Veel plassen (polyurie): oorzaken van erg veel urineren

De medische benaming van veel plassen is 'polyurie'. Hierbij plas je abnormaal grote hoeveelheden urine. Polyurie wordt gedefinieerd als het urineren van meer dan drie liter per dag. Normaal plast een volwassen man of vrouw dagelijks ongeveer één tot twee liter. Veel plassen is één van de belangrijkste symptomen van diabetes (zowel diabetes type 1 als diabetes type 2) en kan leiden tot ernstige uitdroging, wat zonder behandeling negatieve gevolgen heeft voor de nierfunctie. Het meest voorkomende symptoom van polyurie is een abnormaal grote urineproductie, zowel overdag en 's nachts. Als je je zorgen maakt over de hoeveelheid die je dagelijks urineert en vermoedt dat er sprake is polyurie, dan doe je er verstandig aan om aan aantal dagen bij te houden hoeveel je drinkt; hoe vaak je urineert en hoeveel urine je produceert elke keer als je naar het toilet gaat. Raadpleeg je huisarts als je gedurende meerdere dagen veel plast.

• Wat is polyurie?
• Oorzaken van veel plassen
• Symptomen erg veel urineren
• Veel plassen en overmatige dorst
• Gewichtsverlies
• Algehele malaise
• Hoofdpijn
• Visuele storing
• Bloeddrukchommelingen
• Onderzoek en diagnose
• Anamnese en lichamelijk onderzoek
• Laboratoriumonderzoeken
• Beeldvormend onderzoek
• Behandeling van veel plassen
• Preventie van polyurie

Wat is polyurie?

Polyurie is een term waarmee bedoeld wordt dat je overmatig moet urineren. Polyurie wordt gedefinieerd als overmatig grote hoeveelheden urine produceren, meer dan 3 liter per dag. Volwassen mannen en vrouwen produceren normaal gesproken ongeveer één tot twee liter urine per dag. Polyurie moet onderscheiden worden van 'pollakisurie' waarbij je vaak urineert.

Oorzaken van veel plassen

Polyurie of veel plassen is meestal het gevolg van het drinken van overmatige hoeveelheden vloeistoffen (polydipsie), in het bijzonder van water en vloeistoffen die cafeïne of alcohol bevatten. Het is ook een van de belangrijkste tekenen van diabetes mellitus, in de volksmond suikerziekte genoemd. De nieren en urinewegen vormen samen een filtersysteem voor het bloed. De nieren filteren het bloed, waardoor afvalstoffen en vocht via de urine het lichaam verlaten. Er vindt terugresorptie plaats van heel veel stoffen, zoals ionen, aminozuren, maar ook glucose, waardoor deze terugkeren in de bloedbaan. Bij diabetes is het niveau van suiker in het bloed echter abnormaal hoog. Niet alle suiker kan opnieuw worden geabsorbeerd en een deel van deze overtollige glucose uit het bloed komt in de urine terecht. Omdat glucose veel vocht met zich meetrekt, zal je merken dat je heel veel en vaak moet plassen. Hierdoor krijg je dorst en ga je veel meer drinken. Dit resulteert in abnormaal grote hoeveelheden urine.

Andere oorzaken
Andere oorzaken van polyurie zijn:

• Diabetes inspidus, een aandoening die gekenmerkt wordt door veel plassen veel drinken, wel 5-15 liter per dag;
• Nierziekte;
• Nierstenen;
• Leverfalen;
• Geneesmiddelen die de urineproductie verhogen;
• Chronische diarree;
• Syndroom van Cushing;
• Psychogene polydipsia, overdreven veel water drinken en dit ziektebeeld wordt meestal gezien bij angstige vrouwen van middelbare leeftijd en bij patiënten met psychiatrische aandoeningen;
• Hypercalciëmie, een te hoog calciumgehalte in het bloed;
• Zwangerschap.

