Rode handpalmen (erythema palmare): oorzaken en symptomen

Rode handpalmen of erythema palmare is een zeldzame huidaandoening die de handpalmen en vingers aantast. Het wordt meestal geassocieerd met levercirrose, maar kan ook erfelijk zijn of het gevolg zijn van hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap. Bepaalde medicijnen kunnen ook rode handpalmen veroorzaken, vooral bij mensen met een gestoorde leverfunctie. Rode handpalmen of erythema palmare wordt gekenmerkt door roodachtige, vlekkerige huid rond de handpalmen en vingers. Hoewel de aandoening zelf geen pijn of ongemak veroorzaakt, kan het een indicatie zijn van een ernstige onderliggende aandoening of stoornis.

• Rode handpalmen of erythema palmare
• Symptomen
• Vóórkomen
• Vormen van erythema palmare
• Erfelijke erythema palmare
• Aan zwangerschap gerelateerde erythema palmare
• Idiopathische erythema palmare
• Secundaire erythema palmare
• Oorzaken van rode handpalmen
• Chronische ziekten
• Medicijnen
• Levercirrose
• Zwangerschap
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van erythema palmare

Rode handpalmen of erythema palmare

Rode handpalmen of erythema palmare is het erythemateus zijn van beide handen. De handpalmen zijn rood, meestal aan de basis van de duim en de pink. Soms kunnen de vingers zelf ook worden beïnvloed. De exacte oorzaak is anno 2023 onbekend, maar onderzoekers denken dat dit veroorzaakt kan worden door bloedvaatjes aan de basis van de hand die verwijden vanwege hormonale veranderingen.

Symptomen

De roodheid kan gepaard gaan met warmte (warme handen), maar de aangetaste huid zal niet jeuken of pijnlijk zijn. Er kan wat droogheid zijn die kan worden tegengegaan met vochtinbrengende lotions. Druk uitoefenen of stevig op de aangetaste plekken drukken veroorzaakt geen pijn, maar de huid wordt bleek zodra je erop drukt. De mate van roodheid kan variëren afhankelijk van je emotionele toestand, handhoogte, temperatuur of druk op de handpalm. De specifieke symptomen van rode handpalmen (erythema palmare) zijn:

• symmetrische roodheid die beide handen beïnvloedt
• geen overmatig zweten van de handpalmen
• geen abnormale verdikking van de huid
• de huid kan enigszins warm of droog aanvoelen
• afwezigheid van pijn, jeuk, gevoelloosheid en tintelingen
• de huid wordt bleek zodra je erop drukt

Vóórkomen

Ongeveer 30% van de zwangere vrouwen ontwikkelt rode handpalmen of erythema palmare. 23% van degenen met levercirrose ontwikkelen deze conditie. Rode handpalmen of erythema palmare komt voor bij een groot deel van de mensen met reumatoïde artritis.

Vormen van erythema palmare

Er zijn verschillende soorten erythema palmare en elke vorm ontstaat als gevolg van andere oorzaken. De meest voorkomende typen zijn:

Erfelijke erythema palmare

Dit is uiterst zeldzaam. De roodheid komt hier van verwijde bloedvaten onder de huid die verschijnen bij de geboorte en aanwezig blijven. Slechts enkele gevallen zijn beschreven in de medische literatuur.

Aan zwangerschap gerelateerde erythema palmare

Erythema palmare komt voor bij ongeveer 30% van de zwangerschappen. Dit type kan te wijten zijn aan veranderingen in de bloedvaten als gevolg van verhoogde oestrogeenspiegels.

Idiopathische erythema palmare

Dit is de diagnose als er geen onderliggende oorzaak is vastgesteld. Dit is een diagnose van uitsluiting, wat betekent dat andere onderliggende oorzaken moeten worden uitgesloten vooraleer deze diagnose wordt gesteld.

Secundaire erythema palmare

Erythema palmare is een symptoom van veel verschillende onderliggende medische aandoeningen, meestal levercirrose waarbij de lever niet langer goed functioneert als gevolg van langdurige schade aan de lever (leverschade). Ongeveer 1 op de 4 patiënten met levercirrose krijgt vroeg of laat erythema palmare of rode handpalmen.

Oorzaken van rode handpalmen

Aan rode handpalmen kunnen verschillende onderliggende aandoeningen zijn verbonden, variërend van auto-immuunziekten tot hormonale veranderingen als gevolg van zwangerschap.

