Buikkrampen: oorzaken en behandeling krampen in de buik

Buikkrampen in de buik (buikkrampen onderbuik, krampen in de bovenbuik of meer in het midden) kunnen worden veroorzaakt door diverse aandoeningen. De meest voorkomende oorzaken van hevige of extreme buikkrampen zijn een ileus (ook wel 'darmafsluiting' of 'darmobstructie' genoemd), diverticulitis, galstenen, gastro-enteritis (buikgriep), inflammatoire darmziekten, prikkelbare darm syndroom (PDS), dysmenorroe (pijnlijke menstruatie) en nierkoliek. Hevige buikkrampen kunnen – afhankelijk van de oorzaak – gepaard gaan met klachten als diarree (al dan niet met bloed en slijm), misselijkheid, overgeven (braken), darmgeluiden, koorts, vermoeidheid, enz. Hevige buikkrampen kunnen wijzen op zowel acute als chronische aandoeningen. Acuut betekent dat het plotseling de kop opsteekt en chronisch betekent dat de klachten aanhoudend of langdurig zijn. Ga bij aanhoudende of verergerende klachten naar je huisarts, zodat onderzocht kan worden wat er aan de hand is en behandeling ingesteld kan worden.

• Oorzaken van buikkrampen
• Niet-specifiek
• Afgeleide pijn
• Bijkomende symptomen van buikrampen
• Krampen in de buik door voedselvergiftiging
• Wat is een voedselvergiftiging?
• Symptomen
• Oorzaken
• Symptomen voedselvergiftiging per ziekteverwekker
• Behandeling
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Voedselinfectie door EHEC
• Agressieve variant van de E. Coli bacterie
• Hamburgerziekte
• Risicogroepen
• Behandeling infectie EHEC-bacterie
• Ontlastingsveranderingen
• Diarree
• Obstipatie
• Hevige buikkrampen door ileus
• Buikpijn door inflammatoire darmziekten
• Ziekte van Crohn
• Colitis ulcerosa
• Koliekpijn door galstenen
• Buikkrampen door buikgriep
• Pijn links in de onderbuik door diverticulitis
• Menstruatiekrampen (dysmenorroe)
• Krampen in de buik door prikkelbare darm syndroom
• Heftige krampen bij nierkoliek
• Voedselallergie en voedselintolerantie
• Wat is een voedselallergie?
• Wat is voedselintolerantie?
• Het verschil zien tussen een allergie en voedselintolerantie
• Symptomen van een voedselallergie
• Symptomen van voedselintolerantie
• Coeliakie (glutenintolerantie)
• Klachten met betrekking tot de spijsvertering
• Andere symptomen
• Blindedarmontsteking of appendicitis
• Wat is het?
• Symptomen van een blindedarmontsteking
• Behandeling van een blindedarmontsteking
• Huisarts raadplegen
• Huismiddeltjes voor buikkrampen
• Warmte toepassen
• Massage van de buik
• Kamillethee
• Elektrolyten
• Pijnstillers
• Uitrusten
• Behandeling van krampen in de buik
• Buikkrampen voorkomen
• Prognose

Oorzaken van buikkrampen

Niet-specifiek

De term buikkrampen is niet-specifiek en wordt gebruikt om te verwijzen naar een aantal verschillende symptomen of sensaties in de buikstreek. Mensen verwijzen vaak naar een 'buikpijn' of 'buikkrampen' om te verwijzen naar pijn die overal in de buikstreek wordt waargenomen. Als zodanig is de lijst met mogelijke oorzaken uiterst gevarieerd. Organen van de buik omvatten de maag, dunne darm, dikke darm, lever, galblaas en pancreas (alvleesklier), en problemen of ziekten van al deze organen kunnen de bron van pijn zijn. Enkele typische oorzaken van buikpijn en bijbehorende symptomen die voortvloeien uit het maagdarmkanaal zijn:

• Voedselvergiftiging;
• Obstipatie;
• Gasvorming;
• Indigestie;
• Infecties;
• Lactose-intolerantie; en
• Inflammatoire darmaandoeningen (ziekte van Crohn of colitis ulcerosa).

Afgeleide pijn

Af en toe kan pijn in de buik worden gevoeld, zelfs als deze ontstaat door organen die zich dicht bij de buikholte bevinden, maar niet in de buikholte zelf, zoals aandoeningen van het onderste deel van de longen, nieren, baarmoeder of eierstokken. Deze oorzaken kunnen ontstekingsziekte van het bekken, endometriose en aan zwangerschapsgerelateerde complicaties zijn.

Bijkomende symptomen van buikrampen

(Bijkomende) symptomen van buikkrampen zijn:

• pijn in je buik of buikpijn
• een opgeblazen gevoel
• gasvorming of boeren
• winderigheid, scheten laten of zelfs stinkende winden laten
• een branderig gevoel
• stekende pijn
• doffe pijn
• zeurende pijn
• verminderde eetlust
• misselijkheid of misselijkheid na het eten
• braken
• diarree

Krampen in de buik door voedselvergiftiging

Wat is een voedselvergiftiging?

Voedselvergiftiging is een veel voorkomende oorzaak van buikkrampen. Voedselvergiftiging is een plotseling optredende ziekte die vaak wordt veroorzaakt door het nuttigen van voedsel of drank, dat besmet is met pathogene micro-organismen of besmet is met een giftige stof. Het gaat vaak gepaard met symptomen als misselijkheid, braken, buikpijn of buikkrampen, plotselinge diarree of koorts. Vaak blijven de klachten beperkt tot het spijsverteringskanaal. Alom bekend is de salmonellabacterie. De meeste voedselvergiftigingen ontstaan door salmonella, welke vooral voorkomt in rauw vlees, eieren, rauwe melk en melkproducten, vis en garnalen. Kinderen tot 5 jaar, zwangere vrouwen, zieken en bejaarden worden sneller ziek na een besmetting met de salmonellabacterie.

