Schildklierknobbels: symptomen, oorzaken en behandeling

Schildklierknobbels wijzen op een abnormale groei van schildkliercellen, waardoor zich één of meerdere knobbeltjes vormen binnen de schildklier. Hoewel de overgrote meerderheid van de schildklierknobbeltjes goedaardig is (dus geen kanker), kan een knobbeltje soms wijzen op schildklierkanker. Schildklierknobbels komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. Het risico op het ontwikkelen van schildklierknobbels neemt toe met het ouder worden. De oorzaak van de meeste schildklierknobbeltjes is niet bekend, maar gebrek aan jodium kan schildklierknobbels veroorzaken. Chronische ontsteking van de schildklier (ziekte van Hashimoto) die resulteert in verminderde schildklieractiviteit, kan ook schildklierknobbeltjes veroorzaken. Schildklierknobbels veroorzaken in de meeste gevallen geen symptomen. Behandeling is afhankelijk van de oorzaak. In de meeste gevallen kan worden volstaan met 'waakzaam wachten', ofwel te wachten met behandelen.

• Wat zijn schildklierknobbels?
• Schildklierknobbeltjes symptomen
• Verschijnselen
• Kanker
• Wanneer een arts raadplegen?
• Vóórkomen knobbels in de schildklier
• Oorzaken
• Jodiumtekort
• Schildklieradenoom
• Schildkliercyste
• Chronische ontsteking van de schildklier (thyroiditis)
• Multinodulair struma
• Schildklierkanker
• Risicofactoren
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek en anamnese
• Schildklierwaarden
• Echo-onderzoek
• Punctie
• Schildklierscan
• Behandeling van schildklierknobbeltjes
• Geen behandeling / waakzaam wachten
• Radioactief jodium
• Radio Frequente Ablatie (RFA)
• Chirurgie
• Prognose
• Preventie van schildklierknobbeltjes

Wat zijn schildklierknobbels?

Schildklierknobbels staan ook wel bekend als schildkliernodus of nodules. Het gaat hierbij om overwegend goedaardige gezwellen die groeien rondom de schildklierkwabben. De schildklier is een kleine, vlindervormige klier die aan de basis van je hals ligt ligt, net onder je adamsappel. De overgrote meerderheid van de schildklierknobbeltjes zijn niet ernstig en veroorzaken geen symptomen. Schildklierkanker komt niet vaak voor. Vaak heb je niet door dat je schildklierknobbeltjes hebt, totdat een arts het ontdekt tijdens een routineonderzoek. Sommige schildklierknobbels kunnen echter zo groot worden dat ze zichtbaar worden of klachten veroorzaken zoals moeite met slikken of ademen. De behandelingsmogelijkheden van schildklierknobbeltjes zijn afhankelijk van het type schildkliernodi.

Schildklierknobbeltjes symptomen

Verschijnselen

De meeste schildklierknobbeltjes veroorzaken geen klachten of symptomen. Soms worden echter enkele knobbels zo groot dat ze kunnen worden gevoeld en gezien, vaak als een zwelling aan de basis van je hals. Ook kan je last krijgen van druk op je luchtpijp of slokdarm, waardoor je moeite hebt met ademhalen of moeilijkheden hebt met slikken. In sommige gevallen produceren schildklierknobbeltjes extra thyroxine, een hormoon dat door je schildklier wordt uitgescheiden. De extra thyroxine kan symptomen veroorzaken van hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier), zoals:

• Onverklaarbaar gewichtsverlies;
• Meer transpirereren;
• Tremor (het beven of trillen van lichaamsdelen zonder aantoonbare oorzaak);
• Nervositeit;
• Snelle of onregelmatige hartslag.

Kanker

Schildklierknobbels kunnen ontaarden in kanker, maar het bepalen van welke knobbeltjes maligne of kwaadaardig zijn, kan niet alleen aan de hand van de symptomen worden gedaan. Schildklierkanker is in het algemeen goed behandelbaar en daarom is het belangrijk om snel onderscheid te maken tussen goedaardige en kwaadaardige nodi. De meeste kwaadaardige schildklierknobbels groeien langzaam en kunnen erg klein zijn als ze ontdekt worden. Agressieve schildklierkanker is zeldzaam, maar deze knobbels kunnen groot en stevig zijn en snel groeien. De symptomen kunnen bestaan uit:

• een knobbel net onder de adamsappel;
• een hese stem, heesheid;
• problemen of moeilijkheden bij het slikken;
• gezwollen lymfeklieren in de hals;
• keelpijn of nekpijn die soms uitstraalt naar de oren.

