Soms kan een plotselinge en ernstige pijn in je buik ook worden veroorzaakt door een maag-darmontsteking (gastro-enteritis), in de volksmond 'buikgriep' genoemd. Acute hevige buikpijn kan ook worden veroorzaakt door Anterior Cutaneous Nerve Entrapment Syndrome (ACNES), ofwel buikpijn als gevolg van een beknelde zenuw. Hevige, plotselingen buikpijn kan ook worden veroorzaakt door een verwonding. Als je plotseling een martelende scherpe of stekende pijn ervaart in een bepaald gebied van je buik, neem dan onmiddellijk contact op met je huisarts. Het kan een teken zijn van een ernstige ziekte die snel erger wordt zonder behandeling.

• Acute hevige buikpijn
• Ernstige buikpijn
• Verschil in pijnbeleving en de uiting daarvan
• Acute buik
• Acute blindedarmontsteking
• Hevige pijn door galstenen
• Krampende pijn door nierstenen
• Acute buik door diverticulitis
• Geperforeerde maagzweer
• Buikgriep
• ACNES
• Acute alvleesklierontsteking
• Overige oorzaken ernstige buikpijn

Acute hevige buikpijn

Ernstige buikpijn

Buikpijn komt veel voor en is vaak een onopvallende klacht. Acute hevige buikpijn of ernstige buikpijn is echter bijna altijd een symptoom van een intra-abdominale aandoening. Het kan de enige aanduiding zijn van de noodzaak van een operatie en er moet vaak snel gehandeld worden. Gangreen en perforatie van de darmen kunnen zich voordoen in minder dan 6 uur vanaf het begin van de symptomen bij bepaalde aandoeningen (bijvoorbeeld bij een onderbreking van de bloedtoevoer van de darm door een obstructie of een arteriële embolie). Extra alertheid is geboden in geval van buikpijn bij patiënten die zeer jong of erg oud zijn en bij mensen met een hiv-infectie of die immuunonderdrukkende middelen slikken (inclusief corticosteroïden).

Verschil in pijnbeleving en de uiting daarvan

De ene persoon kan anders op pijn reageren dan een andere persoon. Sommige mensen, met name ouderen, zijn stoïcijns, terwijl anderen hun symptomen overdrijven. Zuigelingen, jonge kinderen en sommige ouderen kunnen moeite hebben met het lokaliseren van de pijn.

Acute buik

De term 'acute buik' verwijst naar abdominale symptomen en tekenen van zulke ernst of omvang, dat er aandoeningen waarbij er (snel) geopereerd moet worden, in overweging moeten worden genomen.

Acute blindedarmontsteking

Een blindedarmontsteking ontstaat vaak vrij plotseling. Je hebt aanvankelijk last van een vage pijn in het midden van de buik, ergens ter hoogte van de navel. In de komende 24 uur verplaatst de pijn zich naar de rechter onderbuik. Dit kan gepaard gaan met misselijkheid en braken (overgeven), gebrek aan eetlust en koorts. Temperatuursverhoging en een gevoel van algehele malaise maken ook deel uit van de klachten. Het aanraken van de buik en het daarna loslaten kan zeer pijnlijk zijn, vooral rechtsonder. Ook hoesten en lachen kan pijnlijk en derhalve zeer vervelend zijn. Veelal wordt ook vervoerspijn aangegeven. Vroege symptomen van blindedarmontsteking zijn vaak moeilijk te onderscheiden van sommige andere aandoeningen, zoals buikgriep. Wanneer de diagnose is gesteld, is het verwijderen van de ontstoken blindedarm de gangbare behandeling.

Hevige pijn door galstenen

In de galblaas zit een dikke vloeistof (gal) die zorgt voor de vertering van vetten in het voedsel. Soms kristalliseert de vloeistof tot galstenen. Wanneer een galsteen klem komt te zitten in de galwegen, wordt de doorstroming van galvloeistof belemmerd waardoor er klachten ontstaan. Het belangrijkste symptoom is in dat geval koliekachtige pijn in de bovenbuik, waardoor je niet stil kan blijven liggen of zitten. Deze pijn kan één tot vier uur aanhouden en gepaard gaan met misselijkheid, braken en geelzucht. Het operatief verwijderen van de galblaas is de meest effectieve behandeling bij galstenen die klachten veroorzaken.

Krampende pijn door nierstenen

Nierstenen zijn steenvormige afwijkingen, welke ontstaan in het nierbekken. Kleine nierstenen kun je ongemerkt met de urine uitplassen; het zijn de grotere stenen die voor problemen kunnen zorgen. Deze kunnen vast komen te zitten in de urineleider, wat aanleiding geeft tot pijnkrampen (koliekpijn). Deze pijn is te herkennen als krampende pijn van wisselende intensiteit. Deze hevige aanvalsgewijze pijn manifesteert zich in de rug met uitstralingspijn naar onderbuik, zijkant van de buik en lies. Het gaat vaak gepaard met bewegingsdrang (niet stil kunnen zitten of liggen). Verder heb je vaak last van misselijkheid en braken, moet je hevig zweten en heb je last van koorts. Andere symptomen zijn bloed in de urine, soms alleen onder de microscoop zichtbaar, en pijn bij het plassen en drang om te plassen.

