Jeuk in de keel of kriebel in de keel: oorzaken en symptomen

Jeuk in de keel of kriebel in de keel: oorzaken en symptomen Jeuk in je keel of mond (gehemelte) of een kriebelende keel, is vaak een klacht die heel erg op de voorgrond treedt. Jeuk in de keel kan zeer vervelend en storend zijn. Een jeukende keel- of mondholte kan meerdere oorzaken hebben. Jeuk of irritatie van de keel ontstaat ten gevolge van prikkeling van het keelslijmvlies. Nabijgelegen slijmvliezen kunnen ook irriteren. Dit is afhankelijk van de oorzaak. De belangrijkste oorzaken van jeuk in de keel zijn griep, verkoudheid of een allergie. Maar je kunt ook een droge keel hebben met kriebel als gevolg van te weinig drinken, blowen en roken of alcoholgebruik. Kriebel in de keel kan zich zowel overdag als 's nachts manifesteren. Soms kom je niet in slaap door jeuk in de keel of word je wakker als gevolg van een geïrriteerde keelholte. Bij aanhoudende klachten of als jeuk in de keel gepaard gaat met meer ernstige symptomen, dan is het raadzaam je huisarts te raadplegen.

Keelholte

De keelholte (farynx) ligt achter de neusholte en de mondholte en is een buisvormige ruimte, die bestaat uit spieren van ongeveer 13 centimeter lengte. De keelholte staat zowel links als rechts in verbinding met het middenoor. Deze verbinding loopt via de zogeheten 'buis van Eustachius'. De keelholte maakt onderdeel uit van de ademhalingsweg en het spijsverteringskanaal. Slikken is een reflexbeweging. Wanneer er speeksel, vloeistoffen of vast voedsel achter in de mondholte komt, maak je automatisch een slikbeweging.

Jeuk in keel door een droge keel

Een droge keel komt geregeld voor in combinatie met droge ogen, droge mond en een droge huid. Veel voorkomende oorzaken van jeuk in de keel zijn:
  • koud en guur weer;
  • sick building syndroom, een reeks gezondheidsklachten die veroorzaakt wordt door een slecht en ongezond binnenklimaat;
  • verstopte neus en daardoor ademen door de mond;
  • keelontsteking;
    Jeuk in de keel door alcoholgebruik / Bron: Marian Weyo/Shutterstock.comJeuk in de keel door alcoholgebruik / Bron: Marian Weyo/Shutterstock.com
  • uitdroging (dehydratie) door te weinig drinken en/of te veel vochtverlies;
  • onderactieve speekselklieren bij oude(re) mensen;
  • blowen en roken;
  • cafeïne in koffie, frisdrank en energydrinks (energiedranken);
  • alcoholgebruik;
  • syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken;
  • bepaalde medicijnen, zoals antidepressiva (middelen tegen depressie), geneesmiddelen voor de behandeling van urine-incontinentie, diuretica (plaspillen voor de behandeling van hoge bloeddruk), antihistaminica bij allergische aandoeningen, of sprays voor het behandelen van astma).

Langdurig luid praten, zingen of schreeuwen

Langdurig luid spreken, zingen of schreeuwen is belastend voor de stem. Een avondje uit in een druk café of dansgelegenheid, kan de stem behoorlijk aantasten. Een dag later kun je klagen over een pijnlijke, jeukende keel, dat vaak na één dag wel weer over is.

Vreemd voorwerp

Visgraat of pitje

Kinderen slikken soms vreemde voorwerpen in, maar volwassenen kunnen soms ook per ongeluk iets inslikken wat irritatie in de keel veroorzaakt. Een graatje van een vis of een pitje kan vast komen te zitten in de keel en aldaar klachten veroorzaken.