Symptomen

Klachten die kunnen ontstaan bij een infectie zijn onder meer misselijkheid, overgeven (braken), diarree (soms gepaard met slijm en bloed in de ontlasting), buikkrampen, koorts en hoofdpijn. Voedselvergiftiging wordt vaak in verband gebracht met kip. Kip is een risicoproduct voor salmonella, maar door hygiënisch te werken kan een besmetting worden voorkomen. Daarnaast blijkt uit gegevens van het Voedingscentrum en de Voedsel- en Waren Autoriteit (VWA) dat de helft van de Nederlanders het risico op voedselvergiftiging loopt na een barbecue. Dit komt doordat de Nederlander niet kiest voor het veiliger voorgegaard vlees en slecht let op de hygiëne. Grofweg de helft wast niet regelmatig de handen, gebruikt geen gescheiden bestek voor rauw en gaar vlees en bewaart overgebleven vlees dat buiten heeft gestaan voor een volgende dag. Al deze risicovolle handelingen vergroten de kans op voedselvergiftiging.

Vaak blijven de klachten beperkt van een voedselvergiftiging beperkt tot het spijsverteringskanaal, maar een enkele keer kan voedselvergiftiging aanleiding geven tot andere symptomen. Zo kan sporen van de bacterie Clostridium botulinum voorkomen in honing, wat gevaarlijk kan zijn voor kinderen tot 1 jaar. Zij kunnen infantiel botulisme krijgen, waarbij een verminderde eetlust, aanhoudend huilen, sloomheid, verstopping en spierzwakte op de voorgrond treden. Bij baby’s die deze verschijnselen vertonen, is het raadzaam de huisarts te raadplegen. Kinderen ouder dan 1 jaar kunnen wel honing eten.

Naast bovengenoemde typische symptomen van voedselvergiftiging die binnen 48 uur na het nuttigen van besmet voedsel of drinken optreden, kan iemand — afhankelijk van de ernst van de vergiftiging — tevens last krijgen van koorts en rillingen, bloederige ontlasting en uitdroging. Ook het zenuwstelsel kan schade oplopen. Deze symptomen kunnen een enkel persoon, maar ook een groep mensen, die hetzelfde eten of drinken hebben gehad, treffen. Dit noemt men een uitbraak. Zo liepen in 2012 ruim zevenhonderd mensen in Mexico tegelijk voedselvergiftiging op, nadat zij een bezoek hadden gebracht aan een campagnebijeenkomst van een politieke partij.

Soms wordt er wel een onderscheid gemaakt tussen voedselvergiftiging en voedselinfecties. Voedselinfecties worden veroorzaakt door eten met een ziekmakende hoeveelheid bacteriën, schimmels en virussen en voedselvergiftiging wordt veroorzaakt door de opname van een giftige stof in voedsel, die wordt geproduceerd door bacteriën of schimmels (bron: voedingscentrum).

Oorzaken

De bekende oorzaken van voedselvergiftiging kunnen worden onderverdeeld in twee categorieën:

• ziekteverwekkers; en
• giftige stoffen.

Meestal wordt een voedselvergiftiging veroorzaakt door met bacteriën, virussen en soms parasitaire protozoën (ééncellige, dierlijke parasieten) besmet water of voedsel. Deze ziekteverwekkers zijn te vinden op vele plaatsen, ook in menselijke en dierlijke uitwerpselen. Wanneer deze potentieel schadelijke pathogenen in het voedsel of drinken terecht komen door slechte hygiëne of het slechts bereiden of bewaren van voedsel, kan iemand die ervan eet of drinkt plotseling ziek worden.

Infectieuze agentia zijn onder meer virussen, bacteriën en parasieten. Giftige stoffen zijn bijvoorbeeld giftige paddenstoelen of bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit. Door slechte hygiëne kan voedsel worden besmet. Voedselvergiftiging kan worden voorkomen door adequate voedselhygiëne toe te passen: door voedsel zorgvuldig te bewaren, te bereiden en te koken. Vooral twee dingen zijn belangrijk: verhit rauw voedsel goed en zorg voor goede hygiëne.

Symptomen voedselvergiftiging per ziekteverwekker

De symptomen en klachten zijn afhankelijk van het soort voedselvergiftiging en de ernst. Meestal veroorzaakt voedselvergiftiging diarree, braken, misselijkheid, buikpijn (buikkrampen) en koorts. Deze klachten ontstaan meestal binnen 24 uur na de besmetting.

Virussen
Virussen zijn verantwoordelijk voor de meeste gevallen van voedselvergiftiging. Het virus kan worden overgedragen door verontreinigd drinkwater en voedsel.

Norovirussen zijn een groep van virussen die zeer besmettelijk is en die wat men in de volksmond 'buikgriep' heet veroorzaakt. Een met deze boosdoener besmet persoon kan last krijgen van misselijkheid, braken, diarree, hoofdpijn en lichte koorts. Het virus wordt meestal overgedragen van mens op mens, maar het kan ook in voedsel aanwezig zijn. Rauwe schaal- en schelpdieren, zoals rauwe oesters en mosselen, zijn volgens het Voedingscentrum een beruchte bron van besmetting. De symptomen verdwijnen gewoonlijk in twee tot drie dagen. Het is de meest voorkomende virale oorzaak van voedselvergiftiging bij volwassenen.

Het rotavirus veroorzaakt vooral bij jonge kinderen overgeven, ernstige, aanhoudende diarree veroorzaakt en koorts.

Hepatitis A kan van persoon op persoon worden overgedragen, maar ook indirect via besmet water, voedsel of oppervlakten. Een besmetting met dit virus veroorzaakt het plotseling ontstaan van koorts, verlies van eetlust, buikpijn, en het gevoel van vermoeidheid, gevolgd door geelzucht, een gele verkleuring van de ogen en de huid. De symptomen duren meestal minder dan twee maanden, maar een herstelperiode van soms enkele maanden is geen uitzondering. Bij baby's, peuters en kleuters verloopt de infectie meestal ongemerkt.

Bacteriën
Bacteriën kunnen op twee verschillende manieren tot voedselvergiftiging leiden. Men kan ziek worden van de bacteriën zelf of van de giftige stoffen die kunnen worden geproduceerd door bacteriën.

