Hartkloppingen: in rust, door stress, alcohol en medicijnen

Hartkloppingen door stress komt vaak voor, evenals hartkloppingen tijdens de nacht. Bij hartkloppingen (palpitaties) voel je je eigen hart kloppen. Veel mensen schrikken ervan als ze hartkloppingen krijgen en denken dat het gevaarlijk is. Hartkloppingen kunnen worden veroorzaakt door bijvoorbeeld stress (het blijkt dat bij de meeste mensen die last hebben van hartkloppingen in rust dit uitgelokt wordt doordat ze een tijdlang veel stress hebben ervaren), angstgevoelens en psychische klachten, lichamelijke inspanning, medicatie, of -in zeldzame gevallen- een medische aandoening. Hartkloppingen kunnen evenwel ook optreden na het eten van een stevige maaltijd of veroorzaakt worden door hormonale veranderingen rond de overgang. Maar ook blowen of bovenmatig gebruik van nicotinekauwgom kunnen hartkloppingen uitlokken. Hartkloppingen zijn vaak onschuldig, maar kunnen soms ook duiden op een onderliggende aandoening die medische behandeling behoeft.

• Wat zijn hartkloppingen?
• Oorzaken: stress, alcohol, medicijngebruik
• Hartkloppingen door stress
• Wat is stress?
• Stressreactie
• Hartkloppingen door een onderliggende aandoening
• Hartkloppingen in de nacht
• Nachtmerries of nachtelijke paniekaanvallen
• Emotionele factoren
• Hormonale veranderingen tijdens de menstruatie, zwangerschap en menopauze
• Hartkloppingen 's nachts door medicijnen of stoffen
• Lage bloeddruk
• Lage bloedsuikerspiegel
• Hart- en vaatziekten
• Andere factoren voor hartkloppingen in de nacht
• Wanneer contact opnemen met de huisarts bij hartkloppingen?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van hartkloppingen
• Vaak geen behandeling nodig
• Onderliggende ziekte behandelen
• Preventie
• Prognose

Wat zijn hartkloppingen?

Hartkloppingen verwijst naar een situatie waarin iemand zijn eigen hart voelt kloppen. Het hart bonst hevig, de hartslag is snel of juist onregelmatig. Je kan, bij wijze van spreken, je hart voelen kloppen in je keel, of het bonst in je borst of je hebt het gevoel dat er sprake is van een extra hartslag. De medische term voor hartkloppingen is 'palpitaties'. Veelal zijn hartkloppingen onschuldig, maar ze kunnen wel als hinderlijk worden beschouwd. Een enkele keer zijn hartkloppingen een uiting van een onderliggende aandoening of hartprobleem. Hartkloppingen komen voor bij mannen en vrouwen van alle leeftijden.

Oorzaken: stress, alcohol, medicijngebruik

Vaak kan er geen oorzaak van hartkloppingen worden gevonden. Veelvoorkomende oorzaken van hartkloppingen zijn:

• sterke emotionele reacties, zoals stress, boosheid of angst
• lichamelijke inspanning
  Koffie / Bron: Istock.com/PuwanaiSomwan
• vermoeidheid
• cafeïne (deze stof komt van nature voor in koffie, en in kleinere hoeveelheden in thee, maar ook energiedrankjes, cola, ijsthee, chocolade en chocolademelk bevatten cafeïne)
• nicotine (het belangrijkste psychoactieve bestanddeel in tabak, maar deze stof zit ook in nicotinekauwgom, een hulpmiddel om te stoppen met roken)
• drugs (vooral cocaïne, maar als er veel THC -het actieve bestanddeel in cannabis- in de hasj of wiet zit kun je last krijgen van hartkloppingen, duizeligheid, flauwvallen, braken en hoofdpijn)
• alcohol (vooral in combinatie met roken en/of drugsgebruik)
• medicijngebruik (sommige schildklier- of astmamedicijnen of prednison)
• bepaalde voedingsstoffen, zoals sulfiet (komt van nature in bepaalde producten voor, maar kan ook aan levensmiddelen worden toegevoegd als conserveermiddel: E220 – E228)¹ en mononatriumglutamaat (smaakversterker E-621, Ve-tsin).
• koorts
  Alcohol kan hartkloppingen veroorzaken / Bron: Istock.com/karelnoppe
• hormonale veranderingen tijdens de menstruatie, zwangerschap of overgang (opvliegers kunnen gepaard gaan met hartkloppingen)
• psychische klachten (hyperventilatie / paniekaanval)
• een stevige maaltijd

Hartkloppingen door een onderliggende aandoening

Soms zijn hartkloppingen een teken zijn van een onderliggende medische aandoening, zoals een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) of een abnormaal hartritme. Hartritmestoornissen (aritmie) kunnen bestaan uit:

• een te langzame hartslag (bradycardie);
• een te snelle hartslag (tachycardie); en
• in overslagen (extrasystolen), een onregelmatig hartritme.