Ingeslikte naald

In het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde uit 1920 staat een casus beschreven van een man die met klachten als hevige pijn bij het slikken, pijn in de rechterzijde van het achterhoofd en in de rechter oorschelp. Bij nader onderzoek door de arts trof deze een naald in de keel aan. De man kreeg de klachten na het eten van een peer. De arts begreep niet hoe een naald in een peer terecht kon komen, totdat hij van een collega vernam hoe deze zelf bijna het slachtoffer was geworden van een dergelijke verraderlijke peer. Hij wilde een hap nemen van een peer, maar ontdekte tijdig de naald die een eindje naar buiten stak. Hij had voor de aanwezigheid van de naald een aannemelijke verklaring. Hij had namelijk gelegenheid om waar te nemen dat de marktkoopvrouw van wie hij de peer gekocht had, de peren wrijft over haar mouw om deze een aantrekkelijk glanzend uiterlijk te geven. Het is duidelijk dat een daar aanwezige naald op deze manier gemakkelijk in de peer naar binnen kan dringen.¹

Jeuk in de keel door roken / Bron: WerbeFabrik, PixabayJeuk in de keel door roken / Bron: WerbeFabrik, Pixabay

Jeukende keel door irriterende stoffen

Luchtvervuiling, industriële stoffen, oplosmiddelen of schoonmaakmiddelen kunnen de keel irriteren. Blowen, roken van tabak of het basen van cocaïne, kunnen ook het keelslijmvlies irriteren.

Kriebelende keel door psychische oorzaken

Het frequent voorkomen van jeuk in de keel en een droge hoest zonder duidelijke fysieke oorzaak, kan een psychische oorzaak hebben. Er wordt in dat verband wel eens gesproken over een zenuwhoestje. Hoesten kan een symptoom zijn van angst. Je kunt daardoor last krijgen van een te snelle en oppervlakkige ademhaling. Door onvoldoende zuurstoftoevoer raakt de keel geïrriteerd en kun je het gevoel krijgen dat de keel vernauwd is. Hoesten lijkt deze klacht te verlichten; een 'zenuwhoestje' is geboren.

Jeuk in de keel door een infectie

Virale infecties, zoals verkoudheid, griep, ziekte van Pfeiffer (een andere benaming is klierkoorts, vanwege opgezette klieren), bof, waterpokken of mazelen, kunnen aanleiding geven tot keelklachten zoals een jeukende keelpijn. Voorts kunnen zowel virussen als bacteriën (meestal gaat het om streptokokken) een keelontsteking veroorzaken. Pijn bij het slikken en/of een branderig gevoel, zijn daarbij de belangrijkste klachten.

Oral allergy syndrome (OAS)

Het 'oraal allergiesyndroom', is een milde vorm van voedselallergie waarbij de verschijnselen alleen in het mond- en keelgebied optreden. De verschijnselen kunnen bestaan uit onder meer jeuk in de mond, gehemelte en keel, tot in de oren, alsmede irritatie en blaartjes in de mond, en eventueel zwelling van lippen, gehemelte, tong, of glottis. Deze klachten treden vaak snel op, dat wil zeggen binnen enkele minuten na het eten van de boosdoener: bepaald fruit, groenten, noten, schaal- of schaaldieren, die de allergische reactie uitlokken. Beruchte veroorzakers van OAS zijn appel, peer, perzik, kiwi en noten.

Oogklachten door hooikoorts / Bron: Istock.com/dolgachovOogklachten door hooikoorts / Bron: Istock.com/dolgachov

kriebel in de keel door allergieën

Hooikoorts of pollenallergie, huisstofmijtallergie en dierenallergie, kunnen klachten geven als jeukende, tranende ogen, niezen en/of een loopneus en kriebel achter in de keel.

Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ)

Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) komt relatief vaak voor. Hierbij komt zuur uit de maag naar boven in de slokdarm en de keel, waar het irriteert en klachten veroorzaakt als jeuk en een branderig gevoel, bekend als brandend maagzuur of zuurbranden.

Nekproblemen

Keelirritatie en keelklachten kunnen eveneens ontstaan bij nekproblemen zoals een vergrote schildklier en lymfeknopen, een abces of een tumor. Na een verwonding of na een operatie kunnen er ook klachten ontstaan.

Jeuk in de keel door systemische ziekten

Jeuk in de keel kan zich ook voordoen bij systemische bindweefselziekten, zoals:
  • het syndroom van Sjögren, een auto-immuunziekte waarbij vooral traan- en speekselklieren ontstoken raken;
  • reumatoïde artritis, en auto-immuunziekte waarbij meerdere gewrichten gaan ontsteken;
  • systemische lupus erythematosus (SLE), een auto-immuunziekte, waarbij het eigen afweersysteem ontregeld is en het afweersysteem zich tegen het eigen lichaam keert;
  • systemische sclerose, ook wel sclerodermie genoemd, een auto-immuunaandoening waarbij meerdere orgaansystemen zijn aangedaan, waaronder de vaten en de huid;
  • vasculitis, een ontsteking van de bloedvaten.