Salmonella is een bacterie die voedselvergiftiging kan veroorzaken; de ziekte zelf wordt vaak aangeduid als salmonella of salmonella infectie. De boosdoener kan in de darmen van dieren voorkomen en soms zitten ze dan ook op rauwe eieren en in vlees. Ook kan de bacterie via de ontlasting van die dieren terechtkomen op het land of in het water en van daaruit weer op eten terechtkomen. Risicoproducten zijn kip en ander vlees, groente en fruit, maar door hygiënisch te werken kan een besmetting worden voorkomen. Kenmerkende symptomen zijn braken, lichte koorts en ernstige diarree, waarbij er bloed bij de ontlasting aanwezig kan zijn. Normaal gesproken openbaren de eerste klachten zich 12 tot 72 uur na het eten van het besmette voedsel. De klachten houden vaak één tot drie dagen aan.

Campylobacter spp is een bacterie die in voedsel en dan vooral in rauwe kip voorkomt. Het veroorzaakt algehele malaise met koorts, waterige diarree, hoofdpijn en spierpijn. Deze symptomen ontwikkelen zich twee tot vijf dagen na het nuttigen van besmet voedsel.
Staphylococcus aureus veroorzaakt matige tot ernstige klachten met snel optredende misselijkheid, ernstig braken, duizeligheid en buikkrampen. De bacterie kan de oorzaak zijn van voedselvergiftiging doordat de bacterie via huidschilfers of niezen in het eten belandt. Als het gerecht vervolgens niet beneden de 7°C of boven de 55°C wordt bewaard, kan de bacterie gaan groeien en giftig worden.

Van de E. colibacterie bestaan veel varianten en de meeste varianten van deze bacterie zijn onschadelijk. Specifieke varianten van E. coli, zoals de EHEC en de STEC kunnen daarentegen wél ernstige ziekte veroorzaken. Deze typen kunnen voedsel en water besmetten met een variërende mate van giftigheid produceren.

Paddenstoelen en pesticiden
Het eten van giftige paddenstoelen (zoals de vliegenzwam met de kenmerkende donkerrode hoed met witte stippen) of groente en fruit met een hoge concentratie pesticiden, kan ook voedselvergiftiging veroorzaken. Dit gaat onder meer gepaard met braken en diarree.

Behandeling

Normaal gesproken gaan de klachten vanzelf over. Desgewenst kunnen de klachten verlicht worden met zelfhulpmaatregelen. Het belangrijkste is om ervoor te zorgen dat men niet uitdroogt, als gevolg van braken en diarree. Rehydratie kan worden toegepast met een orale rehydratie-oplossing (ORS). Hierdoor kan het lichaam het vocht beter opnemen en vasthouden. ORS is een poeder dat aangemaakt moet worden met schoon leidingwater of mineraalwater zonder koolzuur. Hierdoor krijgt iemand de benodigde hoeveelheid glucose en mineralen naar binnen, waardoor de darmen het vochtgehalte in het lichaam op peil kan houden. ORS is verkrijgbaar bij de drogist en apotheek.

Hier zijn een aantal andere tips om het herstel te bevorderen:

• Eet frequent kleinere maaltijden, want dit is gemakkelijker te verteren dan drie grote maaltijden per dag.
• Eet bij voorkeur licht verteerbaar voedsel, zoals toast, crackers, bananen en rijst totdat herstel intreedt.
• Vermijd alcohol, sigaretten, cafeïne en kruidige en vette voedingsmiddelen.

Wanneer de huisarts raadplegen?

• Bij tekenen van ernstige uitdroging, zoals ingevallen ogen en niet of nauwelijks meer plassen. Bij ernstige gevallen van uitdroging kan in het ziekenhuis intraveneus vocht en zout worden ingediend.
• Als de klachten ernstig zijn of langer aanhouden dan een week, maar waarschuw de huisarts sneller bij een oudere, een kind of een anderszins kwetsbaar persoon.
• Als de besmetting afkomstig is van gifstoffen, zoals bij giftige paddenstoelen. Hierbij kan directe behandeling nodig zijn om de gifstoffen direct uit het lichaam te verwijderen.

Antibiotica wordt alleen voorgeschreven als bepaalde bacteriën met zekerheid zijn geïdentificeerd.

Voedselinfectie door EHEC

Agressieve variant van de E. Coli bacterie

Enterohemorragische E. coli (EHEC; met name serotype O157: H7) is een hoogpathogene en agressieve variant van de E. Coli bacterie, die levensbedreigend kan zijn. EHEC kan een voedselinfectie veroorzaken. Besmetting kan via de consumptie van besmet voedsel, zoals rauwe of onvoldoende verhitte (rund)vleesproducten en ongewassen rauwe groenten.

EHEC is goed bestand tegen maagzuur. Daardoor kan de bacterie schier ongehinderd de darmen bereiken. De gemiddelde incubatietijd is 3 tot 4 dagen. Een klein aantal bacteriën kan al aanleiding geven tot klachten.

Hamburgerziekte

Eén van de bekendste soorten EHEC die ernstige klachten geeft is E. coli O157:H7 oftewel STEC O157. STEC is de afkorting voor de Shigatoxine producerende Escherichia coli bacterie. Deze gifstof kan een voedselinfectie veroorzaken. Voedselinfectie door STEC O157 staat bekend onder de naam 'hamburgerziekte', omdat in de Verenigde Staten slecht doorbakken hamburgers de oorzaak waren voor vele besmettingen met deze bacterie. Een infectie met STEC kan zonder ziekteverschijnselen verlopen, zich beperken tot milde diarree of hemorragische colitis veroorzaken. Bij hemorragische colitis treden plotseling heftige buikkrampen op, wat soms gepaard gaat met braken en zelden koorts. Na 24 uur volgt waterige diarree en na 1 tot 3 dagen wordt de diarree bloederig. De klachten houden gemiddeld 4 dagen aan, maar korter of langer kan ook. Over het algemeen gaan de klachten vanzelf over. 10 tot 20 procent van alle infecties verloopt ernstig en 5 tot 10 procent leidt tot complicaties, zoals acuut nierfalen, bloedstollingsproblemen en vernietiging van rode bloedcellen. Een infectie met deze boosdoener is de belangrijkste oorzaak van nierfalen bij kinderen. Het wordt veroorzaakt door de verspreiding van de bacteriën en de giftige stoffen in de bloedbaan. Ook andere organen kunnen worden aangetast, maar de nieren zijn het meest kwetsbaar.