Wanneer een arts raadplegen?

Hoewel de meeste schildklierknobbeltjes goedaardig zijn en geen problemen veroorzaken, is het verstandig om iedere ongewone zwelling of knobbel in je hals te laten beoordelen door de huisarts, vooral als je daarbij ook moeite hebt met ademhalen of slikken. Het is belangrijk om kanker uit te sluiten.

Schakel ook medische hulp in als je symptomen van hyperthyreoïdie ontwikkelt, zoals:

• plotseling gewichtsverlies, hoewel je eetlust normaal is of is toegenomen;
• hartkloppingen;
• moeite met slapen;
• spierzwakte; en
• zenuwachtig, nervositeit, gejaagdheid.

Vóórkomen knobbels in de schildklier

Grofweg 8% van de volwassenen heeft een voelbare knobbel in de schildklier. Bij beeldvormend onderzoek van de schildklier middels echografie, blijkt zelfs 25 tot 40% van de volwassenen een of meerdere schildklierknobbels te hebben.

Oorzaken

Er zijn verscheidene aandoeningen die kunnen leiden tot knobbels in de schildklier.

Jodiumtekort

Een jodiumtekort of gebrek aan jodium kan knobbels in de schildklier veroorzaken. Een jodiumtekort komt bijna niet (meer) voor in Nederland, waar jodium wordt toegevoegd aan tafelzout, bakkerszout en andere voedingsmiddelen.

Schildklieradenoom

Een andere oorzaak is een schildklieradenoom. Dit is een goedaardige tumor die zich ontwikkelt in de schildklier. Het is niet helemaal duidelijk waarom deze ontstaat. Een dergelijke adenoom wordt niet beschouwd als ernstig, tenzij het hinderlijke symptomen veroorzaakt vanwege zijn omvang. Sommige schildklieradenomen maken schildklierhormonen aan buiten de normale regulerende invloed van de hypofyse om, wat leidt tot een overproductie van schildklierhormonen (een te snel werkende schildklier).

Schildkliercyste

Een cyste is een met vocht gevulde holte. Een schildkliercyste komt meestal voort uit degeneratie van schildklieradenomen. Cysten zijn over het algemeen goedaardig, maar soms bevatten ze kwaadaardige componenten.

Chronische ontsteking van de schildklier (thyroiditis)

De ziekte van Hashimoto (hashimoto-thyroiditis) is een chronische ontsteking van de schildklier, wat resulteert in een nodulaire vergroting. Dit wordt vaak geassocieerd met verminderde schildklieractiviteit ofwel een traag werkende schildklier (hypothyreoïdie).

Multinodulair struma

Struma duidt op een vergroting van de schildklier, die kan worden veroorzaakt door jodiumtekort of een schildklierstoornis. Bij een multinodulaire schildklier is deze onregelmatig vergroot.

Schildklierkanker

Soms kan een schildklierknobbel wijzen op schildklierkanker.

Risicofactoren

Je hebt meer kans op het ontwikkelen van schildkliernodules als:

• je röntgenfoto's hebt laten maken van je schildklier in je kindertijd
• je een reeds bestaande schildklieraandoening, zoals thyroïditis of de ziekte van Hashimoto, hebt
• je een familiegeschiedenis hebt van schildkliernodules
• je 60 jaar of ouder bent
• je een vrouw bent

Complicaties

Complicaties die worden geassocieerd met schildklierknobbeltjes zijn onder meer:

• Problemen met slikken of ademen: een grote knobbel of zwelling kan tot problemen leiden bij het slikken of ademen.
• Hyperthyreoïdie: dit kan optreden wanneer een knobbel schildklierhormoon produceert. Mogelijke complicaties van hyperthyreoïdie zijn onder andere een onregelmatige hartslag, zwakke botten (osteoporose), en een thyrotoxische crisis.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek en anamnese

De arts zal een uitgebreid vraaggesprek met je voeren over je klachten (anamnese) en daarnaast zal hij lichamelijk onderzoek verrichten. Hij zal je waarschijnlijk vragen om te slikken terwijl hij de schildklier onderzoekt, omdat een knobbel in de schildklier gewoonlijk omhoog en omlaag gaat tijdens het slikken. De arts zal op zoek gaan naar symptomen van hyperthyreoïdie, zoals tremor, overdreven actieve reflexen, en een snelle of onregelmatige hartslag. Ook zal hij op zoek gaan naar mogelijke tekenen van hypothyreoïdie, zoals een langzame hartslag, droge huid en gezichtszwelling.

