Frozen shoulder: Aandoening met pijnlijke en stijve schouder

Bij frozen shoulder ontstaat een ontsteking van het gewrichtskapsel, meestal als gevolg van immobiliteit van de schouder. Een patiënt met een frozen shoulder heeft een verminderd bewegingsbereik van de schouder, en daarnaast voelt de schouder pijnlijk en stijf aan. Deze problemen ontstaan geleidelijk maar verdwijnen meestal binnen één tot drie jaar. Om de pijn te verlichten en het bewegingsbereik te verbeteren, zet de arts medicijnen, fysiotherapie en/of chirurgie in. Dankzij de behandeling herstellen de meeste patiënten van deze schouderaandoening. De aandoening komt tot slot vaker voor bij bepaalde risicogroepen, vooral bij diabetici. Daarom moet de arts bij een klinisch beeld van een frozen shoulder ook oplettend zijn voor deze ziekte en deze zo nodig behandelen.

• Synoniemen frozen shoulder
• Terminologie
• Epidemiologie
• Oorzaken schouderaandoening
• Symptomen: Pijnlijke, stijve schouder en verminderd bewegingsbereik
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Medicatie, fysiotherapie en operatie
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen frozen shoulder

Frozen shoulder is vrij bekend onder het brede publiek, maar andere benamingen hiervoor zijn 'adhesieve capsulitis', 'bevroren schouder' en 'stijve schouder'.

Terminologie

De uitdrukking 'stijve schouder' gebruiken mensen vaak onterecht voor artritis (gewrichtsontsteking. Een frozen shoulder verwijst specifiek naar het schoudergewricht, terwijl artritis verwijst naar andere / meerdere gewrichten.

Epidemiologie

Een frozen shoulder komt vaak voor bij patiënten tussen de veertig en zeventig jaar. 70% van de patiënten met de schouderaandoening zijn vrouwen.

Oorzaken schouderaandoening

Het kapsel van het schoudergewricht bezit ligamenten die de schouderbotten aan elkaar vasthouden. Bij een ontsteking van het gewrichtskapsel, zijn de schouderbotten niet in niet in staat om vrij in het gewricht te bewegen. Een precieze oorzaak is meestal niet bekend voor de schouderaandoening, maar meestal vormt immobiliteit een grote risicofactor. Andere risicofactoren zijn onder meer:

• chirurgie aan het schoudergebied
• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met verlies van beweging, coördinatieproblemen en bevingen)
• diabetes (suikerziekte) (de aandoening komt hierbij twee tot vijf keer vaker voor en de symptomen zijn bij diabetici vaak om onbekende reden ernstiger)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen)
• een borstamputatie (mastectomie)
• een gebroken arm
• een myocardinfarct (afsterven van een stuk van de hartspier: hartaanval)
• een nekschijfaandoening
• een openhartoperatie
• een Rotator cuff letsel (pijn in de schouder en pijn bij het bewegen)
• een schouderblessure
• een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen met hoofdpijn, een stijve nek en oogproblemen)
• hart- en vaatziekten (cardiovasculaire aandoeningen)
• hemiplegie (verlamming van de lichaamshelft)
• het HELLP-syndroom (ernstige complicatie van zwangerschap)
• hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
• hypothyreoïdie (traag werkende schildklier)
• leverpijn
• na borst- of borstkaschirurgie
• na een (diagnostische) laparoscopie (inwendig kijkonderzoek van de buikholte of het bekkengebied)
• problemen in de nek
• pseudotumor cerebri (verhoogde druk in schedel met problemen met gezichtsvermogen en hoofdpijn)
• tuberculose (aandoening die meestal longgerelateerde symptomen veroorzaakt)
• reumatoïde artritis (ontsteking van gewrichten en organen)
• seronegatieve spondyloarthropathie, en van polymyalgie rheumatica bij ouderen.
• veranderingen in hormonen zoals tijdens de menopauze