Symptomen erg veel urineren

Veel plassen en overmatige dorst

Het meest voorkomende symptoom van polyurie is veel plassen. Het wordt meestal geassocieerd met overmatige dorst (polydipsie) en 's nachts vaak moeten plassen (nocturie). Afhankelijk van de onderliggende oorzaak, kan veel plassen gepaard gaan met andere symptomen, zoals:

Gewichtsverlies

Onverklaarbaar gewichtsverlies is indicatief voor diabetes type I. Het is ook een kenmerk van een chronische nieraandoening en kan ook optreden als gevolg van uitdroging die voortvloeit uit diabetes insipidus.

Algehele malaise

Polyurie kan ernstige uitdroging veroorzaken, wat leidt tot algehele malaise en vermoeidheid.

Hoofdpijn

Een tumor in de hypofyse – wat de oorzaak kan zijn van neurogene diabetes insipidus – kan leiden tot ernstige hoofdpijn als gevolg van te hoge schedeldruk, technisch aangeduid als intracraniële drukverhoging.

Visuele storing

Verhoogde intracraniële druk door een hersentumor kan oogzenuwzwelling veroorzaken (papilledema). Er kunnen ook storingen optreden in het gezichtsvermogen.

Bloeddrukchommelingen

Bloeddrukschommelingen zijn ook mogelijk. Polyurie veroorzaakt uitdroging, wat kan leiden tot verhoogde hartslag (tachycardie) of verlaging van de bloeddruk, uitgelokt door een verandering in je positie (posturale hypotensie). Intracraniële drukverhoging kan leiden tot verhoogde bloeddruk, vergezeld van een verminderde hartslag (bradycardie).

Onderzoek en diagnose

Anamnese en lichamelijk onderzoek

De huisarts begint met het stellen van vragen over je klachten, waarbij hij tevens je medische voorgeschiedenis in ogenschouw neemt. Vervolgens wordt een grondig lichamelijk onderzoek en neurologisch onderzoek uitgevoerd.

Laboratoriumonderzoeken

Er zijn twee soorten laboratoriumonderzoeken voor polyurie, te weten urineonderzoek en bloedonderzoek. Indien nodig kunnen ook andere gespecialiseerde onderzoeken worden gedaan.

Beeldvormend onderzoek

Soms is beeldvormend onderzoek nodig om de oorzaak te achterhalen van van polyurie. Dit kan bestaan uit:

• Beeldvorming van het nierkanaal: echografie, röntgenfoto, CT-scan van de buik.
• Nierbiopsie, waarbij een stukje weefsel van de nier wordt weggenomen voor onderzoek onder de microscoop.
• Röntgenfoto van de schedel. Deze kan een vergrote hypofyse of een tumor laten zien.
• MRI-scan of CT-scan van de hersenen: voor hypofyse of andere hersentumor.

Behandeling van veel plassen

De behandeling van veel plassen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Bij een ernstige daling van het vochtgehalte treden uitdrogingsverschijnselen op. In ernstige gevallen is een ziekenhuisopname nodig om de vocht- en elektrolytenbalans te corrigeren. Als de situatie stabiel is zal je arts je laten weten of verdere behandeling nodig is en waar dit uit bestaat. Het soort behandeling is afhankelijk van de uitkomsten van het diagnostische onderzoek en de eventuele vastgestelde oorzaak van polyurie.

Preventie van polyurie

Polyurie is moeilijk te voorkomen, vooral als het nieraandoening of endocriene oorzaak heeft. De symptomen kunnen echter verlicht worden door de volgende maatregelen:

• Vermijd het gebruik van cafeïne en alcohol;
• Drink niet te veel voor het slapengaan;
• Gebruik diuretica of plaspillen alleen op voorschrift van de arts;
• Houd diabetes onder controle;
• Kijk samen met de arts naar een eventueel alternatief bij een medicijn dat de urineproductie verhoogt.

Lees verder

• Vaak plassen: oorzaken veel plassen 's nachts of overdag
• Nieren: functie, ligging, anatomie en werking van de nieren
• Plasklachten bij man en vrouw: symptomen en oorzaken
• Urine: moeilijk urineren (plassen), retentie, incontinentie
• Urine kleur: blauwe of groene urine en oranje-rode plas