Risicogroepen

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (of RIVM) verdeelt de mensen die meer risico lopen op een infectie met STEC in 4 groepen in:

1. kinderen onder de 5 jaar en 60-plussers;
2. personen die zelf geen goede hygiëne kunnen handhaven;
3. personen met verminderde afweer;
4. mensen werkzaam in de zorg en/of werkzaam met kleine kinderen en/of werkzaam op een boerderij.

Vooral runderen zijn (asymptomatische) dragers van deze darmbacterie. De bacterie wordt soms ook wel aangetroffen bij schapen en geiten en sporadisch bij andere landbouwhuisdieren en wilde fauna. De bacterie kan maanden in de bodem overleven.

Mensen kunnen besmet raken wanneer ze in contact komen met de ontlasting van een besmet dier of persoon, hetzij direct, hetzij indirect. Door de consumptie van onvoldoende verhitte of rauw rundvlees vinden de meeste infecties plaats. Ook de consumptie van ongepasteuriseerde melk wordt geassocieerd met STEC-infecties. Ook loopt men risico’s bij andere producten die met mest in aanraking geweest kunnen zijn, zoals (rauwe ongewassen) groente. Het drinken van of zwemmen in besmet water is een andere mogelijke besmettingsbron. Verder kan mens-op-mensbesmetting plaatsvinden, vaak indirect door de fecale-orale route. Zo is de bacterie bijvoorbeeld overdraagbaar via het toilet; de diarree is uiterst besmettelijk. Tevens is dier-op-mensbesmetting op boerderijen of kinderboerderijen mogelijk, bijvoorbeeld door contact met vee dat de infectie met zich meedraagt.

Behandeling infectie EHEC-bacterie

Zonder complicaties is de ziekte zelflimiterend. De meeste patiënten herstellen volledig na ongeveer 10 dagen. Antibiotica zijn contrageïndiceerd, omdat ze geen effectieve bijdrage leveren in de bestrijding van de ziekte en zelfs het verloop van de ziekte kan verergeren. Patiënten met HUS moeten vaak in het ziekenhuis behandeld worden met bloedtransfusies en nierdialyse. Bijna 40% van de patiënten die HUS overleven, houdt blijvend schade aan de nieren, het zenuwstelsel of andere organen, zoals hart, longen en alvleesklier. Een vroege diagnose is van essentieel belang voor een effectieve behandeling.

Ontlastingsveranderingen

Obstipatie (verstopping) en diarree gaan vaak gepaard met buikkrampen.

Diarree

Men spreekt van diarree bij waterdunne ontlasting, die veel vaker komt dan normaal. Als je last hebt van diarree, heb drie of meer keer per dag last van hele dunne ontlasting. Bij ontlasting die enigszins minder vast is dan normaal, spreekt men niet direct van diarree. Diarree is dunne, waterige ontlasting. Acute diarree is een courante klacht en duurt meestal 1 of 2 dagen, waarna de ontlasting weer normaal is. Men spreekt van chronische diarree wanneer de klachten langer dan 2 weken aanhouden. De tijdsgrens is in feite arbitrair.

Acute diarree wordt meestal veroorzaakt door een darminfectie. Bij diarree bestaat altijd de kans op uitdroging. Drink daarom extra veel om uitdroging te voorkomen. Risicogroepen voor uitdroging zijn baby's, kinderen en ouderen. Bel je huisarts bij koorts en/of tekenen van uitdroging.

Hoe ontstaat diarree?
Acute diarree wordt meestal veroorzaakt door een bacteriële, virale of parasitaire infectie. Deze boosdoeners komen via de mond in de darmen terecht, als gevolg waarvan de darmwand geïrriteerd en ontstoken raakt. De darmen kunnen onder deze omstandigheden minder vocht opnemen uit de voedselbrij, waardoor de ontlasting dunner blijft. Als je een darminfectie hebt, kan je de ziekteverwekker via de ontlasting en het speeksel op een ander overdragen. Dit kan bijvoorbeeld via het toilet, de vingers, deurknoppen, of het keukengerei. Een courante vorm van acute diarree is de zogenaamde 'buikgriep', waar iedereen wel eens last van heeft gehad. Buikgriep ontstaat als gevolg van een virus. Er kan ook sprake zijn van een voedselvergiftiging, welke je oploopt door het eten van bedorven voedsel of het drinken van besmet water. Hierdoor kun je bacteriën binnenkrijgen die een darminfectie kunnen veroorzaken.

Diarree kan ook een bijwerking zijn van sommige medicijnen, zoals antibiotica, bepaalde pijnstillers en maagzuurremmers. Een hoge consumptie van zoetstoffen, cafeïnehoudende dranken (koffie, energydrinks of energiedranken, frisdrank) en suiker kan ook een dunne ontlasting veroorzaken. Zelden is een voedselallergie bij volwassenen een oorzaak van diarree. Het komt vaker voor dat voedingsintolerantie zoals lactose-intolerantie of coeliakie (glutenintolerantie), voor diarree zorgen. Aandoeningen van de galblaas, lever of alvleesklier kunnen – naast andere klachten – aanleiding geven tot diarree

Chronische diarree is meestal gerelateerd aan een functiestoornis zoals het prikkelbare darm syndroom (PDS), of een chronische darmontsteking zoals de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of proctitis (endeldarmontsteking)..

Met welke symptomen kan een darminfectie gepaard gaan?
Diarree als gevolg van een darminfectie kan gepaard gaan met buikkrampen, buikpijn, misselijkheid en overgeven, moe en slap voelen. Sommige infecties die diarree veroorzaken kunnen ook leiden tot koorts en rillingen of bloederige ontlasting. Je kan ook moeite hebben om je ontlasting op te houden en moet je steeds snel naar het toilet.