Symptomen: Pijnlijke, stijve schouder en verminderd bewegingsbereik

De schouderaandoening treft meestal slechts één schouder, maar bij één op de vijf patiënten, zijn beide schouders aangetast. De symptomen van een frozen shoulder kenmerken zich doordat ze geleidelijk verschijnen alsook meestal geleidelijk verdwijnen. Een frozen shoulder zonder bekende oorzaak begint met pijn. Door deze pijn is het maken van bewegingen met de arm bemoeilijkt. Het gebrek aan beweging leidt tot een stijve arm en uiteindelijk nog minder bewegingsbereik. Na verloop van tijd is de patiënt niet meer in staat om bewegingen te maken. Zo is de patiënt niet meer in staat om bijvoorbeeld de arm boven het hoofd of achter zich te houden.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts bevraagt de klachten van de patiënt en onderzoekt de schouder. Hij bevestigt de diagnose van frozen shoulder als de patiënt niet in staat is om de schouder te draaien. Verder is de arts bedacht op een mogelijk samenhangende ziekte. Daarom onderzoekt hij de patiënt grondig om eventuele tekenen van diabetes mellitus, een schildklierprobleem, ... op te sporen.

Diagnostisch onderzoek

De patiënt krijgt een röntgenfoto van de schouder om andere problemen zoals artritis (gewrichtsontsteking) uit te sluiten. Soms zet de arts een MRI-scan in wat de aanwezigheid van de ontsteking onthult, maar een beeldvormend onderzoek toont geen specifieke symptomen die samenhangen met een frozen shoulder.

Behandeling: Medicatie, fysiotherapie en operatie

De arts behandelt risicofactoren voor een frozen shoulder, zoals diabetes of schildklierproblemen. Verder gebeurt de behandeling door middel van medicatie, fysiotherapie en/of chirurgie.

Medicatie en fysiotherapie

De schouderpijn is te behandelen met behulp van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) en steroïde injecties, maar ook koude- en warmtepakken verlichten de pijn. Steroïde injecties en intense, dagelijkse fysiotherapie verbeteren daarnaast het bewegingsbereik van de schouder. Vaak duurt het enkele weken alvorens verbetering optreedt bij deze behandelingen. Een volledig herstel gebeurt veelal binnen de zes tot negen maanden. Onbehandeld geneest de patiënt spontaan binnen de twee jaar van de schouderaandoening.

Operatie

In sommige gevallen reageert de patiënt niet goed op de fysiotherapie en/of medicatie, en is een chirurgische ingreep de enige mogelijkheid om een frozen shoulder te verhelpen. Deze procedure is gekend als een schouderartroscopie. Tijdens de operatie die plaatsvindt onder volledige verdoving (anesthesie), snijdt de arts het littekenweefsel weg. Dit doet hij door de schouder in vele verschillende manieren te draaien. Arthroscopische chirurgie is ook nuttig om de strakke ligamenten door te snijden en het littekenweefsel van de schouder te verwijderen. Na de operatie krijgt de patiënt pijnblokkers zodat hij in staat is om fysiotherapie te krijgen.

Prognose

Een behandeling met fysiotherapie en NSAID’s is meestal succesvol waardoor de patiënt weer in staat is om binnen het jaar weer te bewegen met de schouder. Zelfs zonder behandeling herstelt de patiënt van een frozen shoulder veelal binnen de twee jaar. Na een operatie is fysiotherapie ook nog nodig gedurende enkele weken of maanden, maar ook dan herstelt de patiënt normaal gezien en is zijn bewegingsbereik weer normaal. De fysiotherapie is nodig na de operatie zodat de frozen shoulder niet terugkeert.

Complicaties

Af en toe ontstaat aanhoudende stijfheid en pijn ondanks de therapie. Ook heeft een patiënt soms een gebroken arm omdat de arts tijdens de chirurgische ingreep de schouder krachtig beweegt. Tot slot komt een frozen shoulder soms terug, al gebeurt dit dan zelden in dezelfde schouder maar wel in de andere schouder.

Preventie

Een vroege behandeling voorkomt stijfheid in de schouder. Daarom is medisch advies nodig wanneer de patiënt een stijve schouder ervaart. Patiënten met diabetes of schildklierproblemen houden de ziekte best onder controle; op deze manier hebben ze minder kans om een frozen shoulder te ontwikkelen.

Lees verder

• Schouderpijn: Oorzaken van pijn aan schoudergewricht