Hartritmestoornissen kunnen niet alleen hartkloppingen veroorzaken, maar ook de volgende klachten:

• een licht gevoel in het hoofd, duizeligheid en soms kun je zelfs flauwvallen;
• moeheid en algehele malaise;
• pijn op de borst of benauwdheid.

Hartkloppingen kunnen ook optreden bij aandoeningen zoals een longontsteking, bloedarmoede, allergische reacties, hoge bloeddruk en diabetes mellitus (suikerziekte), of bepaalde hartziekten (hartfalen of zuurstoftekort van de hartspier).

Hartkloppingen in de nacht

Sommige mensen hebben 's nachts last van hartkloppingen, wat soms gepaard gaat met zweten. Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van hartkloppingen in de nacht.

Nachtmerries of nachtelijke paniekaanvallen

Een nachtmerrie kan een beangstigende ervaring zijn. Een enge droom kan je hartslag verhogen. Hoewel veel mensen hun droom of nachtmerrie niet kunnen herinneren als ze wakker worden, kunnen ze badend in het zweet wakker of zwaar ademend worden. Er zijn ook mensen die voornamelijk last hebben van paniekaanvallen in de nacht. Dit fenomeen staat bekend als een 'nocturnal paniekaanval'.

Emotionele factoren

Emotionele triggers als angst, stress of opwinding kan de hartslag verhogen doordat er meer adrenaline in het lichaam vrijkomt als gevolg van stimulatie van de vecht-of-vluchtreactie in het lichaam. Wanneer je angst of woede ervaart, vindt er een verandering plaats in je lichaam. Je hartslag, bloedsuiker en ademhaling gaan omhoog, zodat je lichaam meer zuurstof en energie tot zijn beschikking heeft.

Hormonale veranderingen tijdens de menstruatie, zwangerschap en menopauze

Tijdens de menstruatie, zwangerschap en menopauze, treden bij een vrouw veel hormonale veranderingen op. Deze hormonale schommelingen kunnen leiden tot een versnelde hartslag. Zo kunnen opvliegers gepaard gaan met hartkloppingen. Tijdens de zwangerschap stroomt er meer bloed door je lichaam, waardoor je hart harder moet werken. Als je rustig in bed of op de bank ligt, kun je soms je hart voelen kloppen.

Hartkloppingen 's nachts door medicijnen of stoffen

Hartkloppingen kunnen een bijwerking zijn van bepaalde geneesmiddelen of medicijnen. Veel bloeddruk en astma-medicijnen kunnen aanleiding geven tot een versnelde hartslag, vooral als ze worden ingenomen voor de nacht. Andere stoffen die de hartslag kunnen verhogen zijn sterk gekruid voedsel, alcohol, cafeïne, nicotine, en recreatieve drugs.

Lage bloeddruk

Je bloeddruk verlaagt meestal in rust en tijdens de nachtelijke uren, maar als het te laag is kan je hartslag versnellen om dit te compenseren. Mensen met een te lage bloeddruk (hypotensie) hebben dan ook vaak een snellere hartslag.

Lage bloedsuikerspiegel

Hartkloppingen als gevolg van een lage bloedsuikerspiegel kan gevaarlijk zijn. Een te laag bloedsuikergehalte wordt hypoglykemie of kortweg 'hypo' genoemd. Dit is een verschijnsel dat nagenoeg niet voorkomt bij gezonde mensen, maar vooral gezien wordt bij diabetici. Hypoglykemie uit zich in aanvallen van trillen, zweten, hartkloppingen, geeuwen en bewusteloosheid.

Hart- en vaatziekten

Hartkloppingen 's nachts kunnen een symptoom zijn van hart- en vaatziekten. Deze nachtelijke hartkloppingen kunnen wijzen op een kransslagaderziekte, een hartspieraandoening, een hartklepafwijking of een hartaanval.