Diarree kan voorts leiden tot uitdroging. Uitdroging is vooral gevaarlijk bij kinderen, ouderen en mensen met een verzwakt immuunsysteem. Uitdroging moet onmiddellijk worden behandeld om ernstige gezondheidsproblemen, zoals schade aan organen, shock of coma te vermijden. Tekenen die op uitdroging bij volwassenen wijzen, zijn:

• dorst
• minder frequent urineren dan normaal
• donkergekleurde urine/plas
• droge huid
• vermoeidheid
• duizeligheid
• licht gevoel in het hoofd

Tekenen van uitdroging bij zuigelingen en jonge kinderen zijn:

• droge mond en tong, droge lippen
• geen tranen als hij huilt
• geen natte luiers gedurende 3 uur of meer
• ingevallen ogen ingevallen fontanel (inzakking tussen schedelbeenderen)
• hoge koorts
• lusteloosheid of prikkelbaarheid

Raadpleeg je huisarts of ga naar de huisartsenpost indien er ondanks het innemen van ORS (voor kinderen bestaat er ORS-junior) tekenen van uitdroging ontstaan, zeker bij kleine kinderen en oudere personen. ORS is een afkorting van het Engelse 'oral rehydration salts'. ORS is een mengsel van suikers en zouten die het lichaam nodig heeft om vocht op te nemen en vast te houden. Bij tekenen van ernstige uitdroging zal de huisarts je verwijzen naar het ziekenhuis.

Wanneer contact opnemen met de huisarts bij diarree?
Neem bij diarree in de volgende gevallen contact op met je huisarts:

• als je voortdurend buikpijn hebt
  Flauwvallen / Bron: Andrey_Popov/Shutterstock.com
• als de diarree na een week niet nog minder is geworden
• als je diarree hebt en elk slokje water weer uitbraakt
• als er bloed of slijm bij de ontlasting aanwezig is
• als je suf of verward bent of denkt dat je gaat flauwvallen
• als je een dag niet meer hebt geplast

Bij een kind met diarree dat jonger is dan twee jaar, moet je in de volgende gevallen direct contact met de huisarts opnemen:

• als het kind aldoor blijft huilen of jammeren
• als het kind langer dan twaalf uur waterdunne diarree heeft
• als het niet wil drinken als het suf of verward wordt
• als het een dag niet meer heeft geplast
• als het steeds moet overgeven

Mensen boven de 70 jaar met diarree moeten direct contact met de huisarts opnemen:

• als ze langer dan 24 uur waterdunne diarree hebben
• als de diarree gepaard gaat met koorts
• als ze voortdurend last van buikpijn hebben
• als ze geen vocht binnen kunnen houden (en elk slokje water uitbraken)
• als er bloed of slijm bij de ontlasting aanwezig is
• als ze suf of verward zijn of de neiging hebben tot flauwvallen
• als ze een dag niet meer hebben geplast als ze plaspillen gebruiken

Obstipatie

Obstipatie wijst op het niet goed kunnen poepen; de ontlasting komt minder dan drie keer per week.

Wat veroorzaakt obstipatie?
Obstipatie wordt meestal veroorzaakt door onvoldoende vezels in het dieet of een verstoring van het normale dieet of routine. Chronische obstipatie kan het gevolg zijn van een slecht dieet, uitdroging, bepaalde medicijnen (zoals antidepressiva of sterke pijnstillers), stress of de druk van andere activiteiten die je dwingen om de aandrang om de darm te legen negeert. Je gaat dan niet poepen terwijl je wel de aandrang hebt; je houdt je ontlasting op.

Tevens kunnen verschillende medische aandoeningen obstipatie veroorzaken of verergeren. Enkele van de meest voorkomende medische aandoeningen die obstipatie veroorzaken, zijn endocriene problemen, zoals verminderde functie van de schildklier of diabetes. Darmkanker is een andere medische aandoening die obstipatie kan veroorzaken, maar het gaat meestal ook gepaard met andere symptomen, waaronder bloed in de ontlasting en gewichtsverlies. Veel voorkomende oorzaken van constipatie zijn onder meer:

• een vezelarm dieet
• niet genoeg water drinken
• gebrek aan lichaamsbeweging
• reizen of een andere verandering in routine
• grote hoeveelheden melk of kaas eten
• stress of weerstand bieden aan de drang om te poepen
• medicijnen:
  Sommige medicijnen veroorzaken verstopping en buikkrampen / Bron: Stevepb, Pixabay
• sterke pijnstillers zoals verdovende middelen
• antidepressiva (middelen tegen depressie)
• antacida of zuurremmers die calcium of aluminium bevatten
• ijzertabletten
• allergiemedicijnen zoals antihistaminica
• bepaalde bloeddrukmedicijnen
• medicijnen voor psychiatrische problematiek
• kruidensupplementen
• prikkelbare darm syndroom (PDS)
• zwangerschap
• neurologische aandoeningen zoals ruggenmergletsel en multiple sclerose (MS)
• langzame doorgang van de dikke darm (trage darmwerking)

Hoe wordt obstipatie behandeld?
Neem de volgende maatregelen in geval van verstopping:

• Drink twee tot vier extra glazen water per dag.
• Probeer warme vloeistoffen, vooral in de ochtend.
• Voeg fruit en groenten toe aan je dieet.
• Eet pruimen
• Ee vezelrijke voeding.
• Gebruik indien nodig een zeer mild laxeermiddel (en gebruik ze niet te lang).

Hevige buikkrampen door ileus

Een ileus, ook wel een 'darmafsluiting' of 'darmobstructie' genoemd, is een acute verstoring in de voedselpassage door de dunne of dikke darm vanwege een belemmering of obstructie van de doorgang. Wanneer de ontlasting je lichaam niet kan verlaten, kun je last krijgen van ernstige klachten. Er kan zelfs een levensbedreigende situatie ontstaan. Een volledige darmafsluiting wordt 'ileus' genoemd en die gevallen waarbij er nog in enige mate passage mogelijk is, wordt een 'sub-ileus' genoemd. Eén van de meest voorkomende symptomen zijn aanvallen van hevige buikpijn of hevige buikkrampen (kolieken).

Buikpijn door inflammatoire darmziekten

Inflammatoire darmziekten (IBD) is een verzamelnaam voor de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa. Deze aandoeningen zijn chronische ontstekingen van het maag-darmkanaal en gaan gepaard met terugkerende klachten, zoals diarree, buikpijn en vermoeidheid.

