Kwijlen (speekselverlies): symptomen, oorzaak en behandeling

Kwijlen (speekselverlies): symptomen, oorzaak en behandeling Kwijlen duidt op onbedoeld speekselverlies uit de mond. Kwijlen kan worden veroorzaakt door overmatige productie van speeksel, het onvermogen om speeksel in de mond te houden of problemen met slikken: dysfagie (moeite met slikken) of odynofagie (pijn tijdens het slikken). Er zijn enkele frequente en ongevaarlijke gevallen van kwijlen. Bijvoorbeeld een verdoofde mond als gevolg van een ingreep bij de tandarts. Geïsoleerd kwijlen bij gezonde baby's en peuters is normaal en kan gezien worden bij kinderziekten. Kwijlen bij zuigelingen en jonge kinderen kan worden verergerd door infecties van de bovenste luchtwegen en neusallergieën. Sommige mensen met kwijlproblemen hebben een verhoogd risico om speeksel, voedsel of vloeistoffen in de longen te inhaleren, vooral als kwijlen komt door een neurologisch probleem. Dit kan leiden tot een longontsteking. Als de normale reflexmechanismen van het lichaam (zoals kokhalzen en hoesten) niet zijn aangetast, is dit niet levensbedreigend.
Speekselklieren / Bron: BruceBlaus - Blausen.com staff (2014), Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Speekselklieren / Bron: BruceBlaus - Blausen.com staff (2014), Wikimedia Commons (CC BY-3.0)

Wat is kwijlen?

Kwijlen is een verschijnsel waarbij onbedoeld speeksel buiten je mond loopt. Kwijlen is vaak een gevolg van zwakke of onderontwikkelde spieren rond je mond of overmatige aanmaak van speeksel in rust.

De klieren die je speeksel maken, worden de speekselklieren genoemd. Je hebt zes van deze klieren, die zich op de bodem van je mond, op je wangen en in de buurt van je voortanden bevinden. Deze klieren maken meestal ergens tussen 0,75 en 1,5 liter speeksel per dag. Wanneer deze klieren te veel speeksel maken in rust, kun je last krijgen van kwijlen.

Speeksel

Er zijn verschillende klieren die bijdragen aan de productie van speeksel. En de hoeveelheid speeksel die je lichaam produceert terwijl je slaapt, is minder dan wanneer je wakker bent. Je kwijlt normaal gesproken niet als je wakker bent omdat je het speeksel doorslikt. Spontaan doorslikken van speeksel is een automatisme. Maar als je slaapt, bent je ontspannen, dus ook je gezichtsspieren. Daarom kan het speeksel dat de klieren produceren zich ophopen in de mond, wat vervolgens uit de mond lekt als je het niet doorslikt.

Kwijlen is normaal bij een baby / Bron: Mekooo89, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Kwijlen is normaal bij een baby / Bron: Mekooo89, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Oorzaak van kwijlen

Baby, dreumes en peuter

Kwijlen is normaal in de eerste twee levensjaren, dus bij een baby, dreumes en een jongere peuter. Zuigelingen hebben vaak pas de volledige controle over het slikken en de mondspieren wanneer ze tussen de 18 en 24 maanden oud zijn. Baby's kunnen ook kwijlen als ze een tandje krijgen of een infectie hebben.

Infectie

Sommige infecties kunnen leiden tot overmatige productie van speeksel en kwijlen, zoals:

Andere oorzaken van teveel speekselvorming

Andere aandoeningen die de overproductie van speeksel kunnen veroorzaken zijn:
  • epiglottitis, een ontstoken strottenklepje (dit is een zeldzame maar ernstige aandoening die de tong doet opzwellen).
  • keelpijn
  • Neus obstructie of verstopte neus
  • allergieën
    Extra speekselvorming tijdens de zwangerschap / Bron: Zerocool, PixabayExtra speekselvorming tijdens de zwangerschap / Bron: Zerocool, Pixabay
  • Gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ) opstijgen van maagzuur in de slokdarm (zuurbranden)
  • zwangerschap: ochtendmisselijkheid of misselijkheid tijdens de zwangerschap
  • giftige spinnenbeten, reptielengif en giftige paddenstoelen
  • kunstgebit
  • zweren, ontsteking of pijn in de mond
  • gezwollen tong
  • gezwollen amandelen
  • spierdystrofie
  • anafylaxie (dit is levensbedreigend en kan gepaard gaan met andere symptomen zoals zwelling van de tong, moeite met ademhalen, netelroos, zwelling van het gezicht of angio-oedeem)
  • gebruik van bepaalde medicijnen

