Bruine of zwarte strepen in nagel: oorzaken en behandeling

Last van bruine of zwarte strepen in nagel of zwarte lijntjes in de nagel? Melanonychia striata zijn bruine, bruinzwarte of zwarte strepen of banden in de nagel in de lengterichting. Deze strepen of lijntjes in de nagel kunnen zowel in de vingernagel als in de teennagel voorkomen en deze streepjes worden vaak als ontsierend ervaren. Een bruine tot zwarte nagelverkleuring kan optreden aan één of meer nagels en is op zich een reden voor alertheid. Het kan namelijk berusten op een subunguaal melanoom, een melanoom dat onder de nagel aanwezig is. Een melanoom is een vorm van huidkanker. Beoordeling van de huisarts of dermatoloog van bruine of zwarte strepen in de nagel is daarom gewenst. Indien de oorzaak goedaardig is, dan is er geen behandeling nodig. Een subunguaal melanoom zal verwijderd moeten worden.

• Bruine of zwarte strepen in nagel
• Risicofactoren zwarte lijntjes in de nagel
• Oorzaak van melanonychia
• Activatie van de melanocyten
• Hyperplasie van de melanocyten
• Pigmentatie door externe factoren
• Zwarte streepjes onder nagel als een splinter
• Lijntjes en strepen op de nagel door voedingstekort
• Bruine en zwarte strepen door schimmelnagel
• Kenmerken en symptomen
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijk onderzoek
• Nagelbiopsie
• Behandeling van zwarte lijnen onder nagel
• Prognose en vooruitzichten

Bruine of zwarte strepen in nagel

Melanonychia is een algemene aandoening die wordt gekenmerkt door een bruine tot zwarte verkleuring van de nagel. Het komt meestal door goedaardige oorzaken, zoals een moedervlek. Een streep, lijn of band bruin pigment in één enkele nagel moet echter goed worden onderzocht, aangezien melanonychia het teken van een subunguaal melanoom kan zijn. Dit betreft huidkanker onder een teennagel of vingernagel, die meestal zichtbaar wordt bij de duim of grote teen als een bruine tot zwarte verkleuring van de nagel.

Risicofactoren zwarte lijntjes in de nagel

Melanonychia komt meestal voor bij een donkere huid. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat bijna alle mensen van Afro-Caribische komaf op 50-jarige leeftijd zwart-bruine pigmentatie van de nagels zullen ontwikkelen.[1] Bij de gepigmenteerde huid is het daarom op oudere leeftijd vaak als een fysiologisch verschijnsel te beschouwen. Het is ook bij 20% van Japanse personen aanwezig. Bij mensen met een witte huidskleur komt het minder vaak voor. Melanonychia kan zich voordoen bij personen van alle leeftijden, onder wie kinderen, en het komt even vaak voor bij vrouwen en mannen.

Oorzaak van melanonychia

De nagel is een harde en doorschijnende structuur die normaal gesproken niet gepigmenteerd is en is gemaakt van keratine, een huidproteïne. Pigmentatie komt door de afzetting van melanine door de pigmentcellen, of melanocyten. Deze liggen meestal slapend in de nagelmatrix waar de nagel van afkomstig is. Doordat melanine continu in de keratinocytische cellen van de groeiende nagel wordt afgezet, ontstaat een longitudinale streep. Dit wordt 'melanonychia striata' genoemd, wat staat voor longitudinale bruine tot bruinzwarte banden of strepen in de nagel. De activatie van de in het nagelapparaat aanwezige melanocytene kan voortvloeien uit twee processen:

• activatie van de melanocyten in de nagelmatrix, wat gestimuleerd kan worden door fysiologische oorzaken, lokale oorzaken, dermatologische ziekten, systemische oorzaken, iatrogene oorzaken (medische handelingen), en een aantal syndromen; of
• hyperplasie van de melanocyten in de nagelmatrix, zoals bij een lentigo, naevus (moedervlek) of melanoom.

Activatie van de melanocyten

Melanocytische activatie is een toename van de productie en afzetting van melanine in de nagelcellen (onychocyten), zonder een toename van het aantal melanocyten. Deze goedaardige activatie kan worden toegeschreven aan een aantal oorzaken.

Hyperplasie van de melanocyten

Melanocytische hyperplasie verwijst naar een verhoogd aantal pigmentcellen (melanocyten) binnen de nagelmatrix. Dit kan een goedaardig of een kwaadaardig proces vertegenwoordigen.

Pigmentatie door externe factoren

Pathogenen (ziekteverwekkers van biologische oorsprong) kunnen ook melanonychia veroorzaken:

• Sommige gram-negatieve bacteriën (Proteus mirabilis, Klebsiella, Pseudomonas) en dermatofyten (Trichophyton rubrum) kunnen melanine produceren die vlekken of strepen in de bagel veroorzaken;
• Andere pathogenen die betrokken zijn bij infecties van de nagel (schimmelnagel, nagelriemontsteking) kunnen ontsteking stimuleren die de melanocyten activeert.

Het pigment kan exogeen zijn en zich op de bovenkant van de nagelplaat voordoen. Mogelijke bronnen zijn onder meer:

• Tabak (nicotinevlekken door roken);
• Kaliumpermanganaat;
• Zilvernitraat;
• Vuil.