Ziekte van Crohn

De ziekte van Crohn is een darmontsteking in het hele spijsverteringskanaal. De ziekte van Crohn treft meestal het onderste deel van de dunne darm (ileum), hoewel het kan voorkomen in elk deel van de dikke of dunne darm, maag, slokdarm of zelfs de mond. Het kan op elke leeftijd voorkomen, maar het komt het meest voor tussen de 15 en 30 jaar. De ziekte van Crohn kan op verschillende manieren de normale functie van de darm verstoren. Het darmweefsel kan:

• Zwellen, verdikken of littekenweefsel vormen, wat kan leiden tot verstopping van de doorgang in de darm.
• Zweren ontwikkelen die betrekking kunnen hebben op de diepe lagen van de darmwand.
• Het vermogen verliezen om voedingsstoffen uit verteerde voedingsmiddelen te absorberen (malabsorptie).
• Abnormale doorgangen (fistels) ontwikkelen van het ene deel van de darm naar een ander deel van de darm, of van de darm naar nabijgelegen weefsels zoals de blaas of vagina, of zelfs de huid.

Colitis ulcerosa

Colitis ulcerosa is een chronische ontstekingsziekte die de bekleding van de dikke darm en het rectum aantast. Mensen met deze aandoening hebben kleine zweren en kleine abcessen in hun dikke darm en rectum die periodiek oplaaien en bloederige ontlasting en diarree veroorzaken. Colitis ulcerosa wordt gekenmerkt door afwisselende periodes van opflakkeringen en remissie waarin de ziekte lijkt te zijn verdwenen. De remissieperioden kunnen weken tot jaren duren.

De ontsteking begint meestal in het rectum en verspreidt zich vervolgens naar andere segmenten van de dikke darm. Hoeveel van de dikke darm wordt beïnvloed, verschilt van persoon tot persoon. Als de ontsteking beperkt is tot het rectum, kan de ziekte ulceratieve proctitis worden genoemd. Colitis ulcerosa treft, in tegenstelling tot de ziekte van Crohn, niet de slokdarm, maag of dunne darm.

Koliekpijn door galstenen

Galstenen komen relatief vaak voor: bij maar liefst 10 procent van de volwassenen. Galstenen worden gevormd uit bestanddelen van de gal, maar er is (nog) weinig bekend over de precieze oorzaak van het ontstaan van galstenen. Galstenen veroorzaken meestal geen klachten, tenzij bijvoorbeeld de galgang naar de darm verstopt raakt. In dat geval kun je last krijgen van koliekpijnen: heftige pijnen in de bovenbuik, welke soms kan uitstralen naar de schouder.

Buikkrampen door buikgriep

Wat in de volksmond 'buikgriep' heet, is vaak een maagdarminfectie, ook wel 'gastro-enteritis' genoemd. Buikgriep kent velerlei oorzaken, maar de meest voorkomende oorzaak is een infectie met een bacterie of virus. Wanneer deze lastpakken een ontsteking aan het slijmvlies van maag en darmen veroorzaken, kun je last krijgen van één van de volgende klachten: (hevige) buikkrampen, maagpijn, misselijkheid en braken, borrelingen in de darmen, diarree (al dan niet met bloed en slijm) en gewichtsverlies.

Pijn links in de onderbuik door diverticulitis

Diverticulitis is een aandoening waarbij er divertikels —uitstulpingen aan de buitenzijde van de darm— optreden, welke ontstoken zijn. Deze uitstulpingen ontstaan doordat het slijmvlies, wat de binnenzijde van de darm bedekt, door de spierlagen van de darm heen puilt. Divertikels treden vooral op in de dikke darm, met name in het laatste gedeelte, de endeldarm. Divertikels ontstaan door vezelarme voeding, te weinig lichaamsbeweging en andere factoren waardoor de ontlasting te veel indikt. als gevolg waarvan de druk in de darm om de hoeveelheid ontlasting voort te masseren oploopt. Hierdoor kan de binnenzijde plaatselijk door de buitenwand van de darm puilen. Divertikels hoeven geen klachten te geven. Een courante klacht is lokale pijn, wat gepaard kan gaan met koorts. Veelal zal je (hevige) buikkrampen in de linker onderbuik voelen, aangezien op deze plek de endeldarm zich bevindt.

Menstruatiekrampen (dysmenorroe)

Dysmenorroe (menstruatiekrampen) is een pijnlijke menstruatie die je flink in je normale, dagelijkse activiteiten kan belemmeren. Een vrouw met dysmenorroe heeft tijdens haar maandstonden last heeft van een krampende pijn in de onderbuik, een scherpe pijn die komt en gaat, of een zeurende pijn, die eventueel gepaard gaat met rugpijn.

Krampen in de buik door prikkelbare darm syndroom

Prikkelbare darm syndroom (PDS) is een veelvoorkomende aandoening, waar de oorzaak nog niet van bekend is. PDS valt onder de zogeheten 'functionele buikklachten'. Dat zijn klachten die ontstaan als gevolg van een abnormale darmbeweging. Deze klachten kunnen de levenskwaliteit behoorlijk belemmeren. PDS is de meest voorkomende chronische darmstoornis. Ten minste 8% van de Nederlandse bevolking heeft PDS, en de meerderheid hunner is vrouw. Ook kinderen kunnen PDS krijgen. PDS uit zich in klachten als buikpijn, vaak links onder in de buik, al dan niet hevige buikkrampen, een opgeblazen gevoel en afwisselend obstipatie (verstopping) en diarree. De buikpijn vermindert na ontlasten of het laten van windjes.

Heftige krampen bij nierkoliek

Bij een nierkoliek heb je acuut last van een hevige krampachtige pijn in de nierstreek. Vaak gaat dit gepaard met bewegingsdrang; je kan dan niet stilzitten van de pijn. Je moet rondlopen of kruipen. Vaak is er ook neiging tot overgeven. Bij een nierkoliek is sprake van nierstenen die de urinewegen verstoppen. De urineleider raakt hierdoor verkrampt en de nier reageert hierop door actiever te worden en meer urine te produceren. De urine kan door de blokkade echter niet goed weg en hoopt zich daardoor op in de nieren, wat weer extra druk op de nierstenen kan geven. De plotselinge afsluiting van de afvoer van de nier is een zeer pijnlijke en vervelende aangelegenheid.