Andere factoren voor hartkloppingen in de nacht

Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier), diabetes, bloedarmoede, hoge koorts en uitdroging, kunnen ook leiden tot hartkloppingen 's nachts.

Wanneer contact opnemen met de huisarts bij hartkloppingen?

Neem contact op met je huisarts om te overleggen, wanneer hartkloppingen niet overgaan terwijl je rustig zit, of als het gepaard gaat met andere klachten, zoals druk of pijn in de borst, benauwdheid, misselijkheid, flauwvallen en/of ongewoon hevig transpireren. Hij zal je lichamelijk onderzoeken en je vragen stellen over je klachten. Soms is verwijzing nodig naar het ziekenhuis voor verder onderzoek.

Onderzoek en diagnose

De cardioloog (hartspecialist) meet de bloeddruk en luistert met een stethoscoop naar het hart. In het ziekenhuis krijg je een elektrocardiografie 'ECG), in de volksmond een 'hartfilmpje' genoemd. Een holteronderzoek kan ook nodig zijn. Dat is een registratie van het hartritme door middel van een apparaat (Holterfoon), meestal gedurende 24 tot 48 uur. De cardioloog beoordeelt met dit onderzoek of je een hartritmestoornis hebt. Er kunnen ook andere onderzoeken worden uitgevoerd, zoals en coronaire CT angiografie (een methode om de kransslagaders rondom het hart te beoordelen), een echocardiografie (een onderzoek van het hart dat wordt uitgevoerd met behulp van ultra-geluidsgolven), elektrofysiologisch onderzoek (EFO, een onderzoek om hartritmestoornissen op te sporen en een ziekenhuisopname van 1 tot 2 dagen nodig is), en een röntgenfoto van de borstkas (een veelgebruikt onderzoek dat een hulpmiddel is bij het stellen van een diagnose bij hartproblemen).

Behandeling van hartkloppingen

Vaak geen behandeling nodig

Hartkloppingen zijn meestal onschuldig en behoeven niet behandeld te worden. Vooral de eerste keer kun je erg schrikken van hartkloppingen en denken dat je een hartkwaal hebt.

Onderliggende ziekte behandelen

Als er door de huisarts of cardioloog een onderliggende ziekte wordt vastgesteld, dan zal deze behandeld moeten worden. Wanneer er geen aandoening aan ten grondslag ligt, dan is het van belang om de triggers die (mogelijk) hartkloppingen bij jou veroorzaken uit je leven te bannen.

Preventie

Neem de volgende maatregelen in acht om hartkloppingen te voorkomen of te verminderen:

• verlaag je stressniveau (bijvoorbeeld door ademhalingsoefeningen en/of ontspanningsoefeningen)
• beperk je alcoholgebruik en drink bij voorkeur helemaal niet
• beperk cafeïnehoudende dranken
• rook niet en gebruik geen tabaksproducten
• dagelijks bewegen
• vermijd bepaalde activiteiten die geassocieerd lijken te zijn met hartkloppingen
• vermijd bepaalde medicijnen die als stimulerende middelen fungeren, zoals medicijnen tegen hoest en verkoudheid, en sommige kruiden- of voedingssupplementen
• zorg ervoor dat je bloeddruk en cholesterol goed onder controle zijn
• probeer geen aandacht te besteden aan je hartkloppingen zodra ernstige oorzaken door een arts zijn uitgesloten

Prognose

De prognose is afhankelijk van de oorzaak van de hartkloppingen. Het is belangrijk om een eventuele ernstige oorzaak van hartkloppingen te diagnosticeren en adequaat te behandelen. Waar geen ernstige ziekte wordt gevonden, is de prognose goed en heeft deze normaal gesproken geen invloed op de levensduur. Het kan echter een terugkerend symptoom zijn en het functioneren en de kwaliteit van leven aantasten.

Noot:

1. Sulfiet wordt aan levensmiddelen toegevoegd om de groei van micro-organismen in levensmiddelen en oxidatieve verkleuring van levensmiddelen tegen te gaan. Sulfiet wordt onder meer toegevoegd aan salades, wijn, gedroogde vruchten, aardappels, theemengsels en tijdens de productie van bier. (Bron: Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, NVWA)

Lees verder

• Hartaanval bij vrouwen: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hartritmestoornissen: symptomen, behandeling en oorzaken
• Hartaanval of hartinfarct: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hartklachten, hartaandoeningen en hartziekten: symptomen
• Pijn op de borst: links/rechts, pijn longen, hart, borstbeen