Acraal lentingineus melanoom: Vorm van huidkanker

Sommige mensen krijgen op de handpalmen, op de voetzolen of onder de nagels een acraal lentigineus melanoom, een vorm van huidkanker. Een gekleurd streepje met onregelmatige randen verschijnt dan op deze huidgebieden. Dit zeldzame type van huidkanker is slecht begrepen door patiënten maar ook door artsen, waardoor de diagnose vaak laattijdig plaatsvindt. Een snelle chirurgische en/of medicamenteuze behandeling zijn vereist. De vooruitzichten zijn variabel, maar doordat de diagnose vaak in een laat kankerstadium gebeurt, komen hieraan soms patiënten te overlijden.

• Epidemiologie
• Oorzaken van acraal lentigineus melanoom
• Risicofactoren
• Symptomen op handpalm, voetzool of huid onder de nagels
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Preventie
• Prognose van vorm van huidkanker
• Complicaties

Epidemiologie

Dit type melanoom komt bij iedereen tot stand, ongeacht de huidskleur. Een acraal lentigineus melanoom is goed voor 29-72% van alle melanomen bij mensen met een donkere huidskleur, maar minder dan 1% van de melanomen bij mensen met een lichte huidskleur. Mensen met een lichte huidskleur zijn namelijk meer gevoelig voor een melanoom dat ontstaat door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht. Dit type huidkanker komt tevens even vaak voor bij mannen als bij vrouwen. De meeste patiënten zijn tot slot ouder dan veertig jaar.

Oorzaken van acraal lentigineus melanoom

De melanocyten geven de huid zijn pigment (kleur). In deze cellen start de huidkanker. Waarom dit precies gebeurt, is niet bekend anno oktober 2020.

Risicofactoren

Iedereen krijgt mogelijk te maken met dit type melanoom. Bij de meeste patiënten ontstaat een acraal lentigineus melanoom - in tegenstelling tot andere vormen van een melanoom - niet als gevolg van een blootstelling aan ultraviolette straling van de zon. Genetische of familiale factoren spelen eveneens een rol. Patiënten bij wie familieleden een melanoom hebben ontwikkeld, waaronder een acraal lentigineus melantoom, zijn vatbaarder voor de aandoening. Een letsel aan de hand of voet ontaardt mogelijk in dit type huidkanker. Dit type huidkanker ontwikkelt zich soms uit een bestaande moedervlek, maar deze ontstaat mogelijk ook gewoon op een gezonde huid.

Symptomen op handpalm, voetzool of huid onder de nagels

Bij een acraal lentigineus melanoom zijn de handpalmen, de voetzolen (meestal) en de huid onder de nagels (vaak van de grote teen of duim) aangetast. Eerst ontstaat op deze gebieden een vreemd gevormd zwart, grijs of bruin streepje met onregelmatige randen en in het begin een glad oppervlak. Wanneer een acraal lentigineus melanoom in de nagels begint, is eerst een donkere streep onder de nagel zichtbaar. In het begin blijven de kwaadaardige cellen in het weefsel van oorsprong, de epidermis (opperhuid). Dit is de 'in-situ' fase van een melanoom, die soms maanden of jaren aanhoudt. Van een invasief acraal lentigineus melanoom is sprake wanneer de melanoomcellen de dermis (lederhuid) zelf binnendringen. Dan is de tumor vaak dikker met een onregelmatiger oppervlak dat droog is en op een wrat lijkt. Verzweringen en bloedingen van het aangetaste weefsel zijn ook mogelijk.

Enkele andere waarschuwingssignalen van een acraal lentigineus melanoom zijn onder andere:

• een nagelstreep die de nagel heeft beschadigd
• een nieuwe streep in een nagel die niet het gevolg is van een ongeluk of een blauwe plek
• een onregelmatig gevormd gezwelletje op de voet of hand die verandert, groeit of een ongebruikelijke kleur heeft
• een veranderende plek in vlakbij een moedervlek op de voet of hand
• een verhoogde, verdikte plek die groeit op de voetzool of de handpalm

Diagnose en onderzoeken

Een acraal lentigineus melanoom heeft vaak reeds een groot formaat bij de diagnose, namelijk groter dan zes millimeter en vaak enkele centimeters of meer in diameter. De huidarts onderzoekt het getroffen gebied. Hij gebruikt een dermatoscoop om de tumor van dichterbij te bekijken. Vervolgens voert hij een biopsie uit, waarbij hij met een naald een klein stukje weefsel uit e tumor verwijdert en microscopisch laat onderzoeken. Hierdoor weet de arts dat eventueel welke huidkanker aanwezig is, in welk stadium de kanker zich bevindt en kent hij tevens het gedrag van de kankercellen.

Behandeling

De arts verwijdert het letsel, en soms ook de huid rond het letsel. Is de kanker reeds uitgezaaid (gemetastaseerd) naar de lymfeklieren (lymfekliermetastasen), dan is een operatie nodig om deze te verwijderen. Soms is zelfs een amputatie van de vingers en/of tenen noodzakelijk. Sommige patiënten zijn hierdoor genezen van de kanker. Bij zeer agressieve of gevorderde kanker, zet de arts medicijnen in om de verspreiding van de kanker te voorkomen (immunotherapie met biologische medicijnen).

Preventie

De precieze oorzaken van een acraal lentigineus melanoom zijn niet bekend, en daarom is het moeilijk om preventieve adviezen te geven. De beste kans op een gunstig resultaat is een snelle diagnose. Daarom is een jaarlijks huidonderzoek om huidkanker op te sporen, noodzakelijk. Bij een onverklaarbaar letsel op een hand, voet of nagel is het verder verstandig om meteen een arts te raadplegen.

Prognose van vorm van huidkanker

Dankzij een agressieve behandeling overleven de meeste patiënten deze vorm van huidkanker, maar de diagnose moet dan wel tijdig gebeuren. Hoewel een acraal lentigineus melanoom zeldzaam is, komt het toch voor dat patiënten hieraan komen te overlijden. De sterftecijfers van een acraal lentigineus melanoom zijn hoger dan deze van andere vormen van een melanoom. Acraal lentigineuze melanomen blijven namelijk langer onopgemerkt en zijn tevens vaak slecht begrepen door de arts. Bij één op de drie tot één op de vier patiënten stelt de arts zelfs een foute diagnose. Hierdoor blijven de kankercellen zich verder ontwikkelen en verspreiden. De behandeling start daarom vaak pas in een laat stadium. Een vroege diagnose en snelle behandeling hebben een grote invloed op de levensverwachting. Minder ontwikkelde kankers en dunnere tumoren hebben betere overlevingskansen. Dikkere tumoren zijn over het algemeen agressiever. Mannen hebben vaker dan vrouwen dikke, grote tumoren wanneer de arts de diagnose stelt.

Complicaties

De meer gevorderde gevallen van een acraal lentigineus melanoom zaaien mogelijk uit buiten de huid, naar lymfeklieren en andere organen. Organen die vaak betrokken zijn, zijn onder andere:

• de hersenen (hersenmetastasen)
• de lever (levermetastasen)
• de longen (longmetastasen)
• het bot (botmetastasen)
• het maag-darmkanaal

Lees verder

• Huidkanker: Kwaadaardige huidgezwellen en huidtumoren
• Melanoom: Vorm van huidkanker door blootstelling aan zon