Voedselallergie en voedselintolerantie

Wat is een voedselallergie?

Een voedselallergie is een reactie van het immuunsysteem. Het wordt veroorzaakt wanneer het lichaam een ​​ingrediënt in voedsel – meestal een eiwit – als schadelijk beschouwt en een afweersysteem (antilichamen) aanmaakt om het te bestrijden. Een allergische reactie treedt op wanneer de antilichamen vechten tegen een 'binnendringend' voedseleiwit. De meest voorkomende voedselallergieën zijn voor schaal- en schelpdieren, noten, vis, eieren, pinda’s (pinda-allergie) en melk.

Wat is voedselintolerantie?

Voedselintolerantie is een reactie van het spijsverteringsstelsel in plaats van een reactie van het immuunsysteem. Het komt voor wanneer iets in voedsel het spijsverteringssysteem van een persoon irriteert of wanneer een persoon het voedsel niet goed kan verteren of afbreken. De intolerantie voor lactose, die voorkomt in melk en andere zuivelproducten, is de meest voorkomende voedselintolerantie.

Het verschil zien tussen een allergie en voedselintolerantie

Voedselallergieën kunnen worden veroorzaakt door zelfs een kleine hoeveelheid voedsel en treden op telkens wanneer het voedsel wordt geconsumeerd. Mensen met voedselallergieën worden over het algemeen geadviseerd om het uitlokkende voedsel volledig te vermijden. Anderzijds zijn voedselintoleranties vaak dosisafhankelijk; mensen met voedselintolerantie hebben mogelijk geen symptomen tenzij ze er veel van eten of het voedsel vaak eten. Een persoon met lactose-intolerantie kan bijvoorbeeld melk in koffie of een enkel glas melk drinken, maar wordt ziek als hij of zij meerdere glazen melk drinkt. Voedselallergieën en -intoleranties verschillen ook van voedselvergiftiging, die in het algemeen het gevolg is van bedorven of besmet voedsel en meer dan één persoon treft die het voedsel eet.

Symptomen van een voedselallergie

Symptomen van een voedselallergie kunnen variëren van mild tot ernstig, en de hoeveelheid voedsel die nodig is om een ​​reactie uit te lokken varieert van persoon tot persoon. Symptomen van een voedselallergie kunnen zijn:

• huiduitslag of netelroos
• misselijkheid
• buikrampen
• diarree
• Jeukende huid
• kortademigheid
• pijn op de borst
• zwelling van de luchtwegen naar de longen

Anafylaxie is een zeer ernstige en mogelijk fatale allergische reactie die gepaard gaat met een plotselinge bloeddrukdaling, bewustzijnsverlies en falen van het lichaamssysteem.

Symptomen van voedselintolerantie

Symptomen van voedselintolerantie zijn onder meer:

• misselijkheid
• buikpijn
• gasvorming, buikkrampen of een opgeblazen gevoel
• braken
• maagzuur
• diarree
• hoofdpijn
• prikkelbaarheid of nervositeit

Blindedarmontsteking of appendicitis

Wat is het?

Blindedarmontsteking of appendicitis is een aandoening waarbij de appendix ontstoken raakt. Deze aandoening kan hevige buikpijn veroorzaken. Meestal begint de pijn rond je navel, waarna het verschuift naar de rechter onderbuik. De klachten ontwikkelen zich vaak binnen enkele uren tot een paar dagen en nemen in ernst toe. Iedereen kan blindedarmontsteking krijgen, maar het treedt meestal op bij mensen variërend in de leeftijd van 10 tot 30 jaar en dan vooral bij pubers. De standaard behandeling is chirurgische verwijdering van de appendix.

De blindedarm of appendix is een wormvormig aanhangsel van de darm. De blindedarm bevindt zich rechtsonder in de buik, daar waar de dunne darm overgaat in de dikke darm. Lange tijd nam men aan dat de blindedarm een evolutionair overblijfsel is zonder functie. Dat is lariekoek gebleken. Men is erachter gekomen dat het orgaantje een heuse voorraadkast vormt voor goede darmbacteriën van waaruit de darm opnieuw voorzien kan worden van goede bacteriën als deze uit de darm verdwenen zijn, bijvoorbeeld na een langdurige aanval van diarree. De goede hygiëne en gezondheidszorg in de westerse wereld heeft de blindedarm wel minder belangrijk gemaakt.[1]

Symptomen van een blindedarmontsteking

De klachten variëren van persoon tot persoon en ontwikkelen zich normaal gesproken binnen enkele uren tot een paar dagen. De symptomen van appendicitis kunnen bestaan uit:

• zeurende pijn die begint rond je navel en vaak verschuift naar de rechter onderbuik
• de pijn wordt heviger na een aantal uren
• de rechter onderbuik is gevoelig voor aanraking
• de pijn wordt erger als je hoest of loopt
• misselijkheid en braken
• verlies van eetlust
• lichte koorts
• obstipatie (verstopping)
• diarree
• zwelling van de buik (opgezwollen buik)
• frequent moeten plassen

De locatie van de pijn kan variëren, afhankelijk van je leeftijd en de positie van je appendix. In het bijzonder jonge kinderen en zwangere vrouwen kunnen bij appendicitis op verschillende plaatsen pijn ervaren.

De oorzaak van een blindedarmontsteking is niet altijd duidelijk. Soms is appendicitis het gevolg van een obstructie, bijvoorbeeld doordat er een stukje harde ontlasting vastzit in het aanhangsel wat de opening blokkeert. Hierdoor kan het doodlopende stukje besmet raken met bacteriën, waarna het ontstoken raakt.

Wanneer behandeling te lang uitblijft, dan kan de blindedarm scheuren. Hierdoor kan de darminhoud met een hoge concentratie bacteriën in de buikholte terechtkomen en een buikvliesontsteking veroorzaken. Een gescheurde blindedarm wordt in de gehele buik gevoeld.