Neurologische aandoeningen

Kwijlen kan ook komen door aandoeningen van het zenuwstelsel, hetgeen problemen kan veroorzaken bij het slikken:

Voeding

Voedsel met een hoog zuurgehalte veroorzaakt vaak overmatige speekselproductie, wat kan leiden tot kwijlen.

's Nachts kwijlen

's nachts kwijlen kan worden geassocieerd met de volgende factoren en aandoeningen.

Slaaphouding

Wanneer je op je zij of op je buik slaapt, is je mond vaker open terwijl je slaapt en kan er speeksel naar buiten druppelen. Maar wanneer je op je rug slaapt, slik je automatisch tijdens de slaap, waardoor kwijlen wordt voorkomen.

Allergieën

Allergische rhinitis en bepaalde voedselallergieën veroorzaken overproductie van speeksel wat kan leiden tot kwijlen.

Reflux

Zure reflux kan ervoor zorgen dat het maagzuur de slokdarm irriteert, met als resultaat dat de slokdarmreflex opwelt, wat leidt tot overmatige speekselproductie.

Verkoudheid of bijholteontsteking

Luchtweginfecties worden meestal geassocieerd met ademhalings- en slikproblemen, wat kwijlen veroorzaakt door accumulatie van speeksel. Ook, als je neus is geblokkeerd als gevolg van een verkoudheid of griep, heb je vaak de neiging om door je mond te ademen, waardoor het overtollige speeksel naar buiten stroomt tijdens het slapen.

Amandelontsteking of tonsillitis

Een amandelontsteking kan zorgen voor zwelling en keelpijn, waardoor de afvoer van geaccumuleerd speeksel in de keel wordt belemmerd. 's Nachts kun je dan gaan kwijlen.

Kwijlen als bijwerking van bepaalde medicijnen / Bron: Stevepb, PixabayKwijlen als bijwerking van bepaalde medicijnen / Bron: Stevepb, Pixabay

Geneesmiddelen

Als je bepaalde medicijnen gebruikt, kan kwijlen een terugkerend probleem zijn. Sommige antidepressiva (medicijnen tegen depressie) en medicijnen zoals morfine (zware pijnstiller) en pilocarpine (ter behandeling van een droge mond) veroorzaken verhoogde speekselproductie.

Overmatig kwijlen bij een baby

Kwijlende baby is normaal

Baby's kwijlen, vooral als ze kinderziekten hebben. Soms is het moeilijk om te zien hoeveel ze kwijlen, maar wanneer ouders vaststellen dat hun kindje overdreven veel kwijlt, is het meestal duidelijk merkbaar. Soms ligt er een aandoening aan ten grondslag.

Cerebrale parese (spasticiteit)

Cerebrale parese of spasticiteit is een neurologische aandoening welke gekenmerkt wordt door motorische stoornissen, onder meer spasme en krampachtig bewegen. Een van de aangedane spierfuncties kan een verminderde spiercontrole van de mond betreffen, waardoor het kind in wezen bijna voortdurend kwijlt. Dit wordt speekselvloed of hypersalivatie genoemd; het onvermogen om de mond te sluiten om vrijwel constant kwijlen of speekselafscheiding te voorkomen.

Verlamming van Bell

De verlamming van Bell is een zenuwaandoening die de helft van het gezicht treft. Als je kind deze verlamming heeft, is het vaak herkenbaar door een hangend ooglid aan dezelfde kant van het gezicht als het kwijlen zich voordoet, een te droog oog aan de aangedane zijde, een gevoeligheid voor geluid en een verlamming in de gezichtsspieren aan de aangedane zijde. het betreft een tijdelijke aandoening welke kan worden behandeld met medicijnen zoals Cortiocosteroïde of Acyclovir.

Kwijlen bij ouderen

Kwijlen is een veelvoorkomend probleem bij ouderen. Kwijlen bij ouderen kan veel oorzaken hebben, de twee belangrijkste oorzaken zijn:
  • Toegenomen speekselvloed als gevolg van onvoldoende functie van de lippen en mond (bijvoorbeeld slechte mondsluiting);
  • Neurologische afwijkingen, bijvoorbeeld door een beroerte waarbij gevoelszenuwen in het gelaat uitvallen en de oudere niet meer voelt dat speeksel zich in de mond ophoopt, waardoor hij of zij gaat kwijlen.

Sociale gevolgen

Kwijlen kan leiden tot lokale complicaties, vooral infectie, maar ook uitdroging. Ook kunnen de psychologische gevolgen van kwijlen en veranderingen in sociale interacties enorm zijn. Een oudere kan uit schaamte sociale gelegenheden gaan mijden en in een sociaal isolement terechtkomen.

Aandoeningen en medicatie

Overtollig speeksel kan een bijwerking zijn van medicijnen, zoals kalmerende middelen, epilepsiemedicijnen en anticholinesterasen, vaak gebruikt bij de behandeling van vroege dementie, zoals donepezil (een geneesmiddel voor licht tot matig ernstige ziekte van Alzheimer). Sommige ziekten kunnen ook overmatig speeksel, met name de ziekte van Parkinson en beroerte. Het onvermogen om speeksel onder controle te houden kan worden veroorzaakt door zwakte van de mondspieren, zoals na een beroerte of door de verlamming van Bell. Mensen met chronische neusverstopping kunnen ook kwijlen. Mensen met slikproblemen kunnen kwijlen.

Mondhoekeczeem bij een ouder persoon / Bron: Matthew Ferguson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Mondhoekeczeem bij een ouder persoon / Bron: Matthew Ferguson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Bijkomende symptomen

Bijkomende symptomen van kwijlen zijn onder meer:

Wanneer huisarts raadplegen?

Kwijlen bij zuigelingen en peuters is meestal geen reden tot bezorgdheid. Als kwijlen gepaard gaat met één of meerdere van de volgende klachten, raadpleeg dan je huisarts:
  • Het kwijlen gebeurt plotseling.
  • De oorzaak van kwijlen is niet gediagnosticeerd.
  • Er is bezorgdheid in verband met kokhalzen of verstikking door overvloed van speeksel.
  • Een kind heeft koorts, moeite met ademhalen of houdt zijn hoofd scheef.
  • Het kwijlen lijkt snel te verergeren en gaat gepaard met andere zorgwekkende symptomen zoals zwelling van de tong, lippen of gezicht of ademhalingsmoeilijkheden (piepende ademhaling).

Behandeling van kwijlen

Medische behandeling

Behandeling van kwijlen is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Als kwijlen bijvoorbeeld het gevolg is van een infectie, worden soms antibiotica gebruikt (zolang de boosdoener geen virus is). Als kwijlen het gevolg is van ernstige tonsillitis, kan het zijn dat de amandelen operatief worden verwijderd. Een noodsituatie zoals anafylaxie wordt behandeld met een adrenaline-injectie en vaak de toediening van antihistaminica.

In gevallen waar de onderliggende oorzaak niet kan worden genezen, kunnen medicijnen zoals druppels, pillen en vloeibare medicijnen worden gebruikt om kwijlen te behandelen. De arts kan medicijnen voorschrijven om productie van slijm door speekselklieren te verminderen. Ernstige gevallen van kwijlen kunnen worden behandeld met Botox-injecties, bestraling van de speekselklieren of verwijdering van de speekselklieren.

Maatregelen bij jonge kinderen

Kinderen die kwijlen doordat ze tandjes krijgen, kunnen kauwen op ijslolly's en andere koude voorwerpen, zoals bijtringen, om de speekselproductie tegen te gaan. Zorg ervoor dat je regelmatig checkt of alles in orde is om verstikking te voorkomen.