Aandoeningen aan nabijgelegen organen

Een aantal aandoeningen van nabijgelegen organen kunnen jeuk in de keel veroorzaken. Voorbeelden hiervan zijn:
  • acute of chronische bronchitis (een ontsteking in de kleine buisjes van de longen: de bronchiën);
  • astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen);
  • longontsteking;
  • boulimie (eetstoornis);
  • acetonvergiftiging;
  • longparasieten;
  • mucoviscidose (een ziekte die het slijm dik en kleverig maakt);
  • pericarditis (ontsteking van het hartzakje);
  • sinusitis of bijholteontsteking;
  • tuberculose (afgekort als tbc, een bacteriële infectie met longproblemen);
  • andere longaandoeningen.

Kriebel in de keel door medicatie / Bron: Jarmoluk, PixabayKriebel in de keel door medicatie / Bron: Jarmoluk, Pixabay

Kriebel in de keel door medicatie

Het gebruik van medicatie kan bijwerkingen met zich meebrengen, waaronder een droge hoest en jeuk in de keel. Deze zijn niet het gevolg van een allergische reactie, maar zijn een bijwerking van het betreffende geneesmiddel. Bepaalde medicijnen staan erom bekend dat ze een jeukende keel veroorzaken als bijwerking, zoals ACE-remmers. Deze worden voorgeschreven bij de behandeling van hoge bloeddruk en hartziekten. De bijwerkingen van medicatie steken meestal vrij snel de kop op nadat je ze ingenomen hebt.

Andere symptomen die kunnen optreden bij een jeukende keel

Vaak is een jeukende keel niet het enige symptoom waar je last van hebt, vooral niet als er sprake is van een onderliggende aandoening, of het nu gaat om een eenvoudige verkoudheid of een auto-immuunstoornis. Symptomen die kunnen optreden samen met een jeukende keel variëren, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Allergische rinitis

Een jeukende keel die wordt veroorzaakt door allergische rinitis (bijvoorbeeld hooikoorts), kan gepaard gaan met een combinatie van de volgende symptomen:

Geneesmiddel- of voedselallergie

Wanneer een jeukende keel wordt veroorzaakt door een geneesmiddel- of voedselallergie, kan dit gepaard gaan met een aantal symptomen van die variëren van mild tot ernstig. In ernstige gevallen dien je onmiddellijk medische hulp in te schakelen. De symptomen die kunnen optreden bij een geneesmiddel- of voedselallergie zijn, naast jeuk in de keel, onder andere:

Verkoudheid of griep

Als een jeukende keel wordt veroorzaakt door een acute ziekte, zal het waarschijnlijk kortstondig zijn en gepaard gaan met een combinatie van de volgende symptomen:

Uitdroging

Wanneer een jeukende keel wordt veroorzaakt door uitdroging, kan dit gepaard gaan met de volgende klachten:

Reflux

Als jeuk in de keel wordt veroorzaakt door reflux, kan dit gepaard gaan met onder meer de volgende klachten:
  • moeite of pijn bij slikken;
  • brandend gevoel op de borst of keel;
  • ontstoken tandvlees; en
  • vieze smaak in de mond.

Zelfzorgmaatregelen bij kriebel in de keel

Zelfzorgmaatregelen die je kunt nemen om jeuk in de keel tegen te gaan, zijn onder meer:
  • antihistaminica nemen: een antihistaminicum onderdrukt allergische reacties;
    Appelazijn drinken bij jeuk in de keel door allergie / Bron: Wicherek, PixabayAppelazijn drinken bij jeuk in de keel door allergie / Bron: Wicherek, Pixabay
  • appelazijn drinken: appelazijn is een natuurlijk remedie tegen allergische reacties;
  • warme thee met citroen, honing en (verse) gember drinken;
  • een lepel honing nemen als bescherming van de keel;
  • een luchtbevochtiger in huis gebruiken;
  • een neusspray gebruiken om klachten tegen te gaan;
  • langdurig of extreem luid praten, zingen en/of schreeuwen vermijden;
  • stoppen met roken;
  • uitlokkende factoren van jeuk in de keel vermijden;
  • vrij verkrijgbare medicijnen nemen bij een verkoudheid of griep, bijvoorbeeld Sambucol;
  • gorgelen met zout water;
  • zuigtabletten en hoestpastilles nemen.