Behandeling van een blindedarmontsteking

Behandeling bestaat normaal gesproken uit verwijdering van de appendix door middel van een operatie (appendectomie), welke onder algehele narcose wordt uitgevoerd. Herstel duurt drie tot vier dagen. Een operatie zal snel uitgevoerd worden, omdat het gevaar bestaat dat de darm openspringt (geperforeerde blindedarm) en de geïnfecteerde inhoud in de buikholte terechtkomt en een buikvliesontsteking veroorzaakt.

Huisarts raadplegen

De meeste buikkrampen zijn onschadelijk en verdwijnen zonder verdere behandeling. Als je buikkrampen pijnlijk zijn of vaak voorkomen, kunnen ze een teken zijn van een ernstiger medisch probleem. Raadpleeg je huisarts als je naast buikkrampen een van deze symptomen hebt:

• braken
• bloed in de stoelgang
• ernstige pijn, vooral pijn op de borst
• langdurige of terugkerende krampen in de buik
• koorts
• kortademigheid

Raadpleeg bij twijfel altijd de huisarts.

Huismiddeltjes voor buikkrampen

Er zijn verschillende manieren waarop je onmiddellijk verlichting kunt krijgen van buikkrampen door middel van zelfzorg en huismiddeltjes. Sommige zelfzorgmaatregelen behandelen de onderliggende oorzaak van spierspasmen, terwijl anderen de buikspieren ontspannen zodat ze stoppen met krampen.

Warmte toepassen

Warmte in de vorm van een warm bad of een warmwaterkruik kan helpen om je buikspieren te ontspannen. Dit is vooral handig als spierspanning, overbelasting of menstruatie de krampen veroorzaakt.

Massage van de buik

Masseren van je buikspieren kan helpen om ze te ontspannen en de krampen verminderen.

Kamillethee

Kamille kan worden gebruikt om een ​​maagklachten te kalmeren en kan helpen bij het beheersen van spasmen. Het wordt ook beschouwd als een huismiddeltje tegen gasvorming.

Elektrolyten

Als de buikkrampen worden veroorzaakt door uitdroging, kan het aanvullen van elektrolyten helpen. Probeer een sportdrank te drinken of gebruik ORS, een mengsel van zouten en glucose (druivensuiker) om op te lossen in water. Wees echter voorzichtig als je in het verleden nierfalen hebt gehad, omdat sommige elektrolyten, met name kalium, tot gevaarlijke niveaus kunnen stijgen met supplementen.

Pijnstillers

Als je last hebt van heftige buikkrampen, kan een vrij verkrijgbare pijnstiller zoals ibuprofen of paracetamol helpen om de pijn te verlichten.

Uitrusten

Als de krampen worden veroorzaakt door spierspanning, zal het laten rusten van je buikspieren helpen om de spasmen te stoppen.

Behandeling van krampen in de buik

Buikkrampen veroorzaakt door gasvorming, uitdroging en spierpijn kunnen meestal thuis worden behandeld. Andere aandoeningen of ernstige buikkrampen vereisen meestal de behandeling van de huisarts. De arts zal proberen de onderliggende oorzaak van je buikkrampen te bepalen om daarna een behandeling in te zetten. De behandeling kan onder meer bestaan uit::

• antibiotica voor bijvoorbeeld gastro-enteritis of maagdarminfectie veroorzaakt door bacteriën (een antibioticum is een geneesmiddel dat bacteriële infecties bestrijdt)
• medicamenteuze behandeling van colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn met aminosalicylaten of afgeleide verbindingen, corticosteroïden, thiopurinen, ciclosporine en infliximab
• krampstillend medicijn in geval van PDS of bij zeer ernstige spasmen die niet onder controle te krijgen zijn van andere behandelingen

Buikkrampen voorkomen

Als je buikkrampen worden veroorzaakt door een aandoening zoals inflammatoire darmaandoeningen of PDS, dan is de behandeling van die aandoeningen de beste methode om buikkrampen te voorkomen. Voor darmkrampen veroorzaakt door spierspanning, gasvorming of uitdroging, zijn er enkele manieren waarop je kunt voorkomen dat deze zich voordoen:

• Beweeg correct. Hard aan je spieren werken kan goed zijn voor je gezondheid, maar te hard of verkeerd bewegen kan tot verwondingen leiden.
  Dagelijks voldoende drinken / Bron: Luminast/Shutterstock.com
• Blijf gehydrateerd. Een verlies van elektrolyten door uitdroging kan buikkrampen veroorzaken. Als je ervoor zorgt dat je gehydrateerd blijft door voldoende (water) te drinken, kan je krampen verminderen.
• Het wijzigen van je dieet kan maag- en buikkrampen helpen voorkomen die worden veroorzaakt door gasvorming, PDS en inflammatoire darmaandoeningen.
• Het eten van voldoende vezels kan mensen met obstipatie goed doen.
• Beperk je alcoholgebruik.
• Beperk kruidig ​​voedsel, dat je maag en darmen kan irriteren en krampen erger kan maken.
• De inname van vet voedsel moet worden beperkt.

Prognose

Buikkrampen kunnen soms gewoon normale spierbewegingen zijn en worden vaak veroorzaakt door aandoeningen die jezelf thuis kunt behandelen. Soms kunnen de krampen echter een teken zijn van een probleem dat de aandacht van een arts vereist. Als je buikkrampen ernstig zijn, aanhouden of langer dan een paar dagen duren, of als het gepaard gaat met koorts, bloed in de ontlasting of braaksel (bloedbraken) of aanhoudende misselijkheid, braken of diarree, dan moet je medische hulp inschakelen.

Noot:

1. Bollinger, R. R., A. S. Barbas, E. L. Bush, S. S. Lin, and W. Parker. 2007. Biofilms in the large bowel suggest an apparent function of the human vermiform appendix. Journal of Theoretical Biology 249: 826-831.

Lees verder

• Buikpijn en diarree, geen eetlust, overgeven, moe, hoofdpijn
• Pijn aan de darmen: oorzaken en symptomen pijnlijke darmen
• Buikpijn onderbuik: links/rechts, oorzaken bij man en vrouw
• Blindedarmontsteking: symptomen, oorzaken en behandeling
• Pijn in onderbuik: links & rechts, oorzaken en behandeling