Zwarte streepjes onder nagel als een splinter

Splinterbloedingen in de nagel zijn kleine bloedstolsels of erytrocyten extravasaties (het buiten het bloedvat lopen van rode bloedlichaampjes) onder de nagel, meestal langwerpig. Er zijn veel mogelijke oorzaken van splinterbloedingen:

• spontaan (geen bekende oorzaak, idiopathisch)
• traumatisch, bijvoorbeeld door tennis, hardlopen, hockey, beroepsactiviteiten (elektrische en pneumatische apparatuur)
• verhoogde bloedingsneiging (antistollingsmedicijnen, aspirine, NSAID's)
  Fenomeen van Raynaud / Bron: Tcal, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
• verhoogde stollingsneiging
• endocarditis, een infectie die sommige delen van het endocard, de binnenbekleding van het hart, aantast
• vasculitis, een ontsteking van de bloedvaten
• cholesterol embolie
• ziekte van Raynaud, waarbij tijdelijk kleine slagaders verkrampen waardoor de aanvoer van bloed naar de achtergelegen weefsels afneemt
• sclerodermie, een reumatische ziekte waarbij het bindweefsel steeds stugger wordt
• systemische lupus e rythematosus (SLE)
• reumatoïde artritis (RA)
• trichinosis, een besmetting met de rondworm Trichinella spiralis die veroorzaakt wordt door het eten van rauw of onvoldoende verhit varkensvlees
• psoriasis
• onychomatricoma, een goedaardige zeldzame tumor uitgaande van de nagelmatrix

Lijntjes en strepen op de nagel door voedingstekort

Een gele, bruine tot grijze verkleuring van de nagels en vaak ook de teennagels kan gezien worden door een tekort aan bepaalde vitaminen en mineralen, zoals:

• Vitamine B12-tekort;
• Zinktekort;
• Ondervoeding.

Bruine en zwarte strepen door schimmelnagel

Een schimmelnagel heeft vaak donkere vlekken of dunne zwarte streepjes of lijntjes. Schimmelnagels ontstaan door dezelfde schimmels die ook voetschimmel kunnen veroorzaken, zogeheten dermatofyten. Deze schimmels bevinden zich in vochtige omgevingen, zoals douches en zwembaden, en kun je oplopen door er met blote voeten rond te lopen.

Kenmerken en symptomen

Melanonychia manifesteert zich typisch als een bruine-zwarte gepigmenteerde streep. Het kan één enkele nagel beïnvloeden of in meerdere nagels worden waargenomen. Melanonychia striata strekt zich uit van de nagelriem naar de vrije rand van de nagel. Er kan één bruine tot zwarte streep zichtbaar zijn in de nagel, maar het kan ook voorkomen dat de gehele nagelplaat is aangedaan.
Transversale melanonychia loopt dwars over de nagel. Transversale melanonychia is zeldzaam, en wordt vaak geassocieerd met iatrogene oorzaken zoals bestraling en medicatie.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijk onderzoek

Bij lichamelijk onderzoek inspecteert de arts alle twintig nagels, nagelvouwen en slijmvliezen om met melanonychia geassocieerde symptomen te detecteren, welke aanwijzingen kunnen geven over de onderliggende oorzaak. Pigmentatie van de slijmvliezen wordt vooral geassocieerd met het laugier-hunzikersyndroom en de ziekte van Addison. Bij pigmentatie bij de nagelrand, zal de arts een ziekteverwekker vermoeden. Door een stukje van de nagel af te schrapen om op kweek te zetten, kan de diagnose bevestigd worden. Exogene pigmentatie groeit uit met de nagelplaat. Ascorbinezuur (10% concentratie) kan gebruikt worden om kaliumpermanganaat-kleuring te verwijderen.

Bij goedaardige longitudinale melanonychia zijn er licht tot donkerbruine lijnen of banden zichtbaar op die evenwijdig lopen en regelmatig in breedte zijn als de band zich uitstrekt van de nagelvouw naar de vrije rand. Ook is de kleur regelmatig. De grenzen moeten duidelijk gedefinieerd zijn en normaal gesproken niet breder dan 3 mm. De arts vermoedt een melanoom indien een van de volgende tekenen aanwezig is:

• De streep of lijn is >3 mm;
• In duim, wijsvinger, grote teen;
• Grijze, bruinzwarte of zwarte kleur;
• Onregelmatige begrenzing;
• Onregelmatige bruine pigmentatie;
• Granulaire (korrelige) pigmentatie; en/of
• Nageldystrofie of groeistoornissen van de nagel.

Nagelbiopsie

De diagnose subunguaal melanoom wordt bevestigd met een nagelmatrixbiopsie. Hierbij wordt een stukje weefsel weggehaald voor onderzoek onder de microscoop.

Behandeling van zwarte lijnen onder nagel

Waar bruine of zwarte strepen in de nagel aan een goedaardige oorzaak worden toegeschreven, is behandeling niet nodig. Een melanoom vereist volledige excisie van de tumor met een bepaalde marge.

Prognose en vooruitzichten

Melanonychia heeft de neiging om te blijven bestaan, behalve wanneer het verband houdt met medicatie – in welk geval het verdwijnt na het staken van de medicatie.

Noot:

1. Jefferson J, Rich P. Melanonychia. Dermatology Research and Practice. 2012. Pubmed PMID: 22792094.

Lees verder

• Nagelriemontsteking (paronychia): symptomen en behandeling
• Mees' lines: witte horizontale lijnen in nagel teen/vinger
• Lijnen van Beau: overdwarse groeven nagel / deuken nagel
• Zwarte nagel: oorzaak van zwarte vlekken onder de nagel
• Witte vlekjes op de nagel: leukonychia oorzaak en symptomen