Acute buik door diverticulitis

Een divertikel is een goedaardige uitstulping in de dikke darm. Wanneer een divertikel ontstoken raakt, wordt dat diverticulitis genoemd. Hierbij krijg je last van (soms hevige) buikpijn, meestal links onder in de buik. Je kunt je er ook ziek bij voelen en misselijkheid en koorts komen ook voor. Hoe diverticulitis ontstaat is niet precies duidelijk. Meestal gaat de ontsteking vanzelf over.

Geperforeerde maagzweer

Een maagzweer is een zweer van de maagwand of twaalfvingerige darm. Als een maagzweer de wand heeft weggevreten, spreekt men van een geperforeerde maagzweer, een maagzweerperforatie of maagperforatie. Dit is een potentieel levensbedreigende complicatie van een gewone maagzweer. Een geperforeerde maagzweer wordt gekenmerkt door een hevige pijn, veelal bovenin de buik. Er kan hierbij materiaal uit de maag of uit de twaalfvingerige darm in de buikholte weglekken. Dit kan buikvliesontsteking veroorzaken, wat tot shock kan leiden. Vaak is een spoedoperatie nodig om het gat dicht te maken.

Buikgriep

Buikgriep of gastro-enteritis wordt vaak veroorzaakt door een infectie met een virus of bacterie. Je krijgt vaak last van (hevige) buikkrampen, buikpijn, misselijkheid en braken, borrelingen in de darmen, diarree (met of zonder bloed en slijm) en gewichtsverlies. Een milde buikgriep is gewoonlijk self-limiting, dat wil zeggen dat het vanzelf overgaat. Voorkom uitdroging door veel te drinken, bij voorkeur ORS: een mengsel van glucose en zouten. Bouillon is ook een optie. Bij ernstige of aanhoudende klachten, doe je er goed aan contact op te nemen met de huisarts

ACNES

ACNES staat voor Anterior Cutaneous Nerve Entrapment Syndrome, ofwel buikpijn door een beknelde zenuw. Het kan zich manifesteren als een plotseling opkomende hevige buikpijn op één specifieke plek. Bij ACNES is het uiteinde van de gevoelszenuw om onduidelijke reden bekneld geraakt en dit veroorzaakt buikpijn. Vaak is de buikpijn dermate hevig, dat je niet meer aan het gewone leven kunt deelnemen. De behandeling bestaat uit een verdovende injectie met corticosteroïden op de pijnplek, dat wil zegen de plek waar de zenuw door het kapsel van de buikspier heen komt. Wanneer een verdovende injectie niet of onvoldoende werkt, dan is een operatie te overwegen.

Acute alvleesklierontsteking

Acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een ernstige aandoening waarbij de alvleesklier (pancreas) ontstoken is. Overmatig alcoholgebruik is een veel voorkomende oorzaak van acute pancreatitis. Zeldzame oorzaken zijn extreem hoge triglyceridengehalten, medicatiebijwerkingen, buikletsels, infectieuze en reumatologische aandoeningen. In zeer weinig gevallen wordt pancreatitis veroorzaakt door een onbekende oorzaak (zogenaamde 'idiopathische pancreatitis').

Plotselinge acute hevige buikpijn is typerend voor acute alvleesklierontsteking. Door de pijn heb je de neiging om voorovergebogen te gaan zitten met de knieën op de borst en er kan uitstralingspijn optreden naar de rug, linkerzij en linkerschouder. Bijkomende klachten van acute alvleesklierontsteking zijn misselijkheid, braken, koorts en een versnelde ademhaling. Na het nemen van een maaltijd nemen de klachten toe.

Overige oorzaken ernstige buikpijn

Hevige buikpijn of ernstige buikpijn kan ook voorkomen bij volgende aandoeningen:

• acute intermitterende porfyrie;
• acute nierbekkenontsteking (pyelonefritis);
• bacteriële infecties (Campylobacter, Salmonella, Shigella);
• buikvliesontsteking (peritonitis);
• darmafsluiting of ileus (verstoppen van de darmen met buikpijn en braken)
• Aneurysma / Bron: Martin Sulman
  diabetes;
• dyspepsie (een verstoring in het spijsverteringsysteem);
• een breuk (bijvoorbeeld door een aneurysma, een plaatselijke verwijding van een slagader: in het bijzonder een ruptuur van een abdominaal aorta-aneurysma, een uitpuiling of zwelling in het deel van de aorta dat door de buik loopt);
• familiale mediterrane koorts;
• galblaasaandoening zoals galwegiontsteking (cholangitis) en galblaasontsteking (cholecystitis);
• hartaanval of hartinfarct (myocardinfarc);
• hemofilie;
• longembolie (afsluiting van een slagader in de longen);
• longontsteking (pneumonie);
• loodvergiftiging;
• nierziekten;
• paroxysmale nachtelijke hemoglobinemie;
  Normale en buitenbaarmoederlijke zwangerschap / Bron: BruceBlaus, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
• polycythemia vera;
• Syndroom van Henoch-Schönlein;
• torsie of draaiing (bijvoorbeeld van een ovariumcyste of eierstokcyste);
• urineweginfectie;
• vasculitis (bloedvatontsteking);
• zwangerschapscomplicatie (zoals bij een buitenbaarmoederlijke zwangerschap).

Lees verder

• Pijn in onderbuik: links & rechts, oorzaken en behandeling
• Buikpijn en diarree, geen eetlust, overgeven, moe, hoofdpijn
• Buikpijn bij een kind: oorzaken pijnlijke buik bij een kind
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Buikkrampen: oorzaken en behandeling krampen in de buik