Schildklierwaarden

Er zal bloedonderzoek gedaan worden om de niveaus te bepalen van thyroxine en triiodothyronine, hormonen die worden geproduceerd door je schildklier, en schildklierstimulerende hormoon (TSH), die door je hypofyse wordt vrijgegeven. Dit onderzoek naar schildklierwaarden kan uitwijzen of je schildklier teveel thyroxine produceert (hyperthyroidisme), of juist te weinig (hypothyreoïdie).

Echo-onderzoek

Middels echo-onderzoek wordt je schildklier, lymfklieren en de omliggende weefsels in beeld gebracht om eventuele afwijkingen op te sporen.

Punctie

Bij een punctie worden met een dunne, holle naald weefselcellen opgezogen van de schildklierknobbel. In veel gevallen wordt dit onderzoek verricht op geleide van een echografie van de hals. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een gespecialiseerde radioloog en staat bekend als een echogeleide biopsie.

Schildklierscan

In sommige gevallen kan de arts een schildklierscan aanbevelen om schildkliernodules te beoordelen. Tijdens deze test wordt een isotoop van radioactief jodium geïnjecteerd in een ader in je arm, waarna een foto wordt gemaakt van de schildklier.

Behandeling van schildklierknobbeltjes

De behandeling hangt af van het type schildklierknobbel. Behandeling kan bestaan uit:

Geen behandeling / waakzaam wachten

Als de knobbeltjes goedaardig zijn en je geen klachten ervaart, kan de arts beslissen dat je op dit moment niet hoeft te worden behandeld. De arts zal je regelmatig controleren om te kijken naar eventuele veranderingen in de schildklier.

Radioactief jodium

De arts kan radioactief jodium gebruiken om een te snel werkende schildklier af te remmen of om een vergrote schildklier te verkleinen.

Radio Frequente Ablatie (RFA)

Mensen met knobbels niet groter dan 5 centimeter en die goedaardig zijn, komen in aanmerking voor de RFA behandeltechniek. Is de knobbel groter dan 5 centimeter of is er twijfel of deze goedaardig is, dan heeft een operatie de voorkeur. Nadat het gebied is verdoofd, wordt er een naald in de knobbel in de schildklier ingebracht. Het te behandelen weefsel wordt licht verwarmd. Hierdoor gaan de cellen kapot en verschrompelen ze langzaam. Het gezonde weefsel blijft intact. Hierdoor blijft de schildklierfunctie behouden.

Chirurgie

Soms is een operatieve ingreep nodig om kwaadaardige knobbeltjes of knobbeltjes die (ernstige) klachten veroorzaken, te verwijderen.

Prognose

Meer dan negentig procent van de schildklierknobbeltjes is goedaardig en als een knobbeltje onverhoopt kwaadaardig is, is dit normaal gesproken goed te behandelen. Het effect van de behandeling hangt af van de onderliggende ziekte. De meeste soorten kanker zijn goed gedifferentieerd en daarbij is de prognose uitstekend, vooral wanneer het in een vroeg stadium wordt vastgesteld. Slecht gedifferentieerde kanker is moeilijker te behandelen en heeft een ongunstiger prognose.

Preventie van schildklierknobbeltjes

Er is geen manier om de ontwikkeling van een schildklierknobbeltje te voorkomen. Als de diagnose van een schildklierknobbel wordt gesteld, zal de arts of endocrinoloog stappen ondernemen om deze te verwijderen of te vernietigen of gewoon doorlopend te volgen en te controleren. De meerderheid van de niet-kankerachtige knobbeltjes zijn niet schadelijk en veel mensen hebben geen behandeling nodig.

Lees verder

• Struma (krop): opgezwollen of vergrote schildklier klachten
• Vergrote schildklier: oorzaken en symptomen van een struma
• Overactieve schildklier: symptomen, oorzaak en behandeling
• Te snel werkende schildklier: symptomen hyperthyreoïdie
• Schildklierklachten: symptomen van aandoeningen schildklier