Beperk suikerconsumptie bij chronisch kwijlen / Bron: Leemonton/Shutterstock.comBeperk suikerconsumptie bij chronisch kwijlen / Bron: Leemonton/Shutterstock.com

Zelfzorg

Degenen die te maken hebben met chronisch kwijlen, doen er verstandig aan de suikerconsumptie te beperken, omdat suiker de speekselproductie verhoogt. Wees alert op eventuele huidbeschadigingen rond de mond, omdat roodheid en irritatie kunnen optreen als gevolg van kwijlen. Het aanbrengen van een dunne laag vaseline of een huidbarrièrecrème rond de mond kan helpen om de huid te beschermen. Gebruik een schone doek om overtollig speeksel regelmatig weg te vegen.

Prognose en vooruitzichten

Sommige oorzaken van (overmatig) kwijlen kunnen na verloop van tijd zonder behandeling verdwijnen. Dergelijke oorzaken zijn onder meer zwangerschap, psychische problemen en lichte verwondingen. Andere oorzaken van kwijlen vragen langdurige medische zorg en aandacht, bijvoorbeeld neurologische oorzaken en zenuwaandoeningen. Als chronische aandoeningen de oorzaak zijn, is vaak levenslange behandeling nodig.

Lees verder

© 2018 - 2024 Tartuffel, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Kwijlen tijdens slaap: Oorzaken kwijlgedrag tijdens de nachtKwijlen tijdens slaap: Oorzaken kwijlgedrag tijdens de nachtBij patiënten die kwijlen, loopt het speeksel uit de mond. Zowel volwassenen als kinderen kwijlen als er een overmatige…
Huiduitslag bij baby door kwijlen: Uitslag door speekselHuiduitslag bij baby door kwijlen: Uitslag door speekselKwijlen (sialorroe) is een vaak voorkomend symptoom bij jonge gezonde baby’s en jonge kinderen. Dit symptoom start meest…
Kwijlen hond: wat eraan te doenKwijlen hond: wat eraan te doenDe meeste honden kwijlen wel eens. Het ene ras heeft er meer last van dan het andere ras. Hoewel het kwijlen hinderlijk…
Klassiek conditionerenBij het proces van klassiek conditioneren wordt beweerd dat je alles kan aanleren en afleren. Pavlov heeft hier onderzoe…

Acne aestivalis: Huidaandoening met bultjes na uv-stralenAcne aestivalis: Huidaandoening met bultjes na uv-stralenAcne aestivalis is een goedaardige aandoening die vooral voorkomt bij vakantiegangers die naar warme landen gereisd zijn…
Kopervergiftiging: Overmatige inname of inademing van koperKopervergiftiging: Overmatige inname of inademing van koperKoper is een zacht, roodachtig oranje metaal dat van nature uit de aarde wordt gewonnen. Het lichaam heeft koper in spor…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: BlueSkyImage/Shutterstock.com
  • Birth injury guide. Excessive drooling. http://www.birthinjuryguide.org/birth-injury/symptoms/excessive-drooling/ (ingezien op 19-2-2018)
  • Blackdoctor. Drool While You Sleep? 6 Things May Be Causing It. https://blackdoctor.org/506071/drool-while-you-sleep-6-things-may-be-causing-it/2/ (ingezien op 19-2-2018)
  • Healthline. Drooling. https://www.healthline.com/symptom/drooling (ingezien op 19-2-2018)
  • Medical News Today. Hypersalivation: Causes and treatment. https://www.medicalnewstoday.com/articles/318728.php (ingezien op 19-2-2018)
  • MCL. Kwijlen. https://www.mcl.nl/patient/specialismen-en-centra/speekselkliercentrum/aandoeningen-speekselklieren/kwijlen (ingezien op 19-2-2018)
  • The Detroit News. Drooling is a common issue for elderly. http://www.detroitnews.com/story/life/advice/2016/03/08/doc-drooling-common-issue-elderly/81497186 (ingezien op 19-2-2018)
  • Verywell. What causes drooling. https://www.verywell.com/what-causes-drooling-1191909
  • Wikipedia. Drooling. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Drooling
  • Afbeelding bron 1: BruceBlaus - Blausen.com staff (2014), Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
  • Afbeelding bron 2: Mekooo89, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: Zerocool, Pixabay
  • Afbeelding bron 4: Stevepb, Pixabay
  • Afbeelding bron 5: Matthew Ferguson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 6: Leemonton/Shutterstock.com
Tartuffel (2.972 artikelen)
Laatste update: 13-05-2023
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 15
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.