Water drinken om kriebel in de keel te voorkomen of tegen te gaan / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.comWater drinken om kriebel in de keel te voorkomen of tegen te gaan / Bron: Mimagephotography/Shutterstock.com

Preventie

Het vermijden van cafeïne en alcohol, niet roken en het drinken van veel water kunnen helpen om een jeukende keel te voorkomen. Voorts is het verstandig om vaak de handen te wassen tijdens het griepseizoen. Zorg ervoor dat je in het hooikoortsseizoen op warme, winderige dagen deuren en ramen gesloten houdt en zo min mogelijk naar buiten gaat. Lucht bij voorkeur het huis vroeg in de morgen wanneer het buiten nog vochtig is. Zorg in huis voor een luchtvochtigheid tussen de 40 en 60 procent, aangezien dit het neusslijmvlies vochtig houdt.

Noot:
  1. Levie, D.J. de. Een eigenaardig geval van vreemd voorwerp in de keel. Ned Tijdschr Geneeskd. 1920;64:1543-5

Lees verder

© 2016 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Last van kriebelhoest?U valt bijna in slaap, en dan barst u opeens uit in een hoestbui door een vervelende kriebel in de keel. Een prikkelend…
Kriebelhoest of vastzittende hoest - wat is het verschil?Kriebelhoest of vastzittende hoest - wat is het verschil?Je wilt van je hoest af wat nu? Hoesten kan heel erg vervelend zijn zeker als je niet weet wat je er precies tegen kunt…
Wat te doen bij prikkelhoest of kriebelhoestWat te doen bij prikkelhoest of kriebelhoestWanneer je last hebt van kriebel in de keel, heeft dat tot gevolg dat je veel moet hoesten. Dit kan zorgen voor te weini…
Hoe ontstaat keelpijn?Hoe ontstaat keelpijn?Keelpijn: iedereen heeft het weleens. In het ene geval heb je alleen een irritant en vervelend gevoel in je keel. Op and…

Neurofibromatose: Afwijkingen aan huid en ogenNeurofibromatose: Afwijkingen aan huid en ogenNeurofibromatose is een erfelijke neurologische aandoening gekenmerkt door verschillende goedaardige bindweefselgezwelle…
Longembolie: symptomen, oorzaak, behandeling en herstelLongembolie: symptomen, oorzaak, behandeling en herstelBij een longembolie blokkeert een bloedstolsel de longslagader, waardoor een gedeelte van de longen geen bloed meer krij…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: istock.com/Staras
  • http://www.healthhype.com/itchy-throat-causes-and-cure.html
  • http://www.healthline.com/symptom/throat-irritation
  • https://nl.wikipedia.org/wiki/Oral_allergy_syndrome
  • J.A.M. Baar, C.A. Bastiaansen, A.A.F. Jochems: Anatomie & fysiologie. Bohn Stafleu van Loghum, tweede druk, 2007.
  • Levie, D.J. de. Een eigenaardig geval van vreemd voorwerp in de keel. Ned Tijdschr Geneeskd. 1920;64:1543-5
  • Medical News Today. Itchy throat: Causes and remedies. http://www.medicalnewstoday.com/articles/317066.php (ingezien op 24-4-2017)
  • Afbeelding bron 1: Marian Weyo/Shutterstock.com
  • Afbeelding bron 2: WerbeFabrik, Pixabay
  • Afbeelding bron 3: Istock.com/dolgachov
  • Afbeelding bron 4: Jarmoluk, Pixabay
  • Afbeelding bron 5: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 6: DLdoubleE, Wikimedia Commons (Publiek domein)
  • Afbeelding bron 7: Wicherek, Pixabay
  • Afbeelding bron 8: Mimagephotography/Shutterstock.com
Reactie

Daphne, 14-05-2018
Ik stond vanmorgen op met dat me gehemelte heel erg jeukt. Krijg ik dan keelpijn? Reactie infoteur, 14-05-2018
Jeuk aan je gehemelte komt vaak voor bij hooikoorts of een andere allergie.

Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 17-09-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.