Chronische ziekten

Een enkele keer kan de ziekte van Wilson, een zeldzame genetische aandoening waarbij de lever niet teveel koper in het lichaam kan wegfilteren, de onderliggende boosdoener zijn. Bij deze ziekte stapelt koper zich op in organen, zoals de lever, hersenen en ogen.

Andere aandoeningen die rode handpalmen kunnen veroorzaken, zijn hemochromatose, waarbij overtollig ijzer zich ophoopt in weefsels en organen; auto-immuunziekten, zoals reumatoïde artritis (ongeveer 60% van deze patiënten is getroffen); schildklieraandoeningen (ongeveer 18% van de mensen met een verhoogd schildklierhormoon heeft rode palmen); en hiv-infectie.

Veel minder vaak voorkomend is erytheem bij diabetes, waar ongeveer 4% van de diabetici last van krijgt. Verrassend genoeg kunnen hersentumoren, vooral kwaadaardige en metastatische laesies, rode handpalmen veroorzaken. Het kan ook in zeldzame gevallen verband houden met COPD. In zeldzame gevallen kunnen rode handpalmen worden geassocieerd met chronische kwikvergiftiging, ook bekend als acrodynie.

Medicijnen

Rode handpalmen of erythema palmare kan verschijnen als een bijwerking van bepaalde medicijnen, zoals topiramaat die vaak in combinatie met andere geneesmiddelen wordt gebruikt om aanvallen van epilepsie of migraine te behandelen. Rode handpalmen kunnen ook voorkomen bij patiënten die salbutamol (een snelwerkende luchtwegverwijder) gebruiken, een geneesmiddel dat wordt gebruikt voor de behandeling van astma of bronchospasmen. Medicijnen die zijn voorgeschreven om leverbeschadiging te behandelen, kunnen ook rode handpalmen veroorzaken.

Levercirrose

De meest voorkomende en ernstige onderliggende oorzaak van erythema palmare is levercirrose. Als zodanig kunnen rode handpalmen dienen als een vroeg waarschuwingsteken van leverproblemen. Bij cirrose ontstaan er littekens in de lever omdat het zichzelf probeert te herstellen van verwondingen door chronisch alcoholisme of hepatitis. Hoe meer littekenweefsel zich vormt, hoe moeilijker het is voor de lever om zijn vele functies uit te voeren. Hoewel het mechanisme dat de roodheid veroorzaakt anno 2023 niet volledig wordt begrepen, speelt het hormoon oestrogeen of distikstof(mono)oxide in het bloed een rol bij het verwijden van kleine bloedvaten in de handpalmen. Dit effect treedt vooral op in de vlezige delen van de handpalm bij de duim en de pink.

Zwangerschap

Het lichaam ondergaat veel veranderingen tijdens de zwangerschap, waaronder dramatische tijdelijke veranderingen in de bloedsomloop van de moeder om de bloedtoevoer naar de baarmoeder mogelijk te maken. Dit verhoogt gewoonlijk de totale bloedstroom in het lichaam met zo'n 50%. Tijdens het tweede trimester speelt het hormoon oestrogeen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van melkkanalen die de borsten vergroot. Het verhoogde oestrogeengehalte tijdens de zwangerschap speelt waarschijnlijk een rol bij het rood worden van de handen. Leverfunctietests zullen normaal zijn tijdens routinematig bloedonderzoek in de zwangerschap bij vrouwen met rode handpalmen.

Onderzoek en diagnose

Afhankelijk van het algemene klinische beeld, zal de arts na een vraaggesprek en lichamelijk onderzoek, vervolgonderzoek laten doen, bijvoorbeeld in de vorm van bloedonderzoek of beeldvormend onderzoek. Idiopathische erythema palmare is een diagnose door uitsluiting van alle andere aandoeningen die de klachten kunnen verklaren.

Behandeling van erythema palmare

Er zijn geen specifieke behandelingen beschikbaar om de rode handpalmen bij erythema palmare te verminderen. Erfelijk erythema palmare blijft levenslang bestaan en zwangerschapgerelateerde erythema palmare verdwijnt meestal na de bevalling. Als er een onderliggende aandoening aanwezig is, zoals levercirrose of een auto-immuunziekte, kan behandeling van de onderliggende aandoening de symptomen verbeteren. Als een receptmedicijn de schuldige is, kan het stoppen van de medicatie (na overleg met de arts) de klachten laten verdwijnen.

Lees verder

• Rode handen: symptomen en oorzaken van